Қазақстан Республикасында логистиканың даму мәселелері және болашағы

Мазмұны:

Кіріспе ....................................................................................................................2

Логистика ...............................................................................................................4

1.1 Терминнің шығуы ...........................................................................................4

1.2 Бизнес-логистика және логистика міндеттері ..............................................4

2. Логистика түсінігі және оның даму тарихы, эволюциясы .......................... 6

2.1 Логистика ғылым ретінде .............................................................................15

3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА  ЛОГИСТИКАНЫ ҚОЛДАНУ ЖӘНЕ ОНЫҢ  ДАМУ БОЛАШАҒЫ ................................................................20

3.1. Қазақстан Республикасында  логистиканың даму мәселелері  және болашағы .............................................................................................................20

Қорытынды ........................................................................................................28

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі .....................................................................29

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Логистиканың өзектілігі және оны зерттеуге деген қызығушылықтың арту логистикалық әдісті қолдануды ашатын материал өткізуші жүйелердің тиімді қызмет етуін жоғарылататын потенциалды мүмкіндіктерімен түсіндіріледі. Логистика шикізат пен жартылай фабрикаттарды сатып алу мен дайын өнімді тұтынушыға жеткізгенге дейінгі уақыт аралығын қысқартуға мүмкіндік береді, материалды қорлардың күрт қысқаруына әсер етеді. Логистиканы қолдану ақпарат алу үрдісін жеделдетіп, қызмет көрсету деңгейін жоғарылатады. Логистикаға деген отандық ғалымдардың, жоғарғы оқу орындарының оқытушыларының, ғылыми-техникалық жұмысшылардың, өнеркәсіп және көлік кәсіпорындарының менеджерлерінің, инженерлер мен бизнесмендердің қызығушылығы тек отандық экономика үшін жаңа және айтуға ыңғайсыз терминмен ғана емес, сондай-ақ өнеркәсібі дамыған елдер экономикасында логистикалық әдісті қолдану арқасында алынған әсерлі нәтижелерімен түсіндіріледі. 

Шетел тәжірибесі көрсеткендей, қазіргі бизнесте логистика стратегиялық маңызды орынға ие. Осы салада табысқа жеткен көптеген мамандардың компания басшылығындағы жоғарғы қызмет орындарына жылжитыны кездейсоқ емес. Қазіргі уақытта алдыңғы қатарлы фирмалардағы логистиканың дәстүрлі функционалды салалары стратегиялық инновациялық (жаңартпа) жүйе құра отырып, жалпы ақпараттық-компьютерлік платформа негізін-де бірікті. Логистика саласындағы қызмет көп қырлы. Оған көлікті, қойма шаруашылығын, қорларды, кадрларды басқару, ақпаратты жүйелердің ұйымдастырылуы, коммерциялық қызмет және т. б. жатады. Аталған әрбір функция сәйкес салалық пәнде терең зерттеліп, баяндалған. Логистикалық тәсілдің жаңалығы – негізгі өзара байланыс. Логистикалық әдістің мақсаты – материалды ағымдарды толассыз басқару. 

Материалды ағымдарды басқару әр уақытта шаруашылық қызметтің маңызды жағы болып табылатын. Дегенмен, ол тек жақында ғана экономикалық өмірдің маңызды функцияларының біріне айналды. Негізгі себебі – өндірістік және сауда жүйелерінің тұтынушының тез өзгеріп отыратын талғамына жылдам икемделуі қажеттігін туғызған сатушы рыногынан сатып алушы рыногына өту. 

Шет елдердің көпшілігінде логистикалық ассоциациялар, ұйымдар мен қоғамдастықтар құрылып, тиімді қызмет етіп отыр. Логистика салыстырмалы түрде жас және белсенді дамушы ғылым мен бизнес сферасы болып табылады. Шет елде логистика соңғы онжылдықта тез дамыды. Қазақстан үшін логистикалық өндірістік, сауда, көлік және ақпараттық жүйе-лердің қалыптасуы мен дамуы өте маңызды, себебі ол біздің елдің әлемдік экономикалық және ақпараттық кеңістікке интеграциялануын тездетуге мүмкіндік береді. 

Өнеркәсібі дамыған мемлекеттердің экономикалық әдебиетінде логистикалық мәлелердің алатын орны маңызды және оның дамуын зерттеуге көптеген еңбектер арналған. 

Логистиканың тәжірибелі тәсілдерді және ғылыми көзқарасты талап етуі Қазақстанның нарықтық қатынастарға көшуінің бастауымен сай келді. Отандық бизнестегі логистикалық көзқарастың мүмкіндіктерін және қарқынын бүгінгі күнгі Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайдан және экономикалық реформалар қадамының болжамынан бөліп-жарып қарауға болмайды. 

Бизнес практикасына логистикалық менеджмент әдістерін енгізу көптеген фирмаларға өндірістегі, жабдықтаудағы және өткізудегі өнімнің барлық қор түрлерін қысқартуға, айналым капиталының айналымдылығын жеделдетуге, өндірістің өзіндік құнын төмендетуге, бөлуге тиісті шығындарды төмендетуге, тауарлар және қызметтермен тұтынушылардың толық қанағаттандырылуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Осы тұрғыдан зерттеу жұмысының өзектілігін көруге болады.  
Бітіру жұмыстың мақсаты – отандық кіспорындардың дамуында логистикалық әдістерді қолдану қажеттілігінің теориялық және практикалық негіздеу болып табылады. 

Жұмысты жазу барысында жұмыстың мақсатына жету үшін келесідей міндеттер белгіленген: 

• логистика тарихын, эволюциясын, ұғымы мен мазмұнын ашу; 

• логистика әдістемелерін, оны қолданудағы экономикалық тиімділігін толықтай ашу, тұжырымдама келтіру;  
• шет ел кәсіпорындарында логистикалық концепциялар мен әдістерді қолдану тәжірибесін талдау;  
• Қазақстан Республикасында логистиканың даму жағдайы және болашағын қарастыру, «High Tech Logistic» ЖШС» және «Хак Групп» АҚ» кәсіпорындарының іс-әрекетін талдау; 

 

 

 

 

 

 

 

1. Логистика

Логистика — тұтынушыларға шикізатпен жабдықтаушылардан тауарлар мен қызмет көрсетулерді алға бастырудың тиімді процесін ұйымдастыру, өнімдер, тауарлар, қызмет көрсетулер саласының жұмыс істеу, тауар қорларын басқару, тауар қозғалысының инфрақұрылымын жасау мәнін білдіретін мамандық. Логистиканың барынша кең таралған атауы оны әртүрлі жүйлердегі материалдық, ақпараттық және қаржылық ресурстар қозғалысын жоспарлау, басқару және бақылау туралы ғылым ретінде түсіндіреді. Ұйымдастыру менеджменті тұрғысынан логистиканы материалдар, бөлшектер және дайын керек-жарақты (техники және басқасы) сатып алу, жабдықтау, тасымалдау, сату және сақтау процесіндегі материалдық ағындарды стратегиялық басқару ретінде қарастыруға болады. Түсінік сондай-ақ тиісті ақпарат ағындарын, қаржылық ақпаратты басқаруды қамтиды. Логистика бір кәсіпорын шеңберіндегі сияқты, сондай-ақ кәсіпорындар тобы үшін де сервисті жасау, өткізу және сүйемелдеу процесін жаңартуға және кедергілерді оңтайландыруға бағытталған. Логист күні – 10-қаңтар.

1.1 Терминнің шығуы

Термин бастапқыда интендандтты Қарулы күштер қызметінде пайда болды. «Логистика» терминінің өзі «есептеу өнерін» білдіретін грек тілінің λογιστική сөзінен шыққан. Византия императоры Арыстан VI (865—912) әскери шеберлік бойынша трактатында алғаш рет қолданылады.

Византия империясында император сарайында міндеттеріне тамақ өнімдері бөлу кіретін «логистиктер» болды. Наполеонның өз әскерінде логистикалық ұстанымдарды қолданғаны туралы мәліметтер бар.

Логистика терминін XIX ғасырдың басында орыс тіліне француз әскери маманы Антуан Жомини әкелген.

Логистиканың ғылым ретіндегі мазмұны материалдық және ақпараттық ағындарды басқарудың тиімді ұйымдастыру нысандары мен әдістерін практикада айқындау және жүзег асыру мақсатында, тауар қозғалысының процесіне тән заңдылықтарды және себеп-сладар байланыстарны белгілеу болып табылады.

1.2 Бизнес-логистика және логистика міндеттері.

Компания қызметінің ерекшелігіне байланысты, әртүрлі логистикалық жүйелер қолданылады. Логистикалық жүйе — негізгіні орындау үшін құрылған логистикалық тізбекке қатысушылар (өндіруші-кәсіпорындар, көлік, сауда ұйымдары, дүкендер және басқалар) әрекеттерінің жинытығы.

Логистикалық жүйелер кәсіпорын қызметін қамту бойынша өте әрқилы (және заманауи ресейлік менеджмент түсінігі бойынша да). Кейбіреулер үшін логистика бұл жай ғана деректер базасымен жұмыс істей білу болса, кейбіреулері үшін — жабдықтау немесе қоймалық қызмет. Бірақ өз тағайындалымдары бойынша (ал оның басты тағайындалымы — жоспарлық тапсырмаларды орындау жағдайы кезінде шығындаорды азайту, демек, өндірістік қызмет тиімділігін арттыру) логистикалық жүйелер іс жүзінде барлық қызмет бағыттарын қамтуға тиіс (бухгалтерлік, кадрлық және т.с.с. қоспағанда). Жалпыға танымал логистикалық жүйелер және басқару тұжырымдамалары бұдан әрі

Just In Time: MRP берілген—Materials requirements planning, DRP (distribution requirements planning), MRPII —Manufacturing resource planning, ERP — Enterprise resource planning;

LEAN PRODUCTION:CSRP — Customer Synchronized Resource Planning, ROP, QR, CR, AR;

EOQ МОДЕЛЬ;

Екі деңгейлі жүйе;

Қосбункерлі сызбанұсқа;

Тұрақты тапсырыс кезеңділігіндегі модель;

АВС әдісі;

Қорларды Тұрақты емес және стохастикалық басқару модельдері.

Компаниялар өзінің логистикалық бөлімшелерін дамыта, сондай-ақ жеткізу, қоймалау және жабдықтау мәселелерін шешу үшін көлік-логистикалық ұйымдарды тарта алады. Логистикада бизнес-тапсырмаларды шешу үшін тәуелсіз компанияларды тарту деңгейіне байланысты әртүрлі деңгейлер ерекшеленеді:

1PL — ағылш. «first-partylogistics»  — ұйымдар логистикалық мәселелерді  өз бетінше шешетін тәсіл;

3PL ағылш. «third-party logistics» —  жеткізу және мекенжайлық сақтаудан  бастап тапсырыстарды басқару  және тауарлар қозғалысын қадағалауға  дейінгі логистикалық қызмет  көрсетулердің толық кешені көлік-логистиука  ұйымының тарапына берілетін  тәсіл.

Мұндай 3PL-провайдер функциясына тасымалдауды ұйымдастыру және басқару, қорларды есепке алу және басқару, импорттық-экспорттық және фрахталық құжаттаманы дайындау, қоймалық сақтау, жүкті өңдеу, түпкі тұтынушыға жеткізу кіреді. Практикада логистиканы басқару міндеті «logistics mix» деп аталатын бірнеше құрауыштармен басқаруға келтіріледі:

қойма ғимараттары (жекелеген қоймалық құрылымдар, дистрибьютерлік орталықтар, дүкенмен қатар салынған қоймалық үй-жайлар);

қорлар (әрбір атаулары бойынша қорлар көлемі, қордың орналасқан орны);

тасымалдау (көлік түрлері, мерзімдері, ыдыс түрлері, жүргізушілердің болуы және т.с.с.);

жиынтықтау және буып-түю (сатып алушылар белсенділігіне болатын бір мезгілдегі әсерді сақтаудың логистикалық тұрғысынан қызмет көрсету қарапайымдылығы мен оңайлығы);

байланыс (тауар қозғалысы кезінде түпкі сияқты, аралық ақпаратты алу мүмкіндігі).

Логистика мынадай түрлерге бөлінеді: сатып алу, көліктік, қоймалық, өндірістік, ақпараттық логистика және басқасы.

