Шпаргалка по "Информатике"

14 : 2 =  7 (0)             тәртіппен жазылады:

7 : 2 = 3 (1)                             57₁₀ = 111001₂

3 : 2 = 1 (1)

1 : 2 = 0 (1)

Енді  осы сан оналтылық жүйеге аударылсын:

57 : 16 = 3 (9)

3 : 16 = 0 (3)

  Сонда бұл сан оналтылық жүйеде  келесі түрде жазылады:

                 57₁₀ = 39₁₆

Осы санның сегіздік жүйедегі жазылуы анықталсын:

57 : 8 = 7(1)

7 : 8 = 0 (7)         57₁₀ = 71₈ = 111 001₂ = 39₁₆

Оналтылық жүйеге өту келесі түрде орыдалады:

 0,34 x 16 =5,44 (5)0,44 x 16=7,04(7)0,04x16= 0,64    (0),

осылайша жалғанады; сонда  0,34₁₀ = 0,570 . . . ₁₆.

Жоғарыда көрсетілген  кестелердің көмегімен сегіздік және оналтылық есептеу жүйелерінде  жазылған сандарды екілік жүйеге оңай  аударуға болады. Мысалы,  екілік жүйедегі санды сегіздік жүйеге аудару үшін санның бүтін және бөлшек бөліктерін бөлетін үтірден бастап, барлық таңбаларды үштікке бөлу керек:110 011 001 111, 001 111₂ = 4315,15₈

Егер санның оң немесе сол жақтарында таңбалар саны үшке толмаса 0 цифрларымен толықтырылады.

Сегіздік жүйеден  екілік жүйеге өту үшін әрбір сегіздік ццифрға сәйкес екілік код жазылады:

1765,042₈ = 001 111 110 101, 000 100 010₂

Оналтылық есептеу  жүйесі мен екілік жүйе арасындағы байланыс та осылайша орнатылған, тек  екілік жүйеде жазылған санның таңбалары  төрттікке бөлінеді:1010 0110 1000 1001, 0011 1111₂ = A689,3F₁₆

8AD5,2E5₁₆ = 1000 1010 1101 0101,0010 1110 0101₂

Сонымен,  енді  есептеу жүйесі туралы келесі анықтаманы беруге болады:Есептеу жүйесі – кез-келген сан мен оның таңбалар арқылы белгіленуінің арасындағы  сәйкестікті орнатуға мүмкіншілік жасайтын, сандарға ат беру мен бейнелеудің тәсілдері мен ережелерінің жиыны.

13. Растрлық әдістер бойынша бейне нүктелердің жиыны ретінде қарастырылады. Нүктені пиксель (pixel – picture element – бейне элементі)  деп атайды. Нүктенің сызықтық координаталары мен жеке қасиеттерін (жарықтығын) бүтін сандар арқылы көрсетуге болатындықтан, растрлық әдісте екілік сан жүйесін пайдалануға болады. Ақ-қара бейнелерді көрсету үшін 256 түрлі ақ пен қара түстер арасындағы жарықтық деңгейі пайдаланылады, сондықтан нүктенің жарықтығын кодтау үшін сегіз разрядты екіліксанжеткілікті.Түрлі-түстіграфикалықбейнелерді кодтау үшін негізгі деп аталынатын түстерді декомпозициялау (бояуларды араластыру) принципі пайдаланылады. Бұл жерде құрастырушы ретінде үш негізгі түс таңдап алынады. Мысалы, қызыл (Red, R), жасыл   (Green, G), көк (Blue, B). Практикада мынадай тұжырым бар: адам көзіне көрінетін кез-келген түсті осы үш түсті араластыру арқылы алуға болады. Мұндай кодтау жүйесін RGB жүйесі деп атайды. Бұл жерде нүктенің түсін кодтау үшін 24 разрядты екілік сан қажет болады. Түрлі-түсті графиканы бейнелеуге 24 разрядты екілік кодтауды пайдалануды толықтүсті режим (True Color – шынайы түс) деп атайды. Бұл режимнен басқа да кодтау жүйелері бар, мысалы, CMY (Cyan-Magenta-Yellow – көгілдір-қара қошқыл-сары), ақ бетке түрлі-түсті бейне салу үшін қолданылады. Осындай жүйе  лазерлік және  ағындық (струйный -сорғалап ағатын) принтерлерінде қолданылады.Векторлық әдістерді пайдаланғанда кез-келген бейне түзулер мен қисықтардың жиыны ретінде құрастырылады. Бұл жерде бейнені құрастыру үшін оны құрайтын түзулер мен қисықтардың толық сипаттамасы беріледі. Осының негізінде дайын бейне құрастырылады.Осы әдістер мен оларды пайдалану туралы келесі бөлімдердің бірінде, дербес компьютердің графикалық мүмкіндіктері қарастырылғанда, толығырақ мәліметтер беріледі. Дыбысты кодтау басқа информациялардың түрлерімен салыстырғанда кейінірек пайда болды. Әзірше дүниежүзілік стандарт жоқ. Әртүрлі компаниялар өздерінің стандарттарын пайдаланады. Олардың ішінде ең кең тарағандарын екі бағытқа бөлуге болады.FM (Frequency Modulation – жиіліктік модуляция) әдісі бойынша кез-келген күрделі дыбыс қарапайым, жиіліктері әртүрлі, әрқайсысы дұрыс синусоида болатын, гармоникалық сигналдарға жіктелінеді. Ал синусоидаларды екілік жүйеде кодтау аса көп қиындық туғызбайды. Дыбыс көпшілік жағдайда үзіліссіз сигнал күйінде болатыны белгілі; оны дискретті (цифрлы) түрге келтіру үшін аналогтық-цифрлық өзгерткіш (АЦӨ) деген құрылғы қолданылады. WT (Wave-Table – толқын – кесте) әдісі бойынша алдын-ала дайындалған кестелерде дыбыстардың үлгілері сақталынады. Оларды сэмплдар деп атайды. Онда дыбыстардың барлық параметрлері (ұзақтығы, биіктігі, өзгеру динамикасы және т.б.) кодталынған. Осы дыбыстардың синтезін жасау арқылы әртүрлі дыбыстарды алуға болады.

15. Символдық (әліппелік-цифрлық) информация ЭЕМ-де цифрлық код күйінде сақталынып, өңделеді. Әрбір символдың екілік цифрлар арқылы бейнеленген өзіндік коды болады.Нақты компьютерде пайдалауға қажетті символдардың барлық жиынын келесі топтарға бөлуге болады:әліппенің әріптері мен цифрлары;арнайы белгілер (жақшалар, дыбыс белгілері, ашық жер және т.б.);амалдар белгілері.

Сонымен бірге, белгілі бір функцияларды орындайтын басқарушы символдарды да  осы  құрамға жатқызады.Символдардың жиынын кодтаудың ең көп тараған түрлері ASCII (ASCII – American Standard Code for Information Interchange) – информация алмасудың америкалық стандартты коды мен EBCDIC (EBCDIC – Extended Binary Coded Decimal Interchange Code) – информация алмасудың кеңейтілген екілік-ондық коды. EBCDIC көбінесе үлкен машиналарда қолданылса, ал мини-және микроЭЕМ - дерде, сонымен қатар, дербес компьютерлерде ANSI (ANSI – American National Standard Institute) – Америка ұлттық стандарттар институтыенгізген кодтаулар жиыны пайдаланылады.

ASCII кодтау жиыны 128 әртүрлі бит комбинациясын қамтамасыз етеді.  Біздің елде көп тараған IBM PC компьютерлері мен соларға сәйкестірілген (бірге қосылатын немесе бірге қосуға болатын) компьютерлерде 8-биттік символдарды кодтау қолданылады. Ол базалық және кеңейтілген деген екі кестеден тұрады.  Базалық кесте ASCII стандарты бойынша құрастырылған; ол барлық IBM компьютерлеріне сәйкестірілген компьютерлер үшін де қабылданған. Ал кеңейтілген кестедегі символдар әрбір компьютер үшін әртүрлі болуы мүмкін.Қазіргі кездегі компьютерлер мәтіндер мен цифрларды өңдеумен қатар графикалық, аудио-және видеоинформацияларды да өңдейтін мүмкіншіліктері бар.Графикалық информацияны өңдеу үшін арнайы жалпыға бірдей стандарттар жоқ.  Ондай информацияны бейнелеудің кең тараған әдістерін екі категорияға бөлуге болады: растрлық және векторлық әдістер.

