Қазақстан Республикасының прокуратурасы

  25-бап. Ұсыныс     

1. Прокурор өз құзыретi  шегiнде: 
      1) заңдылықты бұзушылықтарды жою туралы; 
      2) қылмыс жасауға және басқа да құқық бұзушылықтарға ықпал ететін себептер мен жағдайларды жою туралы; 
      3) Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес қол сұғылмаушылық құқығы бар адамдарды одан айыру мәселелерi бойынша; 
      4) заңда белгiленген өзге жағдайларда ұсыныс енгiзедi. 
      2. Ұсынысты лауазымды адам немесе орган заңдылықтың бұзылуын, сондай-ақ оларға ықпал ететін себептер мен жағдайларды жою бойынша шараларды мiндеттi түрде қабылдай отырып, прокурор белгілеген мерзімдерде, бірақ күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей қарауға тиiс. 
      Прокурор ұсынысты қарау кезінде қатысуға құқылы. Мемлекеттік орган немесе лауазымды адам ұсыныс қаралатын күнге дейін күнтізбелік үш күннен кешіктірмей, ұсынысты қарау орны мен уақыты туралы прокурорға хабарлауға тиіс. 
      Ұсынысты қараудың нәтижелерi және қолданылған шаралар туралы ұсыныс қаралған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде прокуратураға хабарланады. 
      Ескерту. 25-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.    

  25-1-бап. Алдын ала ескерту     

 Құқық бұзушылықтардың  алдын алу, қоғамдық қауіпсіздікті  қамтамасыз ету, адам мен азаматтың  құқықтары мен бостандықтарын  қорғау мақсатында немесе дайындалып  жатқан құқыққа қарсы әрекеттер  туралы мәліметтер болған кезде  прокурор жазбаша нысанда жеке  және заңды тұлғаларға заңды  бұзуға жол берілмейтіні туралы  алдын ала ескерту жасайды  және оларға заңда белгіленген  жауаптылық туралы ескертеді. 
      Ескерту. Заң 25-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.    

  25-2-бап. Үндеу     

 Прокуратура органдары  заңдылықты қамтамасыз ету, құқық  бұзушылықтардың алдын алу, сондай-ақ  қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз  ету, адам мен азаматтың құқықтары  мен бостандықтарын қорғау мақсатында  лауазымды адамдарға, мемлекеттік  органдарға, заңды және жеке тұлғаларға  үндеу жасауға құқылы. 
      Бұл ретте үндеу бұқаралық ақпарат құралдары пайдаланыла отырып немесе өзге де жария ету тәсілімен таратылады. 
      Ескерту. Заң 25-2-баппен толықтырылды - ҚР 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.    

  26-бап. Заңды түсiндiру      

1. Жеке не заңды тұлғалардың  заңдарды бiлмеуi немесе дұрыс  түсiнбеуi заңдардың не азаматтың  немесе шектелмеген адамдар тобының  құқықтары мен бостандықтарының  бұзылуына әкеп соғуы мүмкін  деп санауға жеткiлiктi негiздер  болған кезде прокурор заңның  мазмұнын түсiндiредi. 
      2. Құқықтық актiнiң жобасы заңға сәйкес келмеген жағдайда, прокурор актiнi қабылдайтын органға немесе лауазымды адамға заңның талабын түсiндiредi. 
      Ескерту. 26-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.    

  26-1-бап. Прокурордың құқықтық актiлерiн мәжбүрлеп  
                орындату шаралары      

1. Прокурордың қаулылары  мен ұйғарымдарын өз еркiмен  орындамаған жағдайда, ол мүлкiнен  мәжбүрлеп айыруды көздейтiндерiн  қоспағанда, прокурордың талаптарын  мәжбүрлеп орындату туралы қаулы  шығаруға және оны орындау  үшiн уәкiлеттi мемлекеттік органдарға  жiберуге құқылы.     

2. Уәкiлеттi мемлекеттiк  органдар прокурордың тиiстi қаулысын  алған бойда оны орындауға  дереу шаралар қолдануға мiндеттi.      

3. Лауазымды адамдар,  азаматтар айғақтар беру үшiн  прокуратура органдарына келуден  бас тартқан жағдайда, прокурор  ондай адамды прокуратура органдарына  жеткiзу (күштеп әкелу) туралы қаулы шығаруға құқылы, оны жиырма төрт сағат iшiнде iшкi iстер органдары орындайды.  
      Ескерту. 26-1-баппен толықтырылды - ҚР 2002.08.09 N 346 Заңымен.     

27-бап. Прокурорлық  қадағалау актiлерiн жариялау     

 Өз қызметiнiң жариялылығын  қамтамасыз ету үшiн прокуратура  органдары адамның және азаматтың  конституциялық және заңмен қорғалатын  өзге де құқықтарын, заңды тұлғалар  мен мемлекеттiң мүдделерiн бұзған  органдар мен лауазымды адамдардың  заңсыз iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне  прокурорлық қадағалау актiлерiн  бұқаралық ақпарат құралдарында  жариялай алады.  
      Ескерту. 27-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2002.08.09. N 346 Заңымен.

4 ТАРАУ  
Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының, заңды  
тұлғалардың және мемлекеттiң мүдделерiнiң сақталуын қадағалау     

28-бап. Қадағалаудың  мiндеттерi     

1. Қадағалаудың мiндеттерi:      

1) адамның және азаматтың  құқықтары мен бостандықтарын, органдардың,  ұйымдардың, лауазымды адамдар мен  азаматтардың құқықтық актiлерi  мен iс-әрекеттерiнiң заңға сәйкес  келуiн қамтамасыз ету;     

2) заңдылықтың кез келген  бұзылуын, осындай заң бұзушылыққа  ықпал еткен себептер мен жағдайларды  анықтап, жою, бұзылған құқықтарды  қалпына келтiру шараларын қолдану  болып табылады.     

2. Прокуратура басқа  мемлекеттiк органдарды алмастырмайды  және ұйымдардың қызметi мен азаматтардың  жеке өмiрiне араласпайды.    

  29-бап. Прокурордың өкiлеттiгi     

1. Қадағалауды жүзеге  асыру кезiнде прокурор: 
      1) жүргiзiлетiн тексерiс мәселелерi бойынша азаматтар мен лауазымды адамдарды шақыруға және олардан айғақтар алуға; 
      2) қызметтiк куәлiгiн көрсетiп, мемлекеттiк органдардың, сондай-ақ меншiктiң барлық нысанындағы ұйымдардың аумағы мен үй-жайларына кедергiсiз кiруге; 
      2-1) жүргiзiлетiн тексерiс мәселелерi жөнiнде банктерден жеке және заңды тұлғалардың операциялары мен шоттары бойынша коммерциялық, банктiк және заңмен қорғалатын өзге де құпия болып саналатын мәлiметтердiң жариялануға болмайтын талаптарын сақтай отырып, мәлiметтер алуға; 
      2-2) жасырын қылмыстарды анықтау мақсатында құзыреттi органдардан жедел-iздестiру шараларын жүзеге асырып, олардың нәтижелерi туралы хабар берiп отыруды талап етуге; 
      3) басшылардан және басқа да лауазымды адамдардан заңдылықтың жай-күйi және оны қамтамасыз ету жөнiндегi қажеттi құжаттарды, материалдарды, статистикалық ақпаратты алуға; 
      4) тексерiске қатысу және қорытынды беруi үшiн мамандарды тартуға; 
      5) прокуратураға түскен материалдарға, арыздарға өзiнiң құзыретiне сәйкес тексерiс жүргiзудi талап етуге және бұлардың нәтижелерi туралы хабарлауды мiндеттеуге; 
      6) қауiпсiздiктi және қадағалау қызметiн қамтамасыз ету үшiн тексерiстi жүзеге асыруға басқа да құқық қорғау органдарының қызметкерлерiн тартуға; 
      6-1) сараптамалар тағайындауға; 
      7) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа да тексерiс әрекеттерiн жасауға құқылы. 
      2. Қадағалауды жүзеге асыру процесінде, оның ішінде тексеру нәтижелері бойынша прокурор: 
      1) наразылық енгiзедi; 
      2) заң бұзушылықты болдырмау жөнiнде ұйғарым бередi; 
      3) қылмысты iс қозғау, тәртiптiк iс жүргiзу немесе әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс жүргiзу, прокурордың талабын мәжбүрлеп орындау, жеткізу (күштеп әкелу) жөнiнде қаулы шығарады, материалдық залалдың өтелу шараларын қолданады; 
      4) адамның және азаматтың, заңды тұлғалар мен мемлекеттiң құқықтары мен заңды мүдделерi бұзылған жағдайда заңдардан басқа заңсыз актiнiң күшiн тоқтата тұрады; 
      5) мемлекеттiк органдар мен олардың лауазымды адамдары енгiзген тыйым салу-шектеу сипатындағы шаралардың күшiн жояды немесе алып тастайды; 
      6) мемлекеттiң, жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен олардың заңмен қорғалатын мүдделерiн сақтауды соттан өтiнедi; 
      7) органға немесе лауазымды адамға заңдылықты бұзуды болдырмау туралы ұсыныс енгiзедi; 
      «8) заң бұзушылыққа жол берілмейтіні туралы алдын ала ескертеді; 
      9) осы Заңда көзделген өзге де прокурорлық қадағалау актілерін енгізеді.  
      Ескерту. 29-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.08.09 N 346, 2004.12.20 N 13 (2005.01.01 бастап қолданысқа енеді), 2010.03.19 № 258-IV, 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

5 ТАРАУ  
Сотта мемлекеттiң мүддесiн бiлдiру     

30-бап. Прокурордың  сотта iс қараудағы құзыретi     

1. Қылмыстық, азаматтық  немесе өзге де сот iсiн жүргiзу  барысында сотта мемлекет мүддесiн  бiлдiре отырып, прокурор осы Заңға,  сондай-ақ Республиканың қылмыстық iстер жүргiзу , азаматтық iстер жүргiзу және өзге де заңдарына сәйкес шағым, кассация және қадағалау тәртiбiмен өз өкiлеттiгiн жүзеге асырады.      

2. Соттың (судьяның) iс  бойынша шешiмiмен, үкiмiмен немесе  өзге қаулысымен оның заңға  сәйкессiздiгi немесе негiзсiздiгi  себептi келiспеген жағдайда, прокурор iстi қайта қарау немесе құқықтық  актiнiң күшiн жою не өзгерту туралы жоғары тұрған сотқа наразылық беруге хақылы.  
      ( 62-бапты K970206, 55-бапты K990411 қараңыз)  
      Ескерту. 30-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2002.08.09 N 346, 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.     

31-бап. Соттың  заңды күшiне енбеген қаулыларына  
              наразылық жасау      

 Прокурор өзiнiң iстiң  сотта қаралуына қатысу-қатыспауына  қарамастан, соттың (судьяның) заңды  күшiне енбеген заңға сәйкес  келмейтiн немесе негiзсiз шешiмiне, үкiмi мен өзге де қаулысына  жоғары тұрған сотқа наразылық беруге хақылы .    

  32-бап. Соттың заңды күшiне енген қаулыларына  
               наразылық жасау     

1. Прокурор соттың заңды  күшiне енген шешiмдерi, үкiмдерi және  өзге қаулылары бойынша iстердi  өз құзыретiнiң шегiнде соттан  талап етiп алдыруға хақылы.     

2. Соттың заңды күшiне  енген шешiмi, үкiмi мен өзге  қаулысы заңға сәйкес келмейтiн  немесе негiзсiз болған жағдайда, прокурор қадағалау тәртiбiмен  наразылық жасайды. Егер наразылық  жасау оның құзыретiнiң шегiнен  асып кететiн болса, онда тиiстi прокурор наразылық жасау жөнiнде  жоғары тұрған прокурорға ұсыныс  айтып, өтiнiш жасайды.     

3. Прокурордың соттың  заңды күшiне енген шешiмiне, үкiмi  мен өзге де қаулыларына наразылық  жасау және орындалуын тоқтата  тұру жөнiндегi өкiлеттiгi заңмен айқындалады.     

33-бап. Республика  Жоғарғы Сотының нормативтiк  
              қаулысына наразылық жасау     

 Республиканың Бас  Прокуроры Республика Жоғарғы  Сотының нормативтiк қаулысының  Конституцияға және заңдарға  сәйкес келмеу негiздерi бойынша  Республика Жоғарғы Сотының жалпы отырысына наразылық енгiзедi. 
      Ескерту. 33-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2002.08.09 N 346 Заңымен.

6 ТАРАУ  
Жедел-iздестiру қызметінің заңдылығын қадағалау    

  Ескерту. 6-тараудың тақырыбына өзгерту енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.     

34-бап. Қадағалаудың  мазмұны мен мәнi     

 Жедел-iздестiру қызметiн  жүзеге асыру, жедел-iздестiру  шараларын жүргiзу барысында адамның  және азаматтың құқықтары мен  бостандықтарының сақталуы, сондай-ақ  жедел-iздестiру қызметiн жүзеге  асыруға өкiлеттi органдар мен  лауазымды адамдардың актiлерi  мен iс-әрекеттерiнiң заңдылығы қадағалаудың мәнi болып табылады.    

  35-бап. Прокурордың жедел-iздестiру қызметiнде  
               заңдылықты қамтамасыз ету жөнiндегi өкiлеттiгi     

 Жедел-iздестiру қызметiне  қадағалауды жүзеге асыра отырып, прокурор: 
      1) жедел-iздестiру қызметiнiң тоқтатылған немесе жүргiзiлiп жатқан iстерiн, жедел-iздестiру қызметiнiң барысы туралы материалдарды, құжаттар мен басқа да қажеттi мәлiметтердi алады, бұған жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдарда жасырын негiзде қызмет ететiн немесе қызмет еткен азаматтардың жеке басы туралы мәлiметтер қосылмайды; 
      2) арнаулы жедел-іздестіру іс-шараларын, оның ішінде байланыс желісінде жүзеге асырудың заңдылығын тексеруді жүргізеді; 
      3) жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдардың лауазымды адамдарының iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне жасалған шағымдар мен өтiнiштердi қарайды;  
      4) жедел-iздестiру қызметін жүзеге асыратын органдар шығарған жедел-iздестiру шараларын ұйымдастыру мен өткiзу тактикасын реттейтiн, Конституцияға, заңдарға және Республика Президентiнiң актiлерiне қайшы келетiн нормативтiк құқықтық актiлерге наразылық жасайды;  
      5) жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асырған кезде заңның, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының бұзылғаны анықталған жағдайда өзiнiң қаулысымен жедел-iздестiру шараларын тоқтатады;  
      6) жедел-iздестiру шараларын жүзеге асырған кезде құқыққа қарсы әрекеттерге жол берген қызметкерлер жөнiнде қылмыстық және тәртiптiк iс қозғау туралы қаулы шығарады;  
      7) жедел-iздестiру қызметiнiң заңдылығына қадағалауды жүзеге асырған кезде заңды бұзудың анықталған фактiлерi бойынша прокурорлық қадағалаудың осы Заңда көзделген өзге де актiлерiн шығарады;  
      8) заңсыз ұсталған адамдарды босатады;  
      9) қажет болған кезде жедел-iздестiру қызметiн жүзеге асыратын органдар басшыларынан заң бұзушылықты жою мақсатында өздерiне бағынысты органдарда тексерiс жүргiзудi талап етедi;  
      10) заңдарда белгiленген жағдайларда жедел-iздестiру шараларын жүргiзуге санкция бередi.  
      Ескерту. 35-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2002.08.09 N 346, 2009.12.07 N 221-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.      

36-бап. Жедел-iздестiру  қызметiнiң заңдылығына  
              қадағалауды жүзеге асыратын прокурорлар     

 Жедел-iздестiру қызметiнiң заңдылығына қадағалауды Республиканың Бас Прокуроры және өзге прокурорлар заңдарда белгiленген құзыретi шегiнде жүзеге асырады.

7 ТАРАУ  
Тергеу мен анықтама заңдылығына қадағалау      

37-бап. Қадағалаудың  мазмұны мен мәнi     

 Прокурор анықтама  мен тергеу органдарының актiлерi  мен қызметiнiң заңдылығына, жасалған  қылмыстар және тергеу жүргiзу  туралы өтiнiштер мен хабарларды  шешудiң заңдарда белгiленген тәртiбiнiң сақталуына қадағалауды жүзеге асырады. 
      Ескерту. 37-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 374-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.    

  38-бап. Прокурордың анықтама мен тергеу  
               заңдылығын қамтамасыз ету жөнiндегi өкiлеттiгi     

1. Анықтама мен тергеудiң заңдылығына қадағалауды жүзеге асыра отырып, прокурор:     

1) анықтама мен тергеу  органдарынан тексерiс үшiн қылмыстық  iстердi, жасалған қылмыстар, жедел-iздестiру  қызметiнiң, анықтаманың, тергеудiң  барысы туралы құжаттарды, материалдар  мен өзге мәлiметтердi алады;     

2) жасалған немесе әзiрленiп  жатқан қылмыстар туралы өтiнiштер  мен хабарларды қабылдағанда, тiркегенде, шешкенде заңдылықтың сақталуын  тексередi;     

3) қылмыстық қудалау  органының айыпталушыны, сезіктіні  қамауға алуға және күзетпен  ұстауға немесе үйде қамауда  ұстауға санкция беру туралы  өтінішін қолдайды не қолдаудан  бас тартады;     

4) қажет болған жағдайларда  қылмыстық iс қозғайды, қылмысты iстерге тергеу жүргiзу жөнiнде  жазбаша нұсқаулар бередi;     

5) тергеушiлер мен анықтама  жүргiзушi адамдардың заңсыз қаулыларының  күшiн жояды;     

6) егер анықтама мен  тергеу барысында процеске қатысушылар  мен басқа да азаматтардың  құқықтарының бұзылуына, тергеудiң  заңсыз әдiстерiне жол берiлсе,  кiнәлi адамдардың жауапкершiлiгi  туралы мәселе қояды;     

7) тергеу мен анықтама  толық болмаған, сондай-ақ тергеу  мен анықтама барысында заңдылықтың  бұзылуына жол берiлгенi белгiлi  болған жағдайларда, қылмыстық  iстердi қосымша тергеуге қайтарады  немесе оны толық көлемiнде  не нақтылы адамдарға қатысты  тоқтатады;     

8) анықтама мен тергеу  органдарынан келiп түскен қылмыстық  iстердi түптеп қарау үшiн сотқа  жiбередi;     

9) қажет болған жағдайларда  тергеу бөлiмшелерi мен анықтама  органдары басшыларынан оларға  бағынысты органдарда заңды бұзушылықты  жою, қылмыстардың толық ашылуын  қамтамасыз ету мақсатында тексерiс  жүргiзудi талап етедi;