2. Логистика түсінігі және оның даму тарихы, эволюциясы

Практикалық логистиканың пайда болу және даму тарихы көне заманнан басталады. Гамбург университетінің профессоры Г.Павеллектің айтуынша, тіпті Рим империясының кезеңінде «логистер» немесе «логистиктер» деген мәртебесі бар қызметкерлер болған. Олар азық-түлік өнімдерін бөлумен айналысқан. Біздің дәуірдің бірінші мыңжылдығында бірқатар елдердің әскери лексиконында логистиканы қарулы күштерді материалды ресурстармен қамтамасыз ету және олардың қорларын сақтау бойынша қызметпен байланыстырған. Мысалы, византийлік патша VІ Леон (б.з. 865-912 ж. ж.) кезінде логистиканың міндеттеріне әскерді қаруландыру, оларды әскери мүлікпен қамтамасыз ету, олардың қажеттіліктерін уақтылы қарайластыру жатады деп есептелген.

Дарынды әскер басшылары қажет уақытта және керекті орыннан табылған қару-жарақтың, отынның, азық-түлік пен  әскер жарағының жеңіске жетуде қаншалықты маңызды роль атқаратындығын әр уақытта түсінген. Адамзат тарихындағы бүкіл соғыстар әскерлерді жабдықтаудың ұйымдастырылуына байланысты жеңіліп немесе жеңіске ұшырап отырған

Логистикалық әдіс Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде, әсіресе американдық әскерлерде кеңінен қолданылды. Әскери өнеркәсіптің, тылдағы және фронттағы жабдықтау базалары мен көліктің нақты бірлескен іс-әрекеті американдық әскерді қажетті мөлшерде қару-жарақпен, жанар-жағар май материалдарымен және азық-түлікпен уақтылы және жүйелі түрде қамтамасыз етуге мүмкіндік жасады.

Үлкен ағылшын-орыс сөздігі бүгінгі таңда да “logіstіes” сөзін әскери 1) тыл және жабдықтау; 2) материалды-техникалық қамтамасыз ету; 3) тыл жұмысын ұйымдастыру және жүргізу деп аударып жүр.

Философиялық энциклопедияда логистиканың мынадай түсініктемесін табуға болады: “Логистика гректің “logіstіke” сөзінен алынған – есептеу, пайымдау өнері. Ежелгі гректерде есептеу және геометриялық өлшеу өнері, яғни теориялық математикаға қарсы қойылатын практикалық арифметика логистика деп аталады. Осы мағынада бұл термин Батыс Европада XVІІ ғасырға дейін қолданылған. Бірақ Лейбниц (неміс ағартушы-энциклопедисі, философы) логистиканы “calculus ratіocіnator” (ой қорытындыларын есептеу) үшін синоним ретінде қолданған. 1904 жылы Женевадағы Халықаралық философиялық конгресте бұл термин математикалық логиканы белгілеу үшін ұсынылды”.

Әдебиеттерде оның басқа да қолданылуы кездеседі: Рассел және оның мектебі ұсынған логика кезеңі басқаша логицизм деп аталған (математиканы оны логикаға қиыстыру арқылы түсіндіруге тырысатын математиканың философиялық проб-лемалар саласындағы бағыты). Логистиканы логикамен, яғни абстрактілі ойлау сатысындағы әлемді танудың заңдары, формалары және тәсілдері туралы ғылыммен шатастыруға болмайды.

Логистика бойынша бірінші ғылыми еңбектерді шығарушы ретінде XІX ғасырдың басындағы француз әскери маманы Джоминиді атауға болады, ол логистикаға мынадай анықтама берген: “логистика — әскерлерді маневрлеудің практикалық өнері”. Ол логистикаға тек тасымалдау ғана емес, сондай-ақ жоспарлау, басқару және жабдықтау мәселелері, әскерлерді орналастыру жерлерін анықтау, сонымен қатар көпір, жол және т.б. салу мәселелері жатады деп пайымдаған. Логистика әскери ғылым ретінде тек XІX ғасырдың ортасында ғана қалыптасты.

Логистика дамуының тағы бір бағыты – экономикалық, мұнда логистика деп шаруашылық жүргізудің ғылыми-практикалық бағыты, яғни өндіріс және айналым сфераларындағы материалды және олармен байланысты ақпараттық және қаржы ағымдарын тиімді басқару түсіндіріледі.