Растрлық әдістер бойынша бейне нүктелердің жиыны ретінде қарастырылады. Нүктені пиксель (pixel – picture element – бейне элементі)  деп атайды. Нүктенің сызықтық координаталары мен жеке қасиеттерін (жарықтығын) бүтін сандар арқылы көрсетуге болатындықтан, растрлық әдісте екілік сан жүйесін пайдалануға болады. Ақ-қара бейнелерді көрсету үшін 256 түрлі ақ пен қара түстер арасындағы жарықтық деңгейі пайдаланылады, сондықтан нүктенің жарықтығын кодтау үшін сегіз разрядты екілік сан жеткілікті.Түрлі-түсті графикалық бейнелерді кодтау үшін негізгі деп аталынатын түстерді декомпозициялау (бояуларды араластыру) принципі пайдаланылады. Бұл жерде құрастырушы ретінде үш негізгі түс таңдап алынады. Мысалы, қызыл (Red, R), жасыл   (Green, G), көк (Blue, B). Практикада мынадай тұжырым бар: адам көзіне көрінетін кез-келген түсті осы үш түсті араластыру арқылы алуға болады. Мұндай кодтау жүйесін RGB жүйесі деп атайды. Бұл жерде нүктенің түсін кодтау үшін 24 разрядты екілік сан қажет болады. Түрлі-түсті графиканы бейнелеуге 24 разрядты екілік кодтауды пайдалануды толықтүсті режим (True Color – шынайы түс) деп атайды. Бұл режимнен басқа да кодтау жүйелері бар, мысалы, CMY (Cyan-Magenta-Yellow – көгілдір-қара қошқыл-сары), ақ бетке түрлі-түсті бейне салу үшін қолданылады. Осындай жүйе  лазерлік және  ағындық (струйный -сорғалап ағатын) принтерлерінде қолданылады.Векторлық әдістерді пайдаланғанда кез-келген бейне түзулер мен қисықтардың жиыны ретінде құрастырылады. Бұл жерде бейнені құрастыру үшін оны құрайтын түзулер мен қисықтардың толық сипаттамасы беріледі. Осының негізінде дайын бейне құрастырылады.Осы әдістер мен оларды пайдалану туралы келесі бөлімдердің бірінде, дербес компьютердің графикалық мүмкіндіктері қарастырылғанда, толығырақ мәліметтер беріледі. Дыбысты кодтау басқа информациялардың түрлерімен салыстырғанда кейінірек пайда болды. Әзірше дүниежүзілік стандарт жоқ. Әртүрлі компаниялар өздерінің стандарттарын пайдаланады. Олардың ішінде ең кең тарағандарын екі бағытқа бөлуге болады.FM (Frequency Modulation – жиіліктік модуляция) әдісі бойынша кез-келген күрделі дыбыс қарапайым, жиіліктері әртүрлі, әрқайсысы дұрыс синусоида болатын, гармоникалық сигналдарға жіктелінеді. Ал синусоидаларды екілік жүйеде кодтау аса көп қиындық туғызбайды. Дыбыс көпшілік жағдайда үзіліссіз сигнал күйінде болатыны белгілі; оны дискретті (цифрлы) түрге келтіру үшін аналогтық-цифрлық өзгерткіш (АЦӨ) деген құрылғы қолданылады. WT (Wave-Table – толқын – кесте) әдісі бойынша алдын-ала дайындалған кестелерде дыбыстардың үлгілері сақталынады. Оларды сэмплдар деп атайды. Онда дыбыстардың барлық параметрлері (ұзақтығы, биіктігі, өзгеру динамикасы және т.б.) кодталынған. Осы дыбыстардың синтезін жасау арқылы әртүрлі дыбыстарды алуға болады.

16 Графикалық информацияны өңдеу үшін арнайы жалпыға бірдей стандарттар жоқ.  Ондай информацияны бейнелеудің кең тараған әдістерін екі категорияға бөлуге болады: растрлық және векторлық әдістер.

Растрлық әдістер бойынша бейне нүктелердің жиыны ретінде қарастырылады. Нүктені пиксель (pixel – picture element – бейне элементі)  деп атайды. Нүктенің сызықтық координаталары мен жеке қасиеттерін (жарықтығын) бүтін сандар арқылы көрсетуге болатындықтан, растрлық әдісте екілік сан жүйесін пайдалануға болады. Ақ-қара бейнелерді көрсету үшін 256 түрлі ақ пен қара түстер арасындағы жарықтық деңгейі пайдаланылады, сондықтан нүктенің жарықтығын кодтау үшін сегіз разрядты екілік сан жеткілікті.

Түрлі-түсті  графикалық бейнелерді кодтау үшін негізгі  деп аталынатын түстерді декомпозициялау (бояуларды араластыру) принципі пайдаланылады. Бұл жерде құрастырушы ретінде үш негізгі түс таңдап алынады. Мысалы, қызыл (Red, R), жасыл   (Green, G), көк (Blue, B). Практикада мынадай тұжырым бар: адам көзіне көрінетін кез-келген түсті осы үш түсті араластыру арқылы алуға болады. Мұндай кодтау жүйесін RGB жүйесі деп атайды. Бұл жерде нүктенің түсін кодтау үшін 24 разрядты екілік сан қажет болады. Түрлі-түсті графиканы бейнелеуге 24 разрядты екілік кодтауды пайдалануды толықтүсті режим (True Color – шынайы түс) деп атайды.

Бұл режимнен басқа да кодтау жүйелері бар, мысалы, CMY (Cyan-Magenta-Yellow – көгілдір-қара қошқыл-сары), ақ бетке түрлі-түсті бейне салу үшін қолданылады. Осындай жүйе  лазерлік және  ағындық (струйный -сорғалап ағатын) принтерлерінде қолданылады.

Векторлық әдістерді пайдаланғанда кез-келген бейне түзулер мен қисықтардың жиыны ретінде құрастырылады. Бұл жерде бейнені құрастыру үшін оны құрайтын түзулер мен қисықтардың толық сипаттамасы беріледі. Осының негізінде дайын бейне құрастырылады.

Осы әдістер мен оларды пайдалану  туралы келесі бөлімдердің бірінде, дербес компьютердің графикалық мүмкіндіктері  қарастырылғанда, толығырақ мәліметтер беріледі.

17.Дыбысты кодтау басқа информациялардың түрлерімен салыстырғанда кейінірек пайда болды. Әзірше дүниежүзілік стандарт жоқ. Әртүрлі компаниялар өздерінің стандарттарын пайдаланады. Олардың ішінде ең кең тарағандарын екі бағытқа бөлуге болады. Әртүрлі компаниялар өздерінің стандарттарын пайдаланады. Олардың ішінде ең кең тарағандарын екі бағытқа бөлуге болады.

FM (Frequency Modulation – жиіліктік модуляция) әдісі бойынша кез-келген күрделі дыбыс қарапайым, жиіліктері әртүрлі, әрқайсысы дұрыс синусоида болатын, гармоникалық сигналдарға жіктелінеді. Ал синусоидаларды екілік жүйеде кодтау аса көп қиындық туғызбайды. Дыбыс көпшілік жағдайда үзіліссіз сигнал күйінде болатыны белгілі; оны дискретті (цифрлы) түрге келтіру үшін аналогтық-цифрлық өзгерткіш (АЦӨ) деген құрылғы қолданылады.

WT (Wave-Table – толқын – кесте) әдісі бойынша алдын-ала дайындалған кестелерде дыбыстардың үлгілері сақталынады. Оларды сэмплдар деп атайды. Онда дыбыстардың барлық параметрлері (ұзақтығы, биіктігі, өзгеру динамикасы және т.б.) кодталынған. Осы дыбыстардың синтезін жасау арқылы әртүрлі дыбыстарды алуға болады.

