Утварэнне БССР

УА “Брэсцкі дзяржаўны  універсітэт імя А. С. Пушкіна”

Кафедра гісторыі Беларусі

 

 

 

 

 

 

 

Кантрольная праца

 

Тэма 22 : “Утварэнне БССР”

 

 

 

 

 

 

 Выканала студэнтка 2 курса

 спецыяльнасць «Біяэкалогія»,

     біялагічнага  факультэта

   завочнай формы  навучання

 Смалюк І. А.

 

   Выкладчык: Рамановіч  П.С.

«____»_____________________         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Брэст  2011 г.

 

 

План.

 

     Уводзiны.

1. Пазiцыя ЦК КП(б) бальшавiкоў па беларускiм пытаннi.
2. Вызваленне Беларусi ад нямецкай акупацыi.

        2.1 Вызваленне бацькаўшчыны.

        2.2 Вынікі Другой сусветнай вайны для беларусаў.

3. Паўночна-Заходняя канферэнцыя РКП(б)  бальшавiкоў. Утварэнне БССР.

Заключэнне.

Спіс выкарыстаных крыніц.

Дадатак 1.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                            

 

 

 

 

Уводзiны.

 

Бальшавікі, выконваючы дырэктыву  ЦК РСД РП(б) змагацца за сусветную  сацыялістычную рэвалюцыю, утварылі своеасаблівае  дзяржаўнае аб'яднанне - Заходнюю вобласць і Заходні фронт. Вектар палітыкі гэтага аб'яднання быў скіраваны  на Захад, у бок Польшчы і Германіі з мэтай падштурхоўвання тут  сацыялістычнай рэвалюцыі. У сувязі з гэтым пытанні ўнутранага жыцця  для паўночна-заходняга Абласнога  камітэта РСДРП(б) і дзяржаўных органаў  Заходняй вобласці і фронту свядома  на першы план не высоўваліся.

Вопыт гісторыі паказвае, што  ў нацыянальна-вызваленчых рухах  поспеху дасягалі тыя нацыянальнасці, буржуазія якіх была сапраўды нацыянальнай, а нацыянальная дэмакратыя знаходзілася на высокай ступені развіцця культурна-нацыянальнай свядомасці. У Беларусі нацыянальная буржуазія была малалікая, палітычна слабая, а дэмакратычныя сілы мелі нізкі ўзровень нацыянальнай свядомасці. Эканамічна-пануючым класам з'яўляліся памешчыкі, якія належалі пераважна да польскай, літоўскай і рускай нацыянальнасцей.

Значная частка палітычнага  кіраўніцтва беларускім нацыянальным рухам разумела, што ўласных сіл  для развязвання барацьбы за незалежнасць у яе недастаткова. Такога пункту гледжання  прытрымліваліся ўсе беларускія групоўкі, якія імкнуліся да незалежнасці і аб'яднання беларускіх зямель. Яны адрозніваліся адна ад другой толькі знешняй арыентацыяй: Б.Тарашкевіч, напрыклад, арыентаваўся на Польшчу, А.Луцкевіч - на Германію і г.д.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І.  Пазiцыя ЦК КП(б) бальшавiкоў па беларускiм пытаннi.

 

Народны камісар па справах  нацыянальнасцей І. Сталін  у адносінах  да беларусаў ажыццяўляў бальшавіцкую палітыку праз Беларускі нацыянальны  камісарыят (Белнацком), з якім супрацоўнічалі дзеячы Беларускай сацыял-дэмакратычнай  партыі (БСДП) і Беларускіх секцый РКП(б): А. Луцкевіч, І. Луцкевіч, Я. Лёсік, А. Чарвякоў, З. Жылуновіч і інш. Дырэктыва Наркамнаца РСФСР ад 27.12.1918 вызначыла асноўныя прынцыпы партыйна-дзяржаўнага будаўніцтва на Беларусі. Паводле яе старшыня Цэнтральнага Бюро КП(б)Б або ЦК КП(б)Б павінен быў адначасова з'яўляцца прадстаўніком ЦК РКП(б) і ўрада Расійскай Федэрацыі ў беларускіх органах улады. Правы і абавязкі ЦБ КП(б)Б і ўрада Беларусі заставаліся такімі ж, як і ў былога Паўночна-Заходняга абласнога камітэта РКП(б) і Абласнога выканаўчага камітэта Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняй вобласці і фронту (Аблвыкамзаха). Гэта азначала поўную залежнасць ад ЦК РКП(б) і ўрада Савецкай Расіі.

