Маркетинг ережелері

МАЗМҰНЫ

 

КІРІСПЕ....................................................................................................................3

 

 

1.        Маркетинг зерттеулері ережелері мен тәртіптері

1.1 Маркетинг зерттеу тәртібі                                                                          6

1.2 Маркетинг зерттеулерінің  әдістері: бақылау, тәжірибе,

      сауалнама

1.3 Қостанай қаласы шағын бизнес үшін «Тобол» ӘКК

     маркетинг зерттеулер

 

2. Коммуникация жүйесі түсінігі

2.1 Тұтынушылар рыногын  сегменттеудің негізгі 

    принциптері

 

 

 

          3 Маркетинг жоспарын тиімді құруға әсер ететін факторлар

        3.1Баға белгілеуге әсер ететін факторлар

 

ҚОРЫТЫНДЫ...................................................................................................63

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.......................................................66

 

ҚОСЫМША.......................................................................................................68

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

  Маркетинг-бұл кәсіпорынның  сауда өткізу іс-әрекетінің зерттейтін  өндіріс процесіне және тауар  мен қызмет көрсетуді өндірушілерді  тауар тұтынушыларына жылжытуға  әсер ететін шаралар.

     Қазіргі заман  маркетинг теориясы  оны басқарудың  нарық бағдарын  қамтамасыз ететін  күрделі динамикалық  жүйе  деп қарайды.Ол экономиканың,инженерлік  істің, жарнаманың, психологияның,  сауданың жоспарлау және болжаудың  өзіндік ерекшелігі бар қоймасы.Сонымен  маркетингтің негізгі қасиеті  ол нарықта болатын құбылыстарға  белгілі бір қатынаста болуы.

Біздің   пайымдауымызша -  маркетинг   ұйымдастырумен  жеке тұлғалардың  мақсаттарының  орындалуы,жүзеге асырылуымен оның жылжуын,сонымен қатар тауар қызметінің айырбас арқылы қанағаттандырылуы.

Осыдан біраз жыл бұрын, еліміз егемендік алмай тұрғанда, социализм тұсында тауар өте  тапшы болды. Тұтынушы тауарды іздеуге  мәжбүр болған.Ал қазір еліміз егемендік алған  тәуелсіз мемлекет. Қазіргі кезеңде  Қазақстан,  рыноктық экономикаға  көшу жағдайында. Демек, керісінше қазір тауар адамды іздейді. Осыданкеліп, маркетингтіңролікүшейетүседі.

Маркетингтіқолдануданегізгіекіағымыболады: стратегиялық маркетинг,яғнимаркетингтіңталдаупроцесіжәнеоперативті маркетинг, яғнимаркетингтіңбелсендіпроцесі.

Рыноктықэкономикадажекежәнеөндірістікқажеттіліктердіқанағаттандыру, таусылмайтынеңбекшығындарыныңалмасуыкөмегіменнәтижегежетеді. Оныңжүзегеасуыүшінеңалдыменқұндылықжәнебағалылықмүмкіншілігі бар субьектілердіңяғни, жекежәнеюридикалықтұлғалардың  бар  болуыжәнеолардыңәрқайсысыкомпромистіккоммерциялықшешімдеріздеуге, мысалы, құныжағынан, тауарданталапкүтужәнеөзіненкүтетінміндеттемелердіорындайалатын, мысалы, тауарғатөлем, келісілгенуақытта  оны жеткізу,  жеткіліктікоммуникабельдіболуытиісСоныменқатар, процестіңбарлыққатынасушыларытаңдауыөзеркінде, оларжасағанұсыныстардыбұларқабылдауғажәнеқабылдамауғахұқы  бар  болуыкерек. Тек сондағанаолжүзегеасады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

1.Маркетинг  зерттеулері, ережелері мен тәртіптері

 