18. Символдық (әліппелік-цифрлық) информация ЭЕМ-де цифрлық код күйінде сақталынып, өңделеді. Әрбір символдың екілік цифрлар арқылы бейнеленген өзіндік коды болады.

Нақты компьютерде пайдалауға қажетті  символдардың барлық жиынын келесі топтарға бөлуге болады:

әліппенің әріптері мен цифрлары;

арнайы  белгілер (жақшалар, дыбыс белгілері, ашық жер және т.б.);амалдар белгілері.

Сонымен бірге, белгілі бір функцияларды орындайтын басқарушы символдарды  да  осы құрамға жатқызады.

Графикалық информацияны өңдеу үшін арнайы жалпыға бірдей стандарттар жоқ.  Ондай информацияны бейнелеудің кең тараған әдістерін екі категорияға бөлуге болады: растрлық және векторлық әдістер.

Растрлық әдістер бойынша бейне нүктелердің жиыны ретінде қарастырылады. Нүктені пиксель (pixel – picture element – бейне элементі)  деп атайды. Нүктенің сызықтық координаталары мен жеке қасиеттерін (жарықтығын) бүтін сандар арқылы көрсетуге болатындықтан, растрлық әдісте екілік сан жүйесін пайдалануға болады. Ақ-қара бейнелерді көрсету үшін 256 түрлі ақ пен қара түстер арасындағы жарықтық деңгейі пайдаланылады, сондықтан нүктенің жарықтығын кодтау үшін сегіз разрядты екілік сан жеткілікті. Графикалық информацияны өңдеу үшін арнайы жалпыға бірдей стандарттар жоқ.  Ондай информацияны бейнелеудің кең тараған әдістерін екі категорияға бөлуге болады: растрлық және векторлық әдістер.

19. ЭЕМ дегеніміз информацияны өңдеу мен есептеулер үрдісін автоматтандыруға  арналған электрондық құрылғы. Өңделінетін информацияның түріне байланысты электрондық-есептегіш машиналар үш түрге бөлінеді:

цифрлы  есептегіш машиналар (ЦЕМ) цифрлы (дискретті) түрдегі информацияны өңдеуге арналған;

аналогты  есептегіш машина (АЕМ) үзіліссізөзгеретін информацияны өңдеуге арналған;

гибрид (будан) есептегіш машина (ГЕМ) дискретті де, үзіліссіз өзгеретін де информацияны өңдеуге арналған.

XX –  ғасырдың  40 - жылдары пайда болған  алғашқы ЭЕМ-дерден бастап, қазіргі  заманғы компьютерлерге дейінгі   даму тарихында есептеу техникасы  мен оларды жасаудың технологиясы көп өзгеріске ұшырады. Ғылым мен техниканың барлық жаңалықтары есептегіш машиналар мен олардың құрылғыларын жасауда алғаш болып пайдаланылды. Алғашқы буын машиналардың мүмкіншіліктерін қазіргі заманғы дербес компьютерлердің, ноутбуктардың, суперкомпьютерлердің мүмкіншіліктерімен салыстыруға болмайды, айырмашылықтары өте зор.  Бірақ өткен 60 жылдан астам уақытта дүние жүзінде жасалынған компьютерлердің барлығының жасалу принциптерінде шешуші өзгерістер болған жоқ. ЭЕМ-ды құрастырудың жалпы принциптерін 1945 ж. АҚШ математик-ғалымы   Джон фон Нейман ғылыми конгресте  жариялаған болатын. Қазіргі заманғы компьютерлердің де жасалуының негізі болып осы принциптер қалуда. ЭЕМ-нің аппараттық бөліктері мен тораптары;

программаларды  құрастыру технологиялары;

әртүрлі салалардың функционалдық есептері.

Осыған  байланысты программалық өнімдерді  үш топқа бөлуге болады:жүйелік программалық жабдық;программалау технологияларының  нструменттері;қолданбалы программалардың  дестелері. Жүйелік программалық жабдық немесе жүйелік программалар ЭЕМ-нің барлық ресурстарын (процессорды, жадты, енгізі-шығаруды) басқарып, оның информация өңдеу процестерін ұйымдастырады; пйадаланушы адам мен ЭЕМ, аппараттық пен программалық құралдардың арасындағы байланысты  (интерфейсті) орнатады. Олар қолданбалы программаларды тиімді пайдалануды қамтамасыз етуі тиіс.

Жүйелік программалық жабдық (System Software) – ЭЕМ-нің  немесе оның тораптарының жұмысын қамтамасыз ететін программалар мен программалар кешенінің жиыны.

Жүйелік программалар ЭЕМ-де шешілетін есептердің түріне байланыссыз, бірақ компьютердің типімен тығыз байланыста болады. Оларды екі топқа бөлуге болады:1) Базалық программалық жабдық;2) Сервистік (қызметтік) программалық жабдық.Базалық программалық жабдық  компьютерді сатып алғанда бірге беріледі; ол келесі бөліктерден тұрады:

базалық енгізу-шығару жүйесі (BIOS –Basic Input/Output System);операциялық  жүйе (тораптық операциялық жүйе);операциялық  қабықшалар.BIOS – Basic Input/Output System  (базалық  енгізу - шығару  жүйесі) дегеніміз  келесі функцияларды орындауға арналған программалар жиыны:

компьютер электр тогыныа қосылғаннан кейін  барлық құрылғыларды автоматтты түрде  тестілеу;операциялық жүйені оперативтік  жадқа жүктеу (енгізу);

операциялық жүйе мен қосымшалардың компьютердің әртүрлі құрылғыларымен байланысын қамтамасыз ету.Компьютерді электр тогына қосқаннан кейін автоматты түрде компьютердің негізгі аппараттық құрылғылары тексеріліп, тестен өткізіледі.  Осыдан кейін операциялық жүйені жүктеу үшін арнайы жүктеуші программа («загрузчик») ізделінеді және оның көмегімен дискідегі операциялық жүйе оперативтік жадқа жүктелінед. Программаны жүктеу дегеніміз оны іске қосу мақсатымен оперативтік жадқа енгізу, себебі кез-келген программа жұмыс істеуі үшін оперативтік жадқа орналасуы тиісті. Тестеу нәтижесінде компьютердің құрылғыларының жағдайы туралы монитор экранына мәлімет шығарылады. Егер операциялық жүйе дұрыс жүктелініп, компьютер құрылғыларының  барлығы (клавиатура, видеоадаптер, дискі жүргізушілер, және т.б.) тестен өтетін болса, компьютердің жұмыс істеуге дайын екендігі туралы мәлімет пайда болады. BIOS – тың модульдері тұрақты түрде тұрақты жадта  (ROM – Real Only Memory - ПЗУ) орналасқан. Модульдердің адрестері белгілі болғандықтан  оларды енгізу-шығару функцияларын  жүзеге асыру үшін пайдалануға болады.Windows операциялық жүйелері.  1996 жылдан бастап MS DOS жүйесінің орнына 32-разрядты Windows операциялық жүйелері қолданыла бастады. Алғашқы Windows 95 операциялық жүйесі – графикалық интерфейс пен желімен (сетпен) жұмыс істейтін кеңейтілген  мүмкіншіліктері бар интегралдық орта. Ол жеке программалар арасында информация алмасуды қамтамасыз ететін, мәтіндік, графикалық, аудио және видео информацияларды өңдеуге мүмкіншілік беретін жүйе. Сонымен бірге, электрондық поштаны, факсты пайдалануға болады. Windows 98  жүйесінің Windows 95 жүйесінен айырмашылығы –Internet Explorer браузерімен біріктірілгені. Internet Explorer браузері дегеніміз Дүниежүзілік сеттің (Internet) беттерін қарауға, байланыс жасауға, информация алмасуға және т.б. арналған программалар кешені. Сонымен қатар,  компьютердің жаңа аппараттық құралдармен жұмыс істеуі жеңілдетілген.