Жарнама -кітапхананың жаңа имиджін қалыптастыру құралы

 

 

1-қосымша 

Жарнама туралы

 

Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 19 желтоқсандағы № 508 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., №24, 174-құжат; «Егемен Қазақстан» 2003 жылғы 26 желтоқсандағы № 332—333

 

Осы Заң Қазақстан  Республикасының аумағыңда жарнама  жасау, тарату, орналастыру және пайдалану  процесіңде туындайтын қатынастарды реттейді.

1-ТАРАУ. Жалпы  ережелер

1-бап. Заңның  мақсаттары

Осы Заңның мақсаттары жарнаманы  жасау, тарату, орналастыру және пайдалану  үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз ету, жарнама саласыңдағы жосықсыз бәсекеден қорғау, жөнсіз жарнаманы болғызбау және оларға тыйым салу болып табылады.

2-бап. Заңның қолданылу аясы

1. Осы Заң Қазақстан  Республикасының аумағында жарнама  жасайтын, тарататын, орналастыратын  және пайдаланатын жеке және  занды тұлғалардың қызметі процесіңде туындайтын қатынастарға қолданылады.

2. Осы Заң жеке тұлғалардың  кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен байланысты болмайтын хабарландыруларына, соның ішінде, бұаралық ақпарат құралдарындағы хабарлаңдыруларына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жүзеге асырылатын саяси үгіт пен насихатқа қолданылмайды.

3-бап. Негізгі ұғымдар

Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады: 1) жарнама — адамдардың беймәлім тобына арналған және жеке немесе заңды тұлғаларға, тауарларға, тауар белгілеріне, жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге қызығушылықты қалыптастыруға немесе қолдауға арналған және оларды өткізуге жәрдемдесетін кез келген нысаңда, кез келген құралдардың көмегімен таратылатын және орналастырылатын ақпарат;

2) жөнсіз жарнама —  мазмұнына, уақытына, таратылу, орналастырылу орнына және тәсіліне Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген талаптардың бұзылуына жол берілген жосықсыз, дәйексіз, әдепсіз, көрінеу жалған және жасырын жарнама;

3) жарнама беруші —  жарнама жасау, тарату және  орналастыру үшін жарнамалық  ақпарат көзі болып табылатын  жеке немесе заңды тұлға;

4) жарнама жасаушы  — жарнамалық ақпаратты тарату  және орналастыру үшін дайын нысанға келтіруді жүзеге асыратын жеке немесе занды тұлға;

таратудың техникалық құралдарын беру және (немесе) пайдалану жолымен  және өзге де төсілдермен жарнамалық ақпаратты тарату мен орналастыруды жүзеге асыратын жеке немесе занды тұлға;

6) жарнама тұтынушылар — жарнама арналған жеке және (немесе) заңды тұлғалардың беймәлім тобы;

7) жүгіртпе жол —  жарнама таратудың теледидар  бойынша, кино және бейнеқызмет  көрсетуде берілетін тәсілі, ол теледидар экрандарында, сондай-ақ дербес мониторларда — тұрақты орналастыру объектілерінде жиынтығымен белгілі бір ақпаратты құрайтын әріптер, цифрлар, белгілер тіркесінің тізбектесіп алмасуымен (қозғалуымен) сипатталады.

4-бап. Қазақстан  Республикасының жарнама туралы заңдары

1. Қазақстан Республикасының жарнама туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.

2. Егер Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шартта осы Зандағыдан өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.

5-бап. Жарнамаға  авторлық құқық және сабақтас құқықтар Жарнама авторлық құқықтың және сабақтас құқықтардың толық немесе ішінара объектісі бола алады. Авторлық құқық және сабақтас құқықтар Қазақстан Республикасының заңдарына, сондай-ақ халықаралық шарттарға сәйкес қорғалуға тиіс.

2-ТАРАУ. Жарнамаға  қойылатын жалпы және арнайы  талаптар 6-бап. Жарнамаға қойылатын  жалпы талаптар

1. Жарнама таратылу, орналастырылу нысанына немесе пайдаланылатын құралына қарамастан, тікелей ұсынылу сәтінде арнаулы білімсіз немесе арнаулы құралдарды қолданбай дәйекті әрі түсінікті болуға тиіс.

2. Қазақстан Республикасының аумағында жарнама, теледидардағы, радиодағы және сыртқы (көрнекі) жарнаманы қоса, мемлекеттік және орыс тілдерінде, ал қажет кезінде басқа да тілдерде таратылады.

Жарнама мазмұнының бір тілден екінші тілге аудармасы оның негізгі мағынасын бұрмаламауға тиіс.

Бұл ретте теледидар мен радио арқылы мемлекетгік тілде берілетін жарнама күн сайынғы эфирге шығатын барлық уақыт бойы біркелкі таратылуға тиіс.

3. Белгіленген тәртіппен тіркелген тауар белгілері мен логотиптер түпнұсқа тілінде және (немесе) басқа тілде жазылуы мүмкін.

4. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жасалуына және сатылуына тыйым салынған тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) жарнамалауға жол берілмейді.

Егер жарнама беруші жүзеге асыратын қызмет лицензиялануға тиіс болса, оңда тиісті тауарды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) жарнамалау кезінде, сондай-ақ жарнама берушінің өзін жарнамалау кезінде, радиодағы жарнаманы қоспағанда, лицензияның нөмірін және лицензия берген органның атауын көрсету қажет.

5. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тіркелмеген діни ұйымдар мен діни оқу орындарын жарнамалауға тыйым салынады.

6. Жарнама Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертуді, тұтастығын бұзуды, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруді, әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, діни, тектік-топтық және рулық араздықты қоздыруды, қатыгездік пен зорлық-зомбылыққа бас ұруды, порнографияны насихаттауға немесе үгіттеуге пайдаланылмауға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының мемлекеттік құпияларын құрайтын мәліметтерді және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды тарату үшін пайдаланылмауға тиіс.

7. Жарнама қоғамда дүрбелең туғызбауға, азаматтарды агрессияға бастамауға, сондай-ақ құқыққа қарсы өзге де әрекетті (әрекетсіздікті) қоздырмауға тиіс.

8. Жарнамаға қойылатын шектеулер осы Заңмен және Қазақстан Республикасының басқа да заң актілерімен белгіленеді.

7-бап. Жөнсіз  жарнама түрлері

1) жарнамаланатын тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) басқа жеке немесе заңды тұлғалардың тауарларымен (жұмыстарымен, көрсетілетін қызметтерімен) салыстыратын, сондай-ақ олардың абыройына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне кір келтіретін сөздері, бейнелері бар;

2) басқа өнімдерді жарнамалауда пайдаланылатын фирмалық атауды, тауар белгісін, фирмалық ораманы, тауардың сыртқы безендірілуін, формулаларын, бейнелері мен басқа да коммерциялық белгілемелерін көшіріп алу арқылы не олардың сенімін теріс пайдалану арқылы жарнамаланатын өнімдерге қатысты тұтынушыларды жаңылдыратын;

3) кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде пайдаланылуы тауардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) сипатына, дайындалу тәсіліне, қасиеттеріне, қолдануға жарамдылығына немесе санына қатысты жаңылыстыруы мүмкін нұсқамалары немесе дәйектемелері бар;

4) жарнамаланатын тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) пайдаланбайтын жеке немесе занды тұлғалардың беделін түсіретін, қорлайтын немесе мазақ ететін жарнама жосықсыз жарнама болып табылады.

2. Мыналарға:

1) өнімдердің табиғаты, құрамы, дайындау тәсілі мен күні, мақсаты, тұтыну қасиеттері, пайдалану шарттары, сәйкестік сертификатының, сертификат белгілерінің және мемлекеттік стандарттарға сәйкестік белгілерінің болуы, саны, шығарылған жері сияқты сипаттамаларына;

2) өнімнің нарықта болуына, оны белгілі бір орында сатып алу мүмкіндігіне;

3) жарнама тарату және орналастыру кезіндегі өнімнің құны (бағасы) мен ақы төлеудің қосымша шарттарына;

4) өнімдерді жеткізуге, айырбастауға, қайтаруға, жөндеуге және оларға қызмет керсетуге;

5) кепілдік міндеттемелерге, қызмет мерзімдеріне, жарамдылық мерзімдеріне;

6) қолданудың болжамды нәтижелеріне;

7) заңды тұлға ның зияткерлік қызметінің және соған теңестірілген даралау құралдарының, өнімнің, орындалған жұмыстардың немесе көрсетілетін қызметтің нәтижелеріне берілетін айрықша құқықтарға;

8) мемлекетгік нышаңдарды (елтаңба, ту, әнұран), соңдай-ақ халықаралық ұйымдардың нышандарын пайдалану құқықтарына;

9) ресми тануға, медальдар, жүлделер, дипломдар және өзге де наградалар алуға;

10) өнімнің толық топтамасын, егер ол топтаманың бір бөлігі болып табылса, сатып алу тәсілдері туралы ақпарат ұсынуға;

11) зерттеулер мен сынақтар нәтижелеріне, ғылыми терминдерге, техникалық, ғылыми және өзге де жарияланымдардан алынатын дәйексөздерге;

12) басқа адамдардың өнеркәсіптік немесе сауда қызметінің, жеке немесе заңды тұлғаның беделін түсіретін кәсіпкерлік қызметте жүзеге асырылатын тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) туралы ұйғарымдарға;

13) негізділігі асыра көрсетілген түрінде берілмеуге тиіс статистикалық деректерге;

14) тауарлар (жұмыстар, керсетілетін қызметтер) жасаушының, сатушының немесе оларды жарнамалайтын адамдардың мәртебесіне немесе құзыреттілік деңгейіне қатысты шындыққа сай келмейтін мәліметтері бар жарнама дәйексіз жарнама болып табылады.

3. Мыналар:

1) жеке тұлғалардың нәсіліне, ұлтына, тіліне, кәсібіне, әлеуметтік жағдайына, жасына, жынысына, діни, саяси және өзге де нанымына қатысты қорлайтын сөздерді, теңеулерді, бейнелерді пайдалану арқылы жалпыға бірдей қабылданған ізгілік пен мораль нормаларын бұзатын мәтіндік, көріністі, дыбыстық ақпаратты қамтитын;

2) ұлттық немесе әлемдік игілік болып табылатын өнер, мәдениет объектілеріне, тарих ескерткіштеріне нұқсан келтіретін;

3) Қазақстан Республикасының мемлекеттік нышаңдарына, ұлттық валютасына немесе шетел валютасына, діни нышандарға нұқсан келтіретін жарнама әдепсіз жарнама болып табылады.

4. Жарнама берушінің (жарнама жасаушы, жарнама таратушы) жарнама тұтынушыны қасақана жаңылыстыратын, жарнамалау көмегімен берілетін жарнамасы көрінеу жалған жарнама болып табылады.

5. Радио, теле, бейне, дыбыс және кино өнімдерінде, сондай-ақ өзге де өнімдерде, соның ішінде, арнаулы бейнеқосылғыларды, қосарланған дыбыс жазбаларын пайдалану арқылы және өзге де тәсілдермен тұтынушының қабылдауына, түйсігіне аңдаусыз әсер ететін жарнама жасырын жарнама болып табылады.

6. Жөнсіз жарнамаға тыйым салынады.

8-бап. Теле  және радиобағдарламалардағы жарнама

1. Жарнама сипатындағы хабарламалар мен материалдарға мамандандырылмаған теле және радиобағдарламалардағы жарнама, жүгіртпе жолды қоспағанда, тәулік ішінде берілетін хабарлардың жалпы көлемінің жиырма процентінен аспауға тиіс.

Жарнама беру кезінде оның дыбысы беріп отырған бағдарлама дыбысынан жоғары болмауға тиіс.

2. Жарнаманы қосарластыру түрінде, соның ішінде, жүгіртпе жол тәсілімен пайдалану кезінде оның көлемі кадр аумағының жеті жарым процентінен аспауға және телехабарлардағы мәтіндік немесе ақпараттық материалды бұзбауға тиіс.

3 Ұлттық аза тұту күндерінде электрондық бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарнамаға тыйым салынады.

9-бап. Мерзімді  баспасөз басылымдарыңдағы жарнама

Мерзімді баспасөз басылымдары  жарнама объектілерін, оның тақырыбын дербес анықтайды.

Жазылым арқылы тарайтын баспасөз құралдары жазылым шарттарында басылымның тақырыптық бағыттамасын көрсетуге міндетті.

10-бап. Кино, бейне және анықтамалық қызмет  көрсетудегі жарнама

1. Сериялар арасындағы үзілістерді қоспағанда, кино және бейне қызмет көрсетудегі фильмнің қойылымын жарнамамен бөліп жіберуге тыйым салынады.

2. Анықтамалық қызмет керсету кезінде жарнама сұратылған ақпарат хабарланғаннан кейін ғана беріледі.

3. Ақылы анықтамалық компьютерлік және өзге де қызмет көрсету кезінде жарнама клиенттің келісуімен ғана таратылады. Мұндай жарнаманың құны сұратылған ақпараттың құнына кірмеуге тиіс.

11-бап. Сыртқы (көрнекі) жарнама

1. Сыртқы (көрнекі) жарнаманы  ортақ пайдаланудағы автомобиль  жолдарының бөлінген белдеулерінде және елді мекендерде орналастыру плакаттар, стендтер, жарық беруші табло, билбордтар, транспаранттар, афишалар және жарнаманы тұрақты орналастырудың өзге де объектілері түрінде осы баптың 2—7 тармақтарында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.

Сыртқы (көрнекі) жарнама жолдардың көлік-пайдалану сапасын төмендетпеуге, көлік құралдарының қозғалыс қауіпсіздігі мен қоршаған ортаны қорғау талаптарын бұзбауға, жол белгілерімен және сілтемелерімен ұқсас болмауға, олардың көрінуін немесе қабылдау тиімділігін нашарлатпауға, жол пайдаланушылардың көзін қарықтырмауға тиіс. Осы баптың мақсаттары үшін сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастыру деп жарнамалық ақпаратты кеңістікте қозғалмауымен сипатталатын жарнаманы тұрақты орналастыру объектілерінің көмегімен жарнама тұтынушылардың назарына жеткізу түсініледі.

2. Сыртқы (көрнекі) жарнама объектісін орналастыруға: