Интернеттегі ауқымды іздестіру жүйелері

                                        Жоспар: 

1 Кіріспе        

2 Интернет

3Жергілікті  желі 

4 ТСР/ІР жүйелік хаттамасы

5World Wide Wed (WWW).Веб-бет.Гиперсілтеме

6 Internet Explorer

7 Веб-бетті іздеу. URL  адрестері

8 Файлды тасымалдау хаттамасы (FTP)

9 Телеконференциялар

10Электрондық пошта. Internet Mail

11Интернеттегі ауқымды іздестіру жүйелері

12 Голоссарий

13 Қорытынды 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                                              Кіріспе

     Интернет  деп бүкіл әлемдік компьютерлік торапты айтады. Интернет сөзінің тікелей аудармасы – желіаралық , яғни желілердің бірігуі деп түсінеміз. Компьютерлік жнлі деп екі немесе одан да көп компьютерлердің бір-біріне жалғануын айтады.

        Барлық компьютерлік желілерін қолданудағы негізгі мақсат – олардың ортақ ресурстарға бірлесіп қатынауын қамтамасыз ету.                                                                                    Ресурстардың үш түрі бар: аппараттық, программалық және ақпараттық. Аппараттық ресурстарға барлық компьютерлік құрылғылар, сол құрылғылардың сыйымдылығы және т.б. жатады. Мысылы, принтер, қатқыл диск, қатқыл дискінің көлемі.

     Қашықтағы компьютерлерде сақталған мәліметтер ақпараттық ресурстарды құрайды.

     Компьютерлік  желідегі аппараттық және программалық үйлесімділікті қамтамасыз ету үшін хаттама деп аталатын арнаулы стандартты программалар қызмет етеді.

     Соңғы жылдары Интернет ұғымының мағынасы кеңейіп, ол Бүкіл әлемдік компьютерлік желі дегенді білдіреді. Шындығына  келсек Интернет өзара тікелей қосылған компьютерлердің жиынтығы емес, ол қандай да  бір ақпараттық кеңістікті құрайды.

     Интернетте  жұмыс істеу дегеніміз-шындығына  келгенде толығымен алғандағы Интернетте емес, тек оның көптеген қызмет түрлерінің біреуінде қызмет атқару.

     Қарапайым тілмен айтсақ, қызмет түрі деген қандайда бір ережелерге сай өзара қарым-қатынаста болатын хаттама деп аталатын программалар жұбы. Осы жұбтың программасының біреуі сервер, екіншісі-клиент деп аталады.

     Әрбір қызмет түрінің әр алуан хаттамалары  бар. Интернеттің қызмет түрлерінің хаттамалары қолданбалы хаттамалар деп аталады.

       

                                                      

                                                Интернет 

   Интернет (интер және ағылшынша net-желі) – компьютерлік желілердің ақпарат

алмасуға  арналған бүкіләлемдік қауымдастығы; бір-бірімен телекоммуникация

арналары (телефон, радио және жасанды жер серігі көмегімен байланыс) арқылы  

мәлімет алмасатын  әр түрлі аймақтағы компьютерлік желілердің біріктірілген

торабы.

    Интернет тарихы 1994 жылы басталды, ол кезде бұл термин Интернет желісінен

алынған принциптерге құрылған корпоративті компьютерлік желілері үшін

ұсынылған еді. Бұл тәсіл нақты өндірістік бейіні мен ауқымына қарамастан, кез 

келген кәсіпорын үшін әмбебап еді.

    Интернет 20- ғасырдың 70-жылдары АҚШ Қорғаныс министірінің, АҚШ ұлттық

ғылым қорының  және  аймақтық компьютерлер желілерінің телекоммуникация

құралдары арқылы бірте-бірте бірігу нәтижесінде пайда болды. 1990 жылдан бері

интернет өз көлемін жыл сайын екі есе арттырып отыр. Қазіргі кезде желілер

коммерциялық  негізде жұмыс істейді, бірақ  оны халықаралық ISOC (Internet

Society) қоғамдық  ұйымы бақылайды. Интернет құрамына кіретін әр түрлі

компьютерлердің  бір-бірімен  үйлесімді турде  байланысып, өзара мәлімет алмасу

ТСР/ІР хаттамалары көмегімен  жүргізіледі. Интернет  сөзі , әдетте, желінің

физикалық деңгейін білдіреді, яғни бұл сөзбен компьютерлерден, кабельдерден 

және де мәліметтерді тасымылдайтын  басқа құрылғылардан  тұратын аппараттық 

жабдықтамалар жиынын айтады. Интернет  жұмысы негізгі бағдарламалық құралдар

арқылы  жүзеге  асырылады. Олар  Интернет  архивтері  ішінен керекті ақпаратты

іздеп  тауып, сол мәліметті сұратқан  компьютерге жеткізіп, жалпы серверлер

(қуатты компьютерлер)  тобында реттеле  орналасқан мәліметтер базасындағы

ақпараттарды  тұтынушылардың  қажетіне жаратуды қамтамасыз етеді. Интернет

жүйесі  аппараттық және  бағдарламалық жабдықтамалардың көмегімен 

электрондық пошта  жұмысын  ұйымдастырып, электрондық хабарландыру,

жарнамалар беру, телеконференциялар өткізу тәрізді  әр түрлі  ақпараттық қызмет  түрлерін көрсетеді. 1990 жылдардан бастап Интернетте бүкіләлемдік өрмектор  