 Маркетингті зерттеу   дегеніміз - маркетингтік шешім  қабылдауға жалғас белгісіздікті  төмендету мақсатымен мәліметтерді  жинау, өңдеу және талдау процесі.  Маркетингтік зерттеудің мақсаты  әр түрлі болуы мүмкін. Алдымен  ол потенциалды тұтынушыларды  табу, олардың қажеттіліктерін зерттеу,  мақсатты рынокты таңдау үшін  тауарға бар және жақын арада  бар болатын сұранысты зерттеу.  Рынокты таңдағап алғаннан кейін,  оның ішінде болып жатқан өзгерістеріне  дер кезінде жауап қайтару  үшін оның жағдайын ағымды  бақылау кеоек. Рыноктың узақ  мерзімді даму тенденцияларын  болжау үшін оны зерттеу қажет.  Құрастырылған болжау фирмасының  мақсатын іздеуіне, стратегиясын  және жұмыс жоспарын өңдеуге  негіз болады. Әсіресе маркетинтік   зерттеу, фирма рынокқа жаңа  тауарды  өңдеп, шығарудың алдында  өте тапқыр болады/15/.

     Маркетингтік  зерттеудің нәтижелілігі  және  тиімділігі келесі шарттарды сақтауына байланысты болады:

• бұл зерттеулер комплексті және  тиымды түрде өтуі қажет;
• оларды жинаған кезде  ақпаратқа қойылған талаптармен  бірге ғылыми тәсілдерды қолдануыуы  қажет;
• зерттеулер-маркетингтік  және әлеуметтік зерттеу практикасының “ Халықаралық Кодексінде” бекітілген  (оны Халықаралық Сауда Палатасы және Маркетингтік зерттеу және қогам пікірін зерттейтін Еуропалық қоғаммен қабылдады) шын бәсекелес принциптермен сәйкес жүргізілуі қажет;
• маркетингтік зерттеулер жұмстарды мұқият жоспарлардан және жүйелі сатылардан түруы қажет .Барлық жұмстар белгіленген тәртіп бойынша өткізіледі. Мысалы, екінші ретті ақпарат фирма мәселері мен мақсатын анықтамайынша зерттелмейді, ал бастапқы ақпарат екінші ретті ақпаратты толық зерттегенге дейін жйналмайды. Бастапқы ақпарат барлық жағдайда керек бола бермейды, егер фирма мәселесін онсіз-ақ  шешсе  оның қажеті жоқ. Ал екінші ретті ақпарат сұрақтарға толық жауап бермесе онда бастапқы мәліметтерсіз мәселені шешу қиындайды.

 

1.1Маркетинг зерттеу тәртібі:

Зерттелетін мәселені анықтау сатысы маркетинг зерттеулердің     бастапқы қадамы болады. Зерттелетін мәселені нақты белгілеу арқылы тек қажетті ақпарат жинап, мәселені тиянақты шешу жолдары белгіленеді.

     Екінші ретті  ақпарат көп неғұрлым  аз шығынмен  таза арада терең  талдау  жүргізіп, ұтымды шешім  қабылдауға  мүмкіндік  береді. Кейбір жағдайда  зерттелетін мәселенің өзін зерттеу  мақсатын анықтау үшін алдын ала зерттеулер жүргізіледі.

    Екінші  ретті ақпаратты  жинап, талдау сатысы зерттеу мәселесі  онсыз шешу мүмкіндігі болса да  міндетті   түрде жүргізіледі. Екінші  ретті ақпараттың  жалпы құндылығын  бағалары  үшін  оның  жақсы жақтары мен  кемшіліктері анықталады. Негізінде оларды екі түріне бөлуге болады: ішкі және

2

сыртқы ақпарат. Бірінші  фирманың өзінен алынады.  Ол – фирманың қаржы т.б.

баланстары, тауар өтімі  туралы мәліметтері, кірісі мен шыығысы ,клиенттер есебі, қорлары туралы мәліметтер ,одан бұрын жүргізілген  зерттеулердің нәтижелері .Екінші сырттан  алынған ақпарат мәліметтері. Олар үкімет мәліметтері кең көлемде  тегін немесе номиналды бағамен  таратылады. Алайда үкіметтік мәліметтер  әдетте кешігіп жәрияланады.   Ал басқа мәліметтер негізінде мерзімді басылымдарарқылы түседі. Олар кітапттар, монографиялар; журналдар, газеттер, жеке меншікті зерттеу ұйымдарының коммерциялық мәліметтері т.б.

 

1.2 Маркетинг зерттеулерінің әдістері: бақылау, тәжірибе, сауалнама

 

    Бастапқы мәліметтерді, негізінде  төрт әдіспен жинайды:сауалдама,  бақылау, тәжірибе, еліктеу(имитация)әдістері арқылы.

     Сауалнама  - сұрайтын  адамдардан жеке кездесу, телефон, почта арқылы жүйелі түрде ақпарат жинау. Жеке сұрау бірге-бір және бетпе-бет жүргізіледі. Ол икемді, көп сөзді жауап алуға және белгісіздікті төмендетуге бағытталған, бірақ   өте қымбат және ауытқулары болуы кетуі мүмкін. Телефон арқылы сұрау аз уақыт алады және аса қымбат емес болып келеді.  Жауаптары өте қысқа болыу мүмкін, бірақ кейбіреулер жауап бермеуі де мүмкін. Почта арқылы сұрау ең арзан, әр жерде тұратын керекті адамдарға шығуға да болады. Негізгі мәселе: жауап бермеу не кешігіп келуі.

     Сауалдама   жүргізген кезде ашық  не жабық  сұрақтар қолданады. Ашық сұраққа  респондент өзі  білгенінше  жауап береді. Ал жабық  сұрақта,  жауаптың әртүрлі варианттары  болады және респондент оның  ішінен бір-екеуін ғана белгілеуі  мүмкін. Жабық сұрақтар бойынша қорытынды шығару оңай.

      Бақылау қазіргі және бұрынғы іс-әрекеттердің қорытындысын нақты жағдайда зерттейді, сонымен қатар белгілейді. Адамдарды сұрамайды және олармен бірлесіп істеу қажет емес. Бұл әдістің кемшіліктері: жасырын жүргізген бақылауда, тұтынушылар бақылау бақылау жүргізілгені жайлы білмейді, зерттеушілер адамның катынасын дұрыс түсінбеу мүмкін.

     Тәжірибе бақыланатын жағдайда, бір немесе бірнеше факторларды өзгертіп, қалғандарын өзгертпей көретін зерттеу түрі. Мысалы, тауардың орау мөлшерін білу үшін, оны әр түрлі мөлшерде, басқа факторларын өзгертпей ұсынып, кайсысына сұраныс көбірек болатынын анықтаса болады.

     Еліктеу  ЭЕМ (ЭВМ) қолданатын әдіс. Алдымен фирмаға кездесетін, бақыланатын және бақыланбайтын факторлар моделін құрады.  Олар копмьютерге еңгізіледі, одан кейін жалпы маркетинг стратегиясы қалай әсер ететеіні анықталады.

Рыноктык  жағдайда  ұтымды  шешім  қабылдау  үшін  интуицияға, мамандардың  пікіріне және тәжірбиеге сүйену  жеткіліксіз болады. Ол үшін ақпарат  жинау қажет. Өйткені шешімдер  сипатына көптеген факторлар  әсер етеді, айталық, бәсеклестер  жабдықтаушылар және т.б Елеусіздік  және қауып-қатер деңгейын азайту үшін,кәсіп орынның қолында сенімді,жеткілікті көлемде, нақтылы жән жаңа ақпарат мәліметтері болуы қажет.

3

 Ал олар маргетинг  зерттеулердің нәтижесінде болады.

Ақпарат - маркетинг зерттеулері  барысында жиналған мәліметтердің  жиындығы. Жақсы ақпарат мына мәселерді шешуге мүмкіндіктер береді:

• бәсекеде  басымдылық алу,
• шығын  қаражатының қауіп-қатерін төмендету,
• тұтынушылардың  тауарға деген ынтасын анықтау,
• сыртқы  ортаны терең бақылау,
• фирманың  өз жұмысын дүрыс бағалау,
• тұтынушылардың  жарнамаға деген сенімін ,
• тиімділікті  көбейту.

Ақпарат  әртүрлі сипатталады.  Сондықтан  шығу мерзіміне қарай  мынандай ақпарат түрлерін  айруға болады:

Тұрақты  ақпарат – маркетингтік ортаның ұзақ уақыт өзгермейтін көрсеткіштерін бейнелейді;

Айналмалы  ақпарат -  маркетинг обьктілерінің өз мәндегі іс әрекетін ағынды сандық және сапалық сипаттамасымен көрсетеді;

Ауық-ауық ақпарат -  керек кезде ғана анда-санда ғана жиналатын мәліметтер (мысалы, тауардың бағасын өзгерту мүмкіндіктерін анықтау үшін жаңа бәсекелес фирма туралы мәліметтер жинау).

 

1.3 «Қостанай қаласы шағын бизнес үшін «Тобол» ӘКК маркетинг зерттеулері»

     Маркетинг  зерттеулері «Тобол» ӘКК Қостанай  қаласының да, Астана қаласының  да әр түрлі консалтинг компаниялары  тапсырыс берді. Терең маркетинг  зерттеулер он даму бағыты  бойынша шағын бизнестің әр  түрлі салаларында: саудада, қоғамдық  тамақтануда, білім беру қызметтерінде,  тұрмыстық қызмет көрсетуде және  т.б. жүргізілді.

    «Тобол» ӘКК  арқылы алынған деректер бастауыш  кәсіпкерлер мен әрекеттегі бизнесмендерге  Қостанай және Солтүстік Қазақстан  облыстарында көрсетілетін қызметтер  рыногында өз сегментін терең  зерттеуге уақыт пен қаржы  жұмсамауына мүмкіндік береді.

    Маркетинг зерттеулерінің  деректері рыноктағы жалпы және  ағымдағы жағдайлар туралы кешенді  ақпаратты қамтиды. Нақты қызметтер  рыногын даму тенденциясын аша  отырып, мамандар сондай-ақ бизнесті  дамыту және алға жылжыту бөлігінде  кейбір ұсыныстарды ойлап тапты.  Бұдан басқа, зерттеулерде кәсіпкерлер  үшін оларды рынокта алда не  күтіп тұрғаны туралы – қызметтердің  бәсекелестік және орташа бағалары, тұтынушылар және олардың күткен  нәтижелері туралы ақпарат бар.

   Бастауыш кәсіпкерлер  мен әрекеттегі бизнесмендер  болашақ бизнес-жоспарлардың маркетинг  құрамасын жазу үшін зерттеулер  нәтижелерін пайдалана алады.

    Сауатты жазылған  бизнес-жоспар – банктерден несие  алу кезінде және өз бизнесін  дамытуда басты табыс кепілі. Бастауыш бизнесмен рынокты алдын  ала 

4

зерттеп білмей, ақша салған көптеген оқиғалар болды. Бұл — банкротқа  ұшыраудың тіке жолы. Енді кәсіпкер «Тобол» ӘКК қолжетімді маркетинг  зерттеулерін пайдалана отырып, өзін біліммен қаруландыра алады.

    Алынған маркетинг  зерттеулерінің нәтижелері жақын  арада «Тобол» ӘКК www.spk-tobol.kz ресми  сайтында тілек білдірушілердің  барлығына тегін және қол жетімді  болады.

 

 

2. Коммуникация  жүйесі түсінігі

 

Маркетингтік коммуникация кәсіпорынның өндірісті-өткізу жүйесінде белгілі орын алады.

Коммуникация  дегеніміз – тұтынушыларды тауарлар, қызметтер жайлы хабарландыру, оларға  деген тұтынушының сенімін күшейту, олар туралы ескерту үшін фирма қолданылатын әдіс-амалдары.

     Кәсіпорын   тұтынушыларға тиімді  әсер ету  үшін коммуникацияның  жарнама,  арнайы сату, өтімді ынталандыру,  қоғаммен байланыс түрлерін пайдаланады.

     Коммуникацияның  әр элементіне ерекше тәсілдер  мен әдістер сай. Бірақ бәрінің  мақсаты бір – маркетинг концепциясын  еңгізу үшін стратегиялық және  тактикалық мәселелерді табысты  шешуді қамтамасыз ету. Коммуникация  элементтерін дұрыс қолдану, тауарды  рынокта жылжытуға көмектеседі.  Тек қана төменгі шарттарды  сақтаумен коммуникация жүйесінің  керекті әсеріне жетуге болады:

• көзделген шаралар жүйелі түрде орындылуы тиіс;
• коммуникация комплексін  құру кезінде  тауардың  ерекшеліктері және  оның өміршеңдік кезеңдері есепке  алынуы тиіс;

     Жарнама –  белгілі тапсырыс берген демеушінің  атынан тауарды тртымды көрсетуге  және жылжытудың  түрі. “Жарнама”  латын тілінен шыққан, сөзбе-сөз  алсақ, “reclamare” – айқайлау деген мағынаны білдіреді.