Абдурраҳмони Ҷомӣ

Осудадило, ҳоли дили зор чӣ донӣ?

Хунхории ушшоқи ҷигархор чӣ донӣ?

Ҳаргиз нахалида ба кафи пои ту хоре,

Озурдагии синаи афгор чӣ донӣ?

Шаб то ба саҳар хуфта ба хилватгаҳи нозӣ,

Бехобии ин дидаи  бедор чӣ донӣ?

Дар ғазали дигараш Ҷоми амалдоронро сахт мазаммат намуда, таъкид менамояд, ки шумоёнро замонаи  «номард» соҳибмансаб кард, вале шумо дар асл нокасу бадкирдоред. Ҳеҷ кас ба ин беадолатии замона розӣ нест, вале маҷоли сухан гуфтан надоранд. Аз ин роҳ баргардеду ба халқ неки кунед:

Ғарра машав, ки хоҷа ба некй ситоядат,

Бадмардии замона туро некмард кард.

Гар кард хун дилам, чу забон аз сухан, вале,

Бо ӯ киро маҷоли су хан, ҳар чӣ кард, кард.

Шоир дар рӯзгори хеш медид, ки дар дарбори шоҳон як тӯда одамони қаллоб ва бехирад ҷамъ омада айшу нӯш мекунанд. Онҳо дар ҳалли бисёр масъалаҳои муҳими давлатӣ оҷизӣ мекашанд. Ҷомӣ онҳоро ба зоғ ва чуғз монанд кардааст:

Ба қасри ишрату айвонӣ аӣши шоҳон бин,

Ки зое нагмасаро  гашту чугз қофиясанҷ.

Ҷомӣ, ки худ яке аз пешвоёни маслаки тасаввуф аст, дар зиндагӣ мушоҳида кард, ки баъзе шайхону зоҳидон ва сӯфиён дар зоҳир диндору худоҷӯянд, вале дар амал онҳо фиребгару беномӯсанд. Барой молу чиз оммаро фиреб медиҳанд. ІІІоир онҳоро ба анкабут, ки барои сайди магас тор метанад, монанд кардааст:

Шайхи шӯҳратҷӯи  раъноро тамошо куп, ки чун 

Дар либоси хос  зоҳир шуд фиреби омро.

Мекашад доме пайи сайди магас чун анкабут,

Шоҳбозе ку, ки аз ҳам барканад ии до мро ?

Оре, ин шоҳбоз худи шоир аст. Ӯ пардап фиребу найрлмгро аз рӯяшон кашида, сираташонро ошкор кардааст. Ҷомм дар бораи онҳо бо ҳаяҷону изтироб сухан меронад. У халқро да ьнат менамояд, ки аз ин гуна ашхос дурӣ ҷӯялд, зеро онҳо моиаиди деву дад одамони бад ҳастанд. Ба ақидаи шоир бояд хамсша бо некон, бо хирадмандон ҳамсӯҳбат шуд:

Дило, зи қайди  ҳарифопи Оехирад бигрсч,

Ту мурги зиракӣ, аз доми деву дад бигрез.

Қабули сӯҳбати  некой чгар наӣ, боре

Яке бикӯш, зи ҳамсуҳбатотх бад бигрез.

Ҷомӣ таҷрибаи бойи х,п£тй дорад. Ӯ инсонро ба роқи рост ҳидоят кардааст. Шоирдар баробари мазаммаги ашхоси дилсиёҳ, золиму бадкирл^Р» ба мардуми меҳнатй, ба бечорагон гуфтан надоранд. Аз ин роҳ баргардеду ба халқ неки кунед:

Ғарра машав, ки хоҷа ба некй ситоядат,

Бадмардии замона туро некмард кард.

Гар кард хун дилам, чу забон аз сухан, вале,

Бо  ӯ киро маҷоли су хан, ҳар чӣ кард, кард.

Шоир дар рӯзгори хеш медид, ки дар дарбори шоҳон як тӯда одамони қаллоб ва бехирад ҷамъ омада айшу нӯш мекунанд. Онҳо дар ҳалли бисёр масъалаҳои муҳими давлатӣ оҷизӣ мекашанд. Ҷомӣ онҳоро ба зоғ ва чуғз монанд кардааст:

Ба  қасри ишрату айвонӣ аӣши шоҳон бин,

Ки  зое нагмасаро гашту чугз қофиясанҷ.

Ҷомӣ, ки худ яке аз пешвоёни маслаки тасаввуф аст, дар зиндагӣ мушоҳида кард, ки баъзе шайхону зоҳидон ва сӯфиён дар зоҳир диндору худоҷӯянд, вале дар амал онҳо фиребгару беномӯсанд. Барой молу чиз оммаро фиреб медиҳанд. ІІІоир онҳоро ба анкабут, ки барои сайди магас тор метанад, монанд кардааст:

Шайхи шӯҳратҷӯи раъноро тамошо куп, ки чун Дар либоси хос зоҳир шуд  фиреби омро.

Мекашад доме пайи сайди магас чун анкабут,

Шоҳбозе ку, ки аз ҳам барканад ии до мро ?

Оре, ин шоҳбоз худи шоир аст. Ӯ пардап фиребу найрлмгро аз рӯяшон кашида, сираташонро ошкор кардааст. Ҷомм дар бораи онҳо бо ҳаяҷону изтироб сухан меронад. У халқро да ьнат менамояд, ки аз ин гуна ашхос дурӣ ҷӯялд, зеро онҳо моиаиди деву дад одамони бад ҳастанд. Ба ақидаи шоир бояд хамсша бо некон, бо хирадмандон ҳамсӯҳбат шуд:

Дило, зи қайди ҳарифопи Оехирад бигрсч,

Ту  мурги зиракӣ, аз доми деву дад бигрез.

Қабули  сӯҳбати некой чгар наӣ, боре

Яке бикӯш, зи ҳамсуҳбатотх бад бигрез.

Ҷомӣ таҷрибаи бойи х,п£тй дорад. Ӯ инсонро ба роқи рост ҳидоят кардааст.