WWW (world Wide Web) деп аталатын қызмет түрі кең тарала бастады. WWW

технологиясы  гипермәтін мен гипермедиа (мәтін, сурет, дыбыс түрінде) негізінде

жасалған web- құжаттар түріндегі ақпараттар жиынын әзірлеп, жаhандық желі

серверлеріне  жазып сақтап қоюға мүмкіндік береді.

                                        

                                            Жергілікті желі

 Мекемеде  бірнеше компьютерлерді порт  құрылғылары арқылы байланыстырып, 

бір-бірімен  информация алмасатын жергілікті компьютерлік желі құру қиын емес.

Олардың бірін  бірнеше компьютерлерге ортақ, басқа  компьютерлердің кейбір

информация ауыстыру жұмыстарын орындайтын негізгі түйінді компьютер етіп

дайындайды да, оны Сервер деп атайды.

Түрлі жергілікті жүйелерді  бір-бірімен  кабель, т.б. арқылы қосу да мүмкін. Қазіргі 

заманның  ғылыми-техникалық жетістіктерінің  бірі дүние жүзі елдерінің жергілікті және ғаламдық желілері арнайы қызмет көрсету программалар арқылы байланыстырып қойылған. Ғаламдық желілерді Интернет желісі деп атайды. Яғни Интернет  түрлі елдердің милиондаған компьютерлерін біріктіретін халықаралық компьютерлік желі.

        Мұнда Интернетке қосылған компьютер сервер арқылы желіге қосылған кез келген компьютерге түрлі мәлімет жібере және өзіне жіберген мәліметті қабылдай алады.

        Компьютерлік желілер жергілікті, аймақтық және дүние жүзілік  болып түрлі түрге бөлінеді. Аймақтық  желі Intranet желісі деп аталады, оның Interner желісінен айырмашылығы жоқ, тек ерекшелігі  оның компьютерлері арнайы бір жұмысқа арналған. Мысалы, Қазақстан Республикасының Ұлттық банксінің компьютерлері Intranet желісі бойынша жұмыс істейді.

        Интернеттің артықшылығы  ол  түрлі көлемде әр алуан тақырып бойынша өзінде сақтаулы мәліметтерді экран бетінде көрсетіп бере алады.Мысалы, берілетін мәліметтер: күнделікті саяси жаңалықтар; медицина саласында, комерциялық және банкілер сласында қызмет көрсету; спорт саласындағы соңғы жаңалықтар; мекемелердің адрестері сияқты түрлі мәліметтер; қашықтан оқытуға арналған электрондық оқулықлар, ғылыми жұмыстар, рефераттар және т.б. Электрондық оқулықтар сияқты күрделі мәліметтер жастардың кредиттік  технолгия бойынша өз бетімен білім алуын үлкен көмегін тигізетіні сөзсіз.

        Кейбір компьютерлер Интернет  ке тұрақты қосылып, желіге  келіп түскен мәліметтер қозғалысын  басқарып тұрады. Оларды Интернет  серверлері деп атайды. Сервер  арқылы Интернетке жеке компьютерлердің  қосылуы да мүмкін. Қазіргі кезде қосылуды ұйымдастыратын мекеме  провайдер атаулы коммерциялық компания. Компаниямен шарт жасасып, Интернетке қосылатын компьютер үшін парольді, желілік арнайы аты-жөніңізді, телефон нөмерін және Интернетпен жұмыс істеу тәсілдерін айқындап алуыңыз керек.

        Windows-тың жұмыс үстелінен Internet белгішесін екі рет шерткен  кезде, алғашқы рет Итернетті  бапқа келтіру терезесі көрінеді. Оларға провайдермен келіскен  жоғарғыдай шартты белгілер. Интернетке  жалғанған жеке компьютерді Internet Explorer-ге бірден қосуға да болады.  

     TCP|IP жүйелік хаттамасы

        Интернетпен жұмыс істейтін арнайы  серверлерге соңғы ғылыми-техникалық жаңалықтар, бизнестік мәліметтер, дүние жүзіндегі ауа райы және т.б. үлкенді-кішілі мәліметтер, файлдаренгізіліп қойылады. Серверлерге күнделікті жаңа мәліметтер де қосылып тұрады.