29.12.1918  І. Сталін паведамляў  старшыні Аблвыкамзаха А. Мяснікову,  што «сёння выязджаюць у Смаленск  беларусы (дэлегаты ад Беларускіх  секцый РКП(б)). Вязуць з сабой  Маніфест. Просьба ЦК партыі і  У. Леніна прыняць іх, як малодшых  братоў, магчыма яшчэ нявопытных, але гатовых аддаць сваё жыццё  партыйнай савецкай рабоце». Хоць  кіраўніцтва Паўночна-Заходняга  абласнога камітэта РКП(б) не  падзяляла ідэю Белнацкома і  Беларускіх секцый РКП(б) аб  стварэнні Кампартыі Беларусі  і абвяшчэнні Беларусі Сацыялістычнай  Савецкай Рабоча-Сялянскай Рэспублікай,  яно падпарадкавалася ўказанням  цэнтра. Работу ўсіх партыйных  арганізацый узначальвае ЦБ, якое  з'яўляецца «вярхоўным органам  у рэспубліцы і верным вокам  Цэнтральнага Камітэта Камуністычнай  партыі ўсіх расійскіх савецкіх  сацыялістычных рэспублік». У «Палажэнні  аб партыйных арганізацыях» вызначаліся  агульныя палажэнні, схема арганізацый,  палажэнні аб фракцыях, «Інструкцыя  для работ раённага і падраённага  камітэтаў», абавязкі камуніста.  Яно ўяўляла сабой спалучэнне  асноўных праграмных і статутных  палажэнняў РКП(б). У «Інструкцыі»  падкрэслівалася, што «ячэйкі  не з'яўляюцца органамі дзяржаўнай  улады, не павінны непасрэдна  ўмешвацца ў работу Саветаў  і іх устаноў, а толькі ў  сілу партыйнай дысцыпліны дзейнічаць  цераз сваіх членаў, якія працуюць  у савецкіх органах, і толькі  такім чынам кіруюць іх работай». Аднак на справе прынцыпы дэмакратычнага  цэнтралізму не заўсёды выконваліся  і ўся дзейнасць КП(б)Б рэгламентавалася  ўказаннямі цэнтральных органаў  і кіраўнікоў РКП(б).

Галоўным у дзейнасці  Кампартыі Беларусі заставаліся  пытанні дзяржаўнага будаўніцтва, умацавання і абароны савецкай улады. Рашэнні I з'езда КП(б)Б і асабліва абвяшчэнне 1.1.1919 Маніфеста Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўрада  Беларусі аб утварэнні самастойнай  рэспублікі выклікалі ў насельніцтва і беларускіх камуністаў пачуццё  энтузіязму, надзеі на далейшае развіццё і ўшцаванне беларускай дзяржаўнасці.

Пачалася падрыхтоўка  да І  Усебеларускага з 'езда Саветаў, які павінен быў надаць законнасць партыйным рашэнням. На мітынгах і сходах прымаліся рэзалюцыі аб даверы партыі бальшавікоў і падтрымцы савецкай улады. У студз. 1919 Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі і ЦБ КП(б)Б пераехалі са Смаленска ў Мінск. 16.1.1919 ЦК РКП(б) прыняў рашэнне, паводле якога ў складзе РСФСР заставаліся Віцебская і Магілёўская губ. Спробы членаў ЦБ КП(б)Б апеляваць да ЦК РКП(б) і зварот да У. Леніна аб захаванні Беларусі ў яе этнічных межах станоўчых вынікаў не далі. Гэта рашэнне ЦК РКП(б) зацвердзіў I Усебеларускі з'езд Саветаў

ІІІ з'езд КП(б)Б (22—26.11.1920; гэты і ўсе наступныя праходзілі ў Мінску) указаў на неабходнасць «шырока  развіць лозунг «арабочвання» і  «асяляньвання» ўсіх нашых арганізацый», умацавання дыктатуры пралетарыяту і самой партыі; адзначыў, што  «КП(б)Б ёсць абласная арганізацыя  РКП(б). і ў агульным і цэлым  падпарадкоўваецца дырэктывам ЦК РКП (бальшавікоў)». Цэнтральныя дзяржаўныя органы БССР падпарадкоўваліся адпаведным камісарыятам РСФСР. Дыскусія аб прафсаюзах, якая пачалася таксама і ў КП(б)Б  восенню 1920, выклікала рознагалоссі ў многіх партыйных і савецкіх органах. Мінскія гарадскія і  павятовыя партыйныя канферэнцыі (канец студзеня-люты 1921), IV з'езд  КП(б)Б (25.2-2.3.1921) падтрымалі ленінскую  платформу «дзесяці» па гэтым  пытанні. З'езд прыняў шэраг рэзалюцый. У «Тэзісах аб Галоўпалітасвеце і  агітацыйна-прапагандысцкай рабоце»  падкрэслівалася неабходнасць стварыць сістэму «дзяржаўнай прапаганды камунізму», а органы, якія вядуць гэту работу, «павінны знаходзіцца пад  больш блізкім і непасрэдным  кіраўніцтвам партыі, па сутнасці, з'яўляцца  чыста партыйнымі органамі...» На X з'ездзе РКП(б) (8-16.3.1921) У. Леніну і  яго прыхільнікам удалося правесці рашэнне аб замене палітыкі «ваеннага  камунізму» на новую эканамічную  палітыку (нэп), умацаваць давер да бальшавікоў, у т.л. на Беларусі.

24.3.1921  ЦБ КП(б)Б  заслухала  пытанне «Аб справаздачах аб  рабоце X з'езда партыі», адзначыла  неабходнасць барацьбы з вялікадзяржаўным  шавінізмам і мясцовым нацыяналізмам.  Пачалася актыўная прапаганда  матэрыялаў з'езда, перабудова работы  партыйных і савецкіх органаў  рэспублікі. У рашэнні ЦБ «Аб  становішчы ў Ігуменскай і  Мазырскай арганізацыі» ад 12.4.1921 адзначалася недастатковая сувязь  з рабочымі, указвалася на неабходнасць  выбіраць іх у кіруючыя партыйныя,  савецкія і прафсаюзныя органы. Ствараліся партыйныя ячэйкі  на прадпрыемствах, транспарце, у  вайсковых часцях, навучальных установах.

V з'езд КП(б)Б (15—20.10.1921) прааналізаваў першыя вынікі  пераходу да нэпа, прыняў рэзалюцыю  «Народная асвета і задачы  партыі», у якой былі вызначаны  асноўныя кірункі станаўлення  дашкольнай і школьнай адукацыі  і выхавання, падрыхтоўкі прафесійных  кадраў. 3 адкрыццём у 1921 БДУ пачалося  стварэнне сістэмы вышэйшай адукацыі, якая пастаянна знаходзілася  ў полі зроку партыйных органаў.  У рэзалюцыі з'езда адзначалася, «што асветніцкая работа можа быць лепш за ўсё ўспрынята працоўнымі розных нацыянальнасцей на іх роднай мове, органы адукацыі Беларусі ў сваёй працы павінны гэтай акалічнасцю кіравацца». Фактычна гэты тэзіс паклаў пачатак афіцыйнай палітыцы беларусізацыі з боку КП(б)Б, хоць некаторыя рашэнні па гэтым пытанні былі прыняты яшчэ ў канцы 1920 — пач. 1921.

У студзені—лютым 1922 праведзены Усерасійскі перапіс членаў РКП(б). КП(б)Б налічвала 5884 членаў і кандыдатаў у члены партыі. Адной з асноўных у палітыцы бальшавікоў з'яўлялася праблема дзяржаўнага будаўніцтва. Ваенна-палітычны саюз рэспублік, заключаны  ў час грамадзянскай вайны  і ваеннай інтэрвенцыі 1918—20, не адпавядаў  новым умовам. Пытанне пра заключэнне новага саюзнага дагавора неаднойчы  абмяркоўвалася ў ЦК РКП(б) і ЦБ КП(б)Б. Аднак дакладнага ўяўлення пра форму  будучай дзяржавы не было. 16.9.1922 ЦБ КП(б)Б  выказалася за сталінскі праект «аўтанамізацыі»  і ўключэнне ў склад БССР Віцебскай  і Гомельскай губ. Толькі пасля кастрычніцкага (1922) пленума ЦК РКП(б), які падтрымаў  план Леніна (у аснове яго ляжаў  прынцып федэрацыі), кіраўніцтва  КП(б)Б атрымала ясныя палітычныя арыенціры.

30.12.1922 РСФСР, УССР, БССР  і ЗСФСР падпісалі дагавор  аб стварэнні Саюза Савецкіх  Сацыялістычных Рэспублік (СССР). VII з'езд КП(б)Б (20-26.3.1923) падкрэсліў  неабходнасць актыўнага ўдзелу  беларускіх камуністаў у агульнасаюзным  будаўніцтве, умацаванні адзінства  і дружбы народаў, вызначыў  меры па рэгуляванні сацыяльнага  складу партыі, арганізацыі фабрычных  ячэек, пашырэнні сувязі партыйных  органаў з ячэйкамі, вёскай, камсамолам, Чырвонай Арміяй. Адзначалася неабходнасць  пашырэння тэрыторыі Беларусі  і новага адміністрацыйна-тэрытарыяльнага  падзелу Беларусі.

З'езды і пленумы 1920-х г. вялікую ўвагу аддавалі пытанням дзяржаўнага і нацыянальна-культурнага  будаўніцтва. X і XII з'езды РКП(б) патрабавалі, каб партыйныя і дзяржаўныя органы нацыянальных рэспублік і абласцей камплектаваліся пераважна з  мясцовых кадраў, якія ведаюць мову, побыт, звычаі сваіх народаў. Своеасаблівую  пазіцыю ў падтрымку гэтай  палігыкі займаў у той час І. Сталін. На абвінавачванні беларускіх камуністаў у нацыяналізме на X з'ездзе РКП(б) ён адказаў, што «існуе беларуская нацыя, у якой ёсць свая мова, адметная ад рускай, з прычыны чаго ўзняць культуру беларускага  народа можна толькі на роднай яго  мове». Хоць кіраўнікі шэрагу беларускіх партыйных арганізацый насцярожана  ставіліся да беларускага нацыянальнага  руху, скептычна адносіліся да беларускай мовы і культуры, яны вымушаны былі выконваць рашэнні цэнтра.

Галоўнымі пытаннямі ліпеньскага (1924) і студзеньскага (1925) пленумаў ЦК КП(б)Б былі чарговыя задачы і мерапрыемствы  ў нацыянальнай палітыцы. Быў падтрыманы дэвіз «Уся КП(б)Б павінна гаварыць на беларускай мове». Прызнавалася раўнапраўе ўсіх нацыянальнасцей у развіцці культуры, дзяржаўнымі абвяшчаліся 4 мовы — беларуская, руская, яўрэйская, польская. Студзеньскі пленум адзначыў, што «аднак справа развіцця мовы, літаратуры, школы, усёй культуры на беларускай мове прызнаецца першай і асноўнай справай». Яна была выбрана ў якасці асноўнай для зносін паміж дзяржаўнымі і грамадскімі арганізацыямі і ўстановамі. Пытанні нацыянальнай палітыкі абмяркоўваліся і на іншых пленумах ЦК КП(б)Б. 3 канца 1925 пасяджэнні і пратаколы ЦК і акруговых камітэтаў партыі вяліся на беларускай мове.

Другая палова 1920-х г. характарызавалася  карэннымі зменамі ў палітыцы Камуністычнай партыі, паступовым адыходам ад прынцыпаў нэпа. XIV з'езд РКП(б) (18—31.12.1925) перайменаваў партыю ў ВКП(б), асноўнай задачай вызначыў сацыялістычную індустрыялізацыю краіны.

26.9.1926 ЦК КП(б)Б накіраваў  у ЦК ВКП(б) пісьмо з прапановай  аб пашырэнні тэрыторыі рэспублікі. Для вывучэння пытання была  створана камісія Палітбюро ЦК  ВКП(б). 18.11.1926 Палітбюро прызнала  неабходным далучыць да тэрыторыі  БССР Гомельскі і Рэчыцкі паветы. Снежаньскі (1926) пленум ЦК КП(б)Б  «прызнаў правільнай і дастатковай  работу, праведзеную Бюро ЦК КП(б)Б  па пытанні аб граніцах БССР».  У такіх межах БССР існавала  да 1939.

 

 

 

 

ІІ.  Вызваленне Беларусі ад нямецкай акупацыi.

 

2.1Вызваленне бацькаўшчыны.

Восенню 1943 г., пасля  разгрома фашысцкіх войскаў пад  Курскам, пачалося выгнанне ворага з  акупіраванай тэрыторыі Беларусі. 23 верасня быў вызвалены першы  раённы цэнтр БССР  г.Камарын. Асенне-зімовае  наступленне прынесла вызваленне 36 раёнам і двум абласным цэнтрам - Гомелю і Мазыру, быў фарсіраваны Днепр  у раёне Лоева. У 1944 г. пачаўся  завяршальны этап Вялікай Айчыннай вайны - поўнае выгнанне акупантаў з  савецкай зямлі. Значную ролю ў рашэнні  задач на гэтым этапе адыграла Беларуская наступальная аперацыя, вядомая  пад кодавай назвай "Баграціён".

 Лінія фронту  ў Беларусі ўяўляла сабой выступ. Гэты выступ атрымаў назву  "Беларускі балкон". Утрыманню  гэтага выступу гітлераўскае  камандаванне надавала асаблівае  значэнне, бо ён прыкрываў галоўныя  напрамкі - усходне-прускі і варшава-берлінскі.  Па берагах рэк - Заходняй Дзвіны, Дняпра, Бярэзіны, Нёмана - былі падрыхтаваны  абарончыя рубяжы, гарады Віцебск,  Магілёў, Полацк, Мінск, Орша, Бабруйск, Барысаў аб'яўлены крэпасцямі, якія  не належаць здачы. Лінію абароны  назвалі "Фатэрлянд" ("Айчына"), чым падкрэслівалася, што нямецкая  армія абараняе тут рубяжы  самой Германіі. У Беларусі была  сканцэнтравана магутная групоўка  фашысцкіх войскаў.