Интернеттегі ауқымды іздестіру жүйелері

     http:\\www.yahoo.com – Yahoo – ресурстар каталогына қоса электронды поштаға шығуға, жаңалықтар тақтасын жасауға тегін жол ашады.

     http:\\www.aport.ru – Апорт - ақпараттық іздестіру жүйесі алдыңғы қатардағы іздестіру жүйесіне кіреді. Бүгінгі күндері мәліметтер көлемін 20 млн индекстелінген құжаттар құрайды. Жүйеде іздестірудің кең спектрлі мүмкіндіктері бар. Онда қарапайым және кеңейтілген іздестіру мүмкіндіктері  ұсынылады. Ақпараттарды ағылшын және орыс тілінде іздеуге болады.

     http:\\www.yandex.ru – Яндекс – ақпараттық іздестіру жүйесі 1997 жылы ашылған. Бүгінгі күндері базадағы индекстелінген  құжаттар көлемі 33 милионға  жуық. Ақпараттық іздестіру жүйесі логикалық операторлармен белгіленген өзінің  меншікті жүйесін қолданады, сонымен қатар көптеген түрлі іздестіру функцияларын ұсынады.

     http:\\www.rambler.ru – Rambler – 1966 жылдан жұмыс істеп келеді, оның 15 мыңнан астам сайттары, миллиондаған сілтемелері бар. Жақсы дамыған сүрату тілі және нәтижелерді шығарудың ыңғайлы пішімі іске қосылған. Танымал сайттардың рейтингін өткізеді.

         Қазақстан Республикасының анықтамалық іздестіру жүйелері

     http:\\www.site.kz- "Весь WWW-Казахстан" – Қазақстандық іздестіру порталы, ол  Интернет әлеміндегі жүздеген мың серверлер мен сайттарды табуда көмек береді. Өзекті сөз бен қатар классификаторлар арқылы іздестіру мүмкіндігі қарастырылған.

     http://tabu.nursat.kz – TABU іздестіру жүйесі KZ доменіндегі ресурстар мен қатар Қазақстаннан тысқары жерлердегі еліміз туалы веб-парақтарды іздестіруге арналған. Өзекті сөз бен қатар классификаторлар арқылы іздестіру мүмкіндігі қарастырылған.

     http://akolya.hypermart.net  - қазақ тіліндегі ақпараттарды, веб-парақтарды іздестіруге болады. Өзекті сөз  арқылы іздестіру мүмкіндігі қарастырылған.

     Большая энциклопедия Казахстанского Интернета - http://www.lyakhov.kz

     Виртуалды энциклопедиялық және анықтамалық басылымдар

     Рубрикон – http://www.rubricon.ru

     Серверден көптеген отандық белгілі энциклопедиялар мен сөздіктерге шығуға болады. Олардың арасында «Большая   Советская Энциклопедия»(1969-1979),

     Энциклопедический словарь Брокгауза и Эфрона(1890-1906), «Малая медицинская энциклопедия». Энциклопедиялық сөздіктер «История Отечества» және «Всемирная история», В.Даль және басқаларының «Толковый Словарь живого великорусского языка» т.б. Барлық ақпараттар толық мәтінде иллбстрацияларымен және әдебиеттер тізімімен қоса берілген.

     Britannica энциклопедиясы – http://www.britannica.com

     Әлемдегі авторитеттік энциклопедияның желілік нұсқасында 72 мыңға жуық барлық салалар бойынша мақалалар жинақталған. Іздестіру нәтижесі мақалалар мен бірге Интернет ресурстарға да сілтеме береді, сондай-ақ журналдардағы таңдаулы шығарылымдарды да ұсынады.Көптеген жағдайларда иллюстрациялар, таблицалар, бейнефайлдар қамтылған.

     Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия - http://www.km.ru

     Ірі көлемдегі электрондық мәтіндік мәліметтер базасы.

     Брокгаузъ on-line - http://www.russia.agama.com/bol

     Әйгілі энциклопедиялық сөздіктің қысқартылған нұсқасы, құрамында 46 000-ға жуық мақалалар енген.

     Биографическая база данных на сервере компании Biography- http://www.biography.com

     Ежелгі дәуір батырлары мен қатар әр елдің қазіргі замандағы қайраткерлері туралы 25 мыңға жуық қысқаша мағлұматтар бар.

     http://www.translate.ru-Online – переводчик компании «Промт»

     Промт компаниясының оnline – аудармашысы.

     Серверде интерактивтік сөздіктердің толық кешені берілген. Ол екі жаққа бірдей тәржімалайтын ағылшын, неміс тілдері және біржақтылы француз итальян тілдерінен аударуды қамтамасыз етеді

     http://www.tilashar.k – Тілашар – Қазақ тілін оқып үйренушілерге арналған «Хабар» Агенттігінің  «Тілашар» телебағдарламасы негізінде ашылған сайт. Орыс мектептерінде қазақ тілін оқытуда, online сабақтар жүргізуде сайттағы методикалық бөлімдерді пайдалануға болады.Сайтта қазақша-орысша лингвистикалық сөздік берілген.

     http://www.kz.index.kz- Орысша-қазақша мультмедиялық сөздік.

     Құжаттарды  электронды турде жеткізу (ЭДД), Мәліметтер базаларымен жұмыс істеу, қажетті ақпараттарды тауып, тапсырыс беру.

     Құжаттарды  электронды турде жеткізу (Электронная  доставка документо (ЭДД)) дегеніміз  тапсырыс берілген құжаттардың электрондық  көшірмелерін дайындап коммуникация жетістіктерін  арқылы пайдаланушыға жеткізу. Пайдаланушылар қажетті ақпараттарды әлемдік электрондық ақпараттар базасынан тапсырыс арқылы алуына болады. Электрондық көшірмелер сканермен цифрлау арқылы жүзеге асырылады

     Құжаттарды  электронды турде жеткізудің (ҚЭЖ) басты  технологиялық кезеңдері:

          1)тапсырысты өңдеу

          2)тапсырылған ақпараттарды іздеу

          3)табылған ақпараттың электрондық көшірмесін дайындау

          4)электрондық көшірмені тапсырыс берген пайдаланушыға жіберу

     Құжаттарды  электронды турде жеткізумен (ҚЭЖ) түрлі  мекемелер мен кітапханалар айналысады. Мәліметтер базасы (МБ)

     БД ИНИОН – http://www.inion.ru

     МБ ИНИОН (Қоғамдық Ғылымдар Жөніндегі Ақпараттардың Ғылыми интституты)

     Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар  жөніндегі библиографиялық мәләметтер базасы 1980 жылдардан бері жүргізіледі. Мәліметтер базасына институт кітапхансына түскен кітаптар мен жинақтар, журналдардағы мақалалардың аннотациясы әлемнің 140 тілінде берілген.

     Мәліметтер базасын қолдану ақылы.

     БД  «ВИНИТИ» (Всероссиийский Институт Научной и Технической Информации) - http://www.viniti.ru

      МБ «ВИНИТИ» 1981 жылы институттың жаратылыстану және техникалық ғылымдар жөніндегі Реферативтік Журналындағы (РЖ) материалдар негізінде құрылған. Базаға мынандай басылымдар түрі енген: кітаптар, конференция материалдары, мерзімдік басылымдар, патенттер, нормативтік құжаттар, депоненттік ғылыми еңбектер. МБ-сы ай сайын толықтырылып отырылады

      Мәліметтер базасын қолдану арқылы

      Мемлекеттік Орталық Медициналық Ғылыми Кітапхананың мәліметтер базасы өзінің қорын 1988 жылдан бастап құрастырды. МБ-ы кітапхана жаздырып алатын мерзімдік басылымдар мен электрондық каталогтан тұрады, оған кітаптар, мақалалар, диссертациялардың авторефераттары кіреді.

                                                Глоссарий

      BBS (Bulleten Board System) – электрондық хабарландыру татқтасы, электронды тақтаның компьютерлік аналогі. Бұл модем арқылы байланысуға болатын компьютерде сақталатын мәліметтер, онда басқаларға арналған хабарламаларды қалдыруға, бұрын жазылған мәліметтерді  оқуға болады. Әдетте бұл бейкоммерциялық жүйе болып саналады

      Domain – домен. Бір компьютермен басқарылатын немесе бір желілік жұмыс машинасының басшылық етуімен істейтін информациялық желі қорлары тобы.

      HTTP (Hyper-Text Transmission Protocol) – гипермәтінді жіберу хаттамасы. WWW-да клиент пен сервер арасында қатынас болу үшін қолданылатын хаттама.

      Браузер - Көрсеткі. Ол “to browse” парақтау, қарау деген ағылшын сөзінен шыққан атау. Интернеттегі Web- парақтарын оқып, экранда көрсетуге арналған программалар (кең тараған түрлері Microsoft Internet Explorer, Netscape Navigator)

      TCP/IP – Интернет желісіне қосылатын компьютерлер арасында  ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін мәліметтерді бір жүйеге келтіру  ережелері немесе оларды құрастыру хаттамасы.

      Usenet – бір-бірімен жаңалықтар алмасып отыратын бейкоммерциялық, бейформалдық жүйелер тобы

      URL-адрестері-бұл Интернетте орналасқан құжаттардың адресін жазудың арнайы формасы.Ол  - желінің қай серверінде орналасса да, керекті мәліметті айнытпай қатесіз табуды қамтамасыз ететін сөз тіркесі.

      Homepage – Web жүйесіндегі байланысқан мәліметтерді алғашқы іске қосу парағы. World Wide Web жүйесіне саяхатты бастайтын  парақ.

     WWW (World Wide Web) – Интернет мәліметтерін  жеңіл көруге болатын графикалық  интерфейс мүмкіндігін береді. Web- тің әр бетінің басқа парақтармен байланысын көрсететін сілтеме белгілері бар, оны бір-бірімен байланысқан парақтардан тұратын өте үлкен кітапхана деуге болады.Бір тораптық компьютерде орналасқан мәліметтер Web кітабы секілді, ал оның беттері кітап парақтарын көзге елестетеді.Бұл беттердегі мәліметтер  дүниенің кез келген нүктесінде орналаса береді.

     Провайдер (Internet Service Provaider) – Интернетпен қарапайым тұтынушылардың тікелей қатынас құруын жүзеге асыратын заңды тұлға.

     FTP (File Transfer Protocol) Файлдарды жіберу протоколы– бұл көбінде үлкен көлемдегі файлдарды жіберу кезінде қолданылатын Интернттің қосымшасы. FTP көмегімен кез келген файлдарды жіберуге және қабылдауға болады.

     Чат (IRC –Internet Real Chat) –Интернеттің тағы да бір қосымшасы, желіде нақтылы уақытта интерактивті сұхбаттасу. Әңгімелесушілер бір-бірімен өз компьютерлеріндегі клавиатурада сөздерді теріп жібереді және ол сөздер бірнеше секундтардан кейін сұхбаттасушыларға монитордан көрінеді, осындай тәсілмен әңгімелесулеріне болады.

                                              Қорытынды

      Интернеттiң мүмкiндiгi шексiз.Талғамыңыз бен көңiл күйiңiзге қарай одан сiздi қызықтыратын көп нәрсе табуға болады.Yйден шықпай газеттiң тың номерiн парақтағыңыз келеме, мейiлiңiз, тек WWW  немесе Web деп аталатын aлемдiк шырмауықты қолдансаңыз жетедi. Гиперсiлтеме жүйесi арқылы қажеттi басылымыңызды санаулы минуттар iшiнде тауып аласыз .

      Планетамыздың кез келген нүктесiндегi ауа райын, ақпараттық агенттiктiң соңғы жаңалықтарын бiлгiңiз келсе Интернет жәрдем беруге әзiр. Шалғай елдерге сапар шексеңiз сiзге қажет елмен, қаламен, қонақ үймен таныса аласыз.Интернеттен ғалым да, бизнесмен де, компьютерлiк ойын әуесқойы да, бәрi-бәрi қажет ақпарат  таба  алады. Интернет күнделiктi тұрмыс пен жұмыстың   айнымас құралына  айналып  келедi.

      Интернеттің негізі АҚШ-да жасалғанымен, оның нақты қожайыны жоқ. Әрбір үкімет, компания, университет ақпараттық қызмет ұсына отырып , бұл желінің тек қана өз бөлігіне иелік жасайды.

      Алайда, Интернетке жеке дара ешкім де қожалық жасай алмайды. Сондықтан ол шын  мәнінде  адамзаттың  әлемдік қазынасы болып табылады 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                         

        Қолданылған әдебиеттер тізімі:

                            

1. Г.Ә Жапарова “Информатика негіздері” Алматы экономика 2006ж
2. К.М Беркінбаев “Информатика негіздері” Алматы заң әдебиет 2006ж
3. “Информатика негіздері” ғылыми әдістемелік журнал №1, 2007ж
4. “Информатика негіздері” ғылыми әдістемелік журнал №1, 2005ж
5. “Информатика негіздері” ғылыми әдістемелік журнал №1, 2001ж
6. “Информатика негіздері” ғылыми әдістемелік журнал №2, 2001ж
7. Егемен Қазақстан 2002ж 27 шілде
8. Отан сақшысы 2002ж №5
9. Заман Қазақстан
10. Қазму хабаршысы журналистика сериясы №7
11. Семей таңы 2002 №37
12. Дидар 2000ж, 2003ж
13. Н.Т Ермеков, В.А Криворучок, С. Ж. Ноғайбаланова «Информатика» Алматы 2007 ж.