        Әдетте Интернет Серверлері түрлі  типті, яғни бір программалық  жабдықтау бойынша жұмыс істейді.  Олардың бірі арқылы жіберілген  деректерді басқаларының түсіп  оқи алуы үшін алдымен олар  Интернетте қолданылатын бір стандартты тілге аударылады. Ол - жүйелік хаттма деп аталатын ТСР/ІРатаулы. Яғни ТСР/ІР - Интернетпен жұмыс істейтін  барлық компьютерлердің негізгі тілі. Хаттаманың қызметі - сервердегі бір тақырыпқа арналған мәліметтерді блоктарға бөліп, бір бумаға кірістіру және жіберуші сервер адресі дұрыс түсінуі үшін оған тақырып атын және қабылдаушы сервер адресі мен файл адресін енгізіп қою.

        Windows 95не  Windows 98-де Internet  белгішесін  іске қосқан кезде Интернеттің  барлық қосылғыштары ТСР/ІР- мен  бірге қосылып қойылады. ТСР/ІР-нің қосылулы тұрғанына көз жеткізу үшін Windows-тың Басқару Панелі терезесін ашып, Жүйе белгілемесін екі шерту керек. Экранда көрінген терезеде «ТСР/ІР орнатулы» хабары көрінеді.

                            World Wide Web (WWW), Веб-бет.

                                            Гиперсілтеме

     Интернет  тек дүние жүзілік желі емес, оның жұмысы-информациялық кеңістікке форматта қызмет көрсету. Қызмет информация алмасатын  түрлі хаттамаларға негізделген. Олардың  ең көп тарағаны 1990-жылдардан бастап шыға бастайды «Дүние жүзілік өрмек»  World Wide Web(WWW). Көбінесе оны қысқа түрде Web (Веб) деп атайды. Веб-тің негізгі қызметі-қажетті информацияны іздеу, жиналыстыру және оны экранға шығаруды ұйымдастыру. Оның экранда көрсететіні мәліметтер, графиктер, фотосуреттер, Веб-беттер түрінде дайындалып сақталған электрондық құжаттар. Электрондық құжаттың кәдімгі құжаттан айырмашылығы  оның жазылу форматтарында. Интернетте электрондық құжат құру үшін НТМL  атаулы арнайы тіл пайдаланылады. Яғни Веб-беттер серверде ерекше НТМL форматында сақталады. НТМL-дің орындайтын жұмысы құжат тақырыптары мен абзацтарды белгілеу, гипермәтенге арнайы белгілер орнату.

        Веб-бет  кішігерім мәтін не  үлкен мәтіннің бір бөлігі. Әдетте  үлкен көлемді құжат бірнеше  блоктарға бөлініп, әр блок бір Веб-бет ретінде қарастырылады. Мысалы, жоғарғы оқу орны үшін Веб-беттерді мынадай түрде дайындау мүмкін:

        - факультет атаулары, мамандықтары;

        - кафедралар, олардың қызметкерлері жөнінде мәліметтер;

        - әр жылда оқу орнын бітіруші студенттер тізімі.

        Веб-те бір тақырыпқа арналған  Веб-беттерді ретімен не оларды  байланыстырып көрсету де мүмкін.  Соңғысыын Веб-түйін деп атайды.

        Web-беттерге сілтеме ретінде тақырыпқа  байланысты басқа Веб-бетте жазылған  сөз не сөз тіркестері арнайы  команда бойынша белгіленіп қойылады. Оны гиперсілтеме деп, сілтеме енгізілген мәтінді гипермәтін деп атайды. Гиперсілтеме үшін мәтін үзіндісінің қысқаша мазмұнын, тақырыбын не суретті белгілеу де мүмкін. Экранда көрінген Веб-бетте гиперсілтеме басқа түске боялып, асты сызылып көрсетіледі. Гиперсілтеме бойынша келесі Веб-бетті экранға шығару үшін сілтемеге көрсеткішті әкеліп, ол сұқ саусағы мәтінге бағытталған қол түріне айналған кезде тышқан түймесін шерту жеткілікті.

     Internet Explorer

     Веб-беттерді және файл түрінде сақталған мәліметтерді түсінікті түрде экранға шығару жеңіл емес. НТМL форматында дайындалатын Web-беттерді іздеп және оларды қалыпты жағдайға аударып, экранға шығаруға арналған браузер атауды арнайы программалар бар. Қазіргі кезде олардың ішінде көп пайданалатыны 3.02,4.0,4.01,5 нұсқалы Microsoft Internet Explorer (IE) программасы. Ол Windows 95 пен Windows 98-дің құрамына стандартты программа түрінде енгізген.

     Оны  Веб шолушысы деп те атайды. Алғашқы  рет ашылған Explorer терезесінде «Интернетке  қош келіңіз» тақырыбы енгізілген Web-беттің көрінуі мүмкін. Ол үшін ІЕ терезесіне http://WW home. Microsoft. Com/int/ru/адресін енгізуге де болады.

        Гиперсілтеме арқылы Интернеттің  басқа  Веб-беттеріне өту жолы  қысқа түрде мәлімделген болатын.  Терезеде бір Веб-бет жүктеулі тұр. Асты сызылған мәтін гиперсілтеме. Оны шертіп, келесі Веб-бетