Памятные монеты

Першыя гады выпуск памятных і юбілейных манет насіў эпізадычны характар. За перыяд 1965-1977 гг. было выпушчана восем манет, з іх пяць у 1967 годдзе - у адзначэнне 50-годдзя савецкай улады. З 1977 года памятныя юбілейныя манеты выпускаюцца штогод. Пры гэтым павялічвалася колькасць выглядаў манет: у 1987 годдзе было выпушчана шэсць манет, у 1988 - пяць, у 1989 годдзе - дзевяць. [2, c. 23].

Першыя часы манеты з  медна-нікелевага сплава выпускаліся толькі добрай якасцю ў 1 рубель. З 1987 гады ўпершыню ў практыку савецкай манетнай справы сталі чаканіцца юбілейныя манеты трох- і пяцірублёвых добрых якасцяў. Разам з тым у 1967 годдзе ў адзначэнне 50-годдзя савецкай улады, акрамя рублёвай манеты, былі выпушчаны юбілейныя манеты добрай якасцю 10, 15, 20 і 50 капеек. Але ў дальнейшым выпуск манет такіх дробных наміналаў распаўсюду не атрымаў, з-за цяжкасцяў месцавання малюнка на поле манеты. [4, c. 256].

Адмысловае месца ў  калекцыях нумізматаў занялі шэсць  медна-нікелявых манет, прысвечаных Дваццаць другой Алімпіядзе ў Маскве. На адваротным боку першай з іх была намалявана Эмблема Гульняў, а на апошняй, шосты, - алімпійскі факел на фоне спартыўнай арэны і панарамы Масквы. На астатніх чатырох, сімвалічна былі намаляваны сталічны Крэмль, Маскоўскі ўніверсітэт, манумент у адзначэнне дасягненняў навукі ў засваенні касмічнай прасторы і помнік заснавальніку Масквы - князю Юрыю Далгарукаму. [4, c. 259].

Адным з асноўных тэматычных кірункаў у выпусках памятных і юбілейных медна-нікелевых манет з'яўляўся выпуск манет, прысвечаных выдатным людзям, дзеячам гісторыі і культуры. Гэты кірунак бярэ пачатак з 1970 года, калі была выпушчана манета ў адзначэнне 100-годдзі з дня нараджэння В.І. Леніна. У дальнейшым выпускаліся манеты ў гонар, Ю.А. Гагарына, Д.І. Мендзялеева, А.С. Папова, А.С. Пушкіна, М.В. Ламаносава, Л.Н. Талстога, А.П. Чэхава, П.І. Чайкоўскага і іншых, складнікаў гонар айчыннай навукі, культуры і мастацтвы. [4, c. 270].

Былі адчаканены таксама  манеты з нагоды юбілеяў народнага  паэта Ўзбекістана Хамзы Хакім-задзе Ніязі, класіка румынскай і малдаўскай літаратуры Міхася Эмінеску, выдатнага дзеяча славянскай культуры, беларускага першадрукара і асветніка Францыска Скарыны, латышскага пісьменніка Яніса Райніса, узбекскага паэта, мысляра і дзяржаўнага дзеяча Алішера Навоі, азербайджанскага паэта Нізамі Гянджеві, туркменскага паэта Махтумкулі. [4, c. 283].

 Выпускам памятных  рублёў былі адзначаны юбілеі  касмічных палётаў Юрыя Гагарына  і Валянціны Терешковай, шэраг юбілеяў Перамогі савецкага народа ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг., 175-годдзе Барадзінскай бітвы, XII Міжнародны фэст моладзі і студэнтаў у Маскве і Міжнародны год свету. [9, c. 248].

З 1988 года быў пачаты выпуск 5-рублёвых манет, прысвечаных выдатным помнікам айчыннай архітэктуры, гісторыі і культуры Расіі. Выйшлі манеты з малюнкам помніка Пятру Першаму на пляцы Дзекабрыстаў у Санкт-Пецярбургу, помніка 1000-годдзі Расіі ў Ноўгарадзе, Сафійскага сабора ў Кіеве, Сабора Пакрава на Рву (больш вядомага як Храм Васіля Блажэннага), ансамбля Регістан у Самаркандзе, Архангельскага, Дабравешчанскага, Успенскага сабораў Маскоўскага Крэмля, палацава-паркавага ансамбля Петрапалаца, Матенадарана - інстытута старажытных рукапісаў імя Месропа Маштоца і помніка Давыду Сасунскому ў Ерэване, будынкі Дзяржаўнага банка ў Маскве. Акрамя таго, сёлета была ажыццёўлена невялікім тыражом паўторная чаканка 19 выглядаў памятных і юбілейных манет (палепшанай якасці) па ўзорах манет, выпушчаных у зварот да 1987 гады. На ўтваралай паверхні гэтых манет паказаны новы год чаканкі "1988" і літара "Н" (навадзел). [9, c. 258].

Нельга не згадаць  і 3-рублёвую манету, выпушчаную 7 снежня 1989 года ў дзень гадавіны катастрафічнага землятрусу ў Арменіі і прысвечаную усенароднай дапамогі армянскаму народу. [9, c. 260].

У канцы 1991 года выйшла серыя з 6 манет, прысвечаных Дваццаць пятай Алімпіядзе ў Барселоне ў Іспаніі. На манетах прадстаўлены алімпійскія выгляды спорту - "Кіданне дзіды", "Барацьба", "Скачкі ў даўжыню", "Цяжкая атлетыка" і "Бег". [2, c. 24].

Выпускаліся таксама памятныя тэматычныя манеты. Напрыклад, манеты на тэму абароны жывёл. У 1991 годдзе выйшлі першыя калекцыйныя манеты з серыі "Чырвоная кніга СССР" з малюнкам занесеных у гэту кнігу жывёл. Адрозненне іх ад іншых медна-нікелявых манет у тым, што яны чаканены з біметала: наружная частка манеты з медна-нікелевага сплава белага колеру, а унутрана - з медна-нікелевага сплава жоўтага колеру. Выпуск манет такога роду мае мэту прыцягнуць увага да праблемы абароны жывёл у нашай краіне, дзе найболей горш іх становішча. [4, c. 456].

Адмысловае месца ў  выпусках памятных манет займаюць манеты з каштоўных металаў. Іх адрознівае не толькі ўжыванне высакароднага металу высокай спробы, але і серыйнасць выпуску, малы тыраж. [4, c. 480].

 У 1977-1980 гадах у  гонар Алімпіяды-80, праходзіўшай у Маскве, былі адчаканены першыя манеты з каштоўных металаў. У зварот была выпушчана серыя з 39 памятных манет са срэбра, золата і плаціны, якія карысталіся на міжнародным нумізматычным рынку заслужанай папулярнасцю. Выпуск гэтых манет прыцягнуў увагу шырокага круга нумізматаў ва ўсім свеце. [4, c. 463].

Манеты са срэбра (28 манет) добрай якасцю 5 і 10 рублёў былі аб'яднаны ў шэсць серый: "Геаграфічная серыя", "Хутчэй", "Вышэй", "Мацней", "Спорт і грацыя", "Народныя выгляды спорту". [2, c. 29].

На манетах з золата добрай якасцю 100 рублёў (6 манет) намаляваны розныя спартыўныя збудаванні ў Маскве і алімпійскі агонь, а таксама алегорыя "Спорт і свет", на манетах з плаціны добрай якасцю 150 рублёў (5 манет) - Эмблема Алімпійскіх Гульняў 1980 года на фоне лаўровага вянка і фрагменты Алімпійскіх Гульняў старажытнасці. Упершыню ў практыку выпуску памятных алімпійскіх манет у СССР у гонар Гульняў XXII Алімпіяды ў Маскве была выпушчана памятная манета з плаціны. [4, c. 475].

Манетныя двары  ў 1977 году пры  вырабе манет алімпійскай тэматыкі ўпершыню ў сваёй практыцы асвоілі  чаканку манет адмысловай, палепшанай якасці - з люстраным фонам і матаваным малюнкам. Якасць люстранога фону рускіх памятных манет, асабліва белага малюнка. Такія манеты вырабляюцца па адмысловай, вельмі складанай і працаёмкай тэхналогіі. З прычыны гэтага, а таксама з улікам калекцыйнай рэдкасці кошту на такія манеты ў шмат разоў перавышаюць іх намінал. [8, c. 203].

Алімпійская серыя мела занадта  вялікія для манет з каштоўных  металаў тыражы (ад 40 тысяч штук плацінавых манет да 450 тысяч срэбных), што  было ўлічана пры аднаўленні практыкі выраба манет з каштоўных металаў. 13 верасня 1988 года ў зварот была выпушчана серыя з 6 манет, якая прысвячалася гістарычным сюжэтам, злучаным з гісторыяй Старажытнарускай дзяржавы і 1000-годдзем уводзін хрысціянства на Русі. Тыражы манет серыі склалі ад 7 да 40 тыс. асобнікаў. [4, c. 499].

У гэту серыю ўвайшлі  срэбная манета добрай якасцю ў 3 рубля "Сафійскі сабор у Кіеве", срэбная  манета ў 3 рубля "Срэбранік Уладзіміра", залатая манета ў 50 рублёў "Сафійскі сабор у Ноўгарадзе", залатая  манета ў 100 рублёў "Златнік Уладзіміра", плацінавая манета ў 150 рублёў "Слова пра паход Ігараы", паладыевая манета ў 25 рублёў "Помнік князю Ўладзіміру Святаславічу. Асаблівасцю дадзенай серыі манет стаў метал - паладый чысціні 999, упершыню скарыстаны для чаканкі манет. Цікавасць да паладыю тлумачыцца яго прыналежнасцю да плацінавай групы, адноснай стабільнасцю коштаў на міжнародным рынку і праявай увагі да яго з боку нумізматаў і фундатараў. Практыка выкарыстання паладыю для чаканкі манет атрымала распаўсюд у свеце толькі ў канцы 80-х гадоў. [4, c. 500].

 У 1988 годдзе ў Базелі на Міжнароднай нумізматычнай выставе серыя манет з каштоўных металаў, прысвечаная 1000-годдзю старажытнарускай чаканкі, літаратуры, дойлідствы і вадохрышчы Русі, была прызнана лепшай манетнай праграмай года і атрымала першы прыз за якасць выраба. 31 жніўня 1989 года была выпушчана другая гістарычная серыя з каштоўных металаў ("500-годдзе адзінай рускай дзяржавы"). Серыя прадстаўлена срэбнай манетай добрай якасцю 3 рубля "Маскоўскі Крэмль", срэбнай манетай добрай якасцю 3 рубля "Першыя агульнарускія манеты", залатой манетай добрай якасцю 50 рублёў "Успенскі сабор у Маскве", залатой манетай добрай якасцю 100 рублёў "Дзяржаўны друк Івана Трэцяга", плацінавай манетай добрай якасцю 150 рублёў "Стаянне на Вугру", паладыевай манетай добрай якасцю 25 рублёў "Іван Трэці". У 1989 году на Міжнароднай канферэнцыі па тэхнічным развіцці манетных двароў у Гамбургу была зноў адзначана высокая якасць вытворчасці серый памятных манет савецкімі манетнымі дварамі. [6].

Памятныя і юбілейныя  манеты СССР — манеты Дзяржбанка СССР, прысвечаныя памятным падзеям і юбілеям гістарычных дзеячаў і дзеячаў культуры. Масавая чаканка пачалася з 1965 гады, калі была выпушчана манета добрай якасцю ў 1 рубель. Манеты выпускаліся ў гонар розных юбілейных падзей, юбілеі выдатных асоб. Галоўным чынам выпускаліся манеты з медна-никелевага сплава добрай якасцю 1 рубель, а з 1987 года таксама сталі чаканіцца манеты добрай якасцю 3 і 5 рублёў. Акрамя таго, выпускаліся манеты са срэбра, золата, плаціны і паладыю, якія карысталіся вялікай папулярнасцю на міжнародным нумізматычным рынку.

Пачынаючы з 1832 года пачыныецца чаканка памятных манет Расіі  па выпадку знамянальных падзей ці юбілеяў.  У адрозненне ад данатыўных  і сувенірных манет з золата і срэбра былі хадзячай манетай, іх можна было набыць у абмен на звычайныя манеты на Санкт-Пецярбургскім манетным двары. Выпуск гэтых манет працягваўсяда 1914 года. Потым выпуск памятных манет спыніўся.

У 1965 у СССР да юбілею Вялікай Перамогі аднавілася чаканка памятных манет. У зварот была выпушчана медна-нікелевая манета добрай якасцю 1 рубель, прысвечаная 20-годдзю Перамогі над фашысцкай Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гадоў. Манеты выпускаліся на розную тэматыку і з розных металаў але ў асноўным з медна-никелевага сплава. Акрамя таго, выпускаліся манеты са срэбра, золата, плаціны і паладыю.

РАЗДЗЕЛ 2 ПАМЯТНЫЯ МАНЕТЫ РАСІЙСКАЙ ФЕДЭРАЦЫІ

2.1Памятныя  манеты з каштоўных і некаштоўных  металаў

Памятныя манеты з  каштоўных металаў, выпушчаныя Банкам Расіі, маюць наступныя наміналы: 1, 2, 3, 5, 10, 25, 50, 100, 150, 200, 500, 1000, 10 000, 25 000 і 50 000 рублёў. [3].

Для іх вытворчасці выкарыстоўваецца срэбра (спробы: 500, 900, 925, 999), золата (спробы: 900, 999), паладый (999 спроба) і плаціна (999 спроба). Таксама выпускаюцца  біметалічныя манеты (частка манеты з  золата, частка са срэбра). [3.]

Выпуск манет з каштоўных  металаў пачаты 24 лістапада 1992 года серыяй "Эпоха асветы. XVIII стагоддзя". Пры выпуску гэтай серыі былі скарыстаны ўсе вышэйназваныя металы.[5, c. 234].

З тых часоў агульная вага выпушчаных памятных манет (на 01.07.2011) дасягнуў 316 934 кг. На іх вытворчасць было выдаткавана (зыходзячы з разліку чыстага металу - 1000-я спроба): срэбра - 255 345 кг; золата - 10 668 кг; паладыю - 1 897 кг; плаціны - 413 кг. [3].

10 снежня 1996 года чараду залатых цяжкавагавікоў адкрыла манета з серыі "Захаваем наш свет" - "Амурскі тыгр". Было выпушчана 100 манет наміналам па 10 000 рублёў, зробленых з золата 999-й спробы, вагай па 1 001,1 грам (1 кг чыстага золата) кожная. Па стане на канец 2011 года Банк Расіі выпусціў 19 манет наміналам па 10 000 рублёў. [6].

22 лістапада 1999 гады  выпушчана памятная манета са  срэбра 900-й спробы "275-годдзе Санкт-Пецярбургскага манетнага двара" (тыражом 150 штук), наміналам 200 рублёў і вагай 3 342 грама. На вытворчасць адной манеты сышло 3 кілаграма чыстага срэбра. Пасля было выпушчана яшчэ дзве падобныя манеты (агульным тыражом 500 штук), 300 манет са срэбра 900-й спробы і 200 манет са срэбра 925-й спробы. [3].

11 жніўня 2008 гады выпушчана  памятная манета з золата 999-й спробы "190-годдзе Федэральнага дзяржаўнага ўнітарнага прадпрыемства "Гознак"" (тыражом 50 штук), наміналам 25 000 рублёў. На вытворчасць адной манеты сышло 3 кілаграма чыстага золата. [4, c. 560].

1 лютага 2010 гады выпушчана  памятная манета з золата 999-й спробы "150-годдзе Банка Расіі", наміналам 50 000 рублёў. На вытворчасць адной манеты сышло 5 кілаграм золата ў чысціні - найбуйная расійская залатая манета на сапраўдны момант. [3].

26 лістапада 2012 гады  ЦБ РФ выпусціў срэбную памятную  манету наміналам 500 рублёў, прысвечаную 200-годдзю перамогі Расіі ў Айчыннай вайне 1812 гады (5 кілаграмаў чыстага срэбра, тыраж - 50 штук) - найбуйнейшая расійская срэбная манета на сапраўдны момант.[3].

Памятныя манеты з  некаштоўных металаў, выпушчаныя Банкам Расіі, маюць наступныя наміналы: 1, 2, 3, 5, 10, 20, 25, 50, 100 рублёў. Яны вырабляюцца з медна-нікелевых і медна-цынкавых (латунь) сплаваў. [6].

Манеты выпускаюцца  прысвечаныя як асобным падзеям, так і розным аспектам сучаснага  жыцця. [3].

У рамках сваёй эмісійнай дзейнасці Банк Расіі выпускае ў зварот памятныя манеты з каштоўных і некаштоўных металаў якія распаўсюджваюцца як усярэдзіне краіны, так і за мяжой. Распаўсюджвальнікамі памятных і інвестыцыйных манет у Расіі з'яўляюцца больш 100 крэдытных арганізацый-рэзідэнтаў. Пры гэтым амаль палова манет, рэалізаваных на тэрыторыі  Федэрацыі, даводзіцца на Сбербанк Расіі.

2. Тэматычныя серыі

Памятныя манеты Серыі: "Вялікая Айчынная вайна" выпускаліся з 1992 па 2010 год. Гэта манеты прысведчаныя 50, 55, 60 і 65-й гадавіне Перамогі ў Вялікай Айчыннай вайне, таксама памятныя манеты вызваленне Еўропы ад фашызму і Вяхі Другой сусветнай вайны.[6].

Да Серыі: "Узброеныя  Сілы Расійскай Федэрацыі" якая пачала выпускацца з 2005 году і па сённяшні дзень выпускаецца, адносяцца манеты прызначаныя: Авіяцыі, Паветрана-дэсантным войскам , Касмічным войскам, Марской пяхоце, Падводным сілам Ваенна-марскога флоту, Танкавым войскам.

У Серыю: "Уклад Расіі ў скарбніцу сусветнай культуры" якая выпускалася з 1993 па 1994 год, уваходзяць манеты прасвечаныя: М. А. Врубелю, А. А. Іванову, В. В. Кандінскаму,  Д. Г. Левіцкаму,  М. П. Мусаргскаму,  А. П. Паўлаву ,  А. Рублеву, І. Ф. Стравінскаму,  В. І. Сурікаву, П. І. Чайкоўскаму,  Ф. І. Шаляпину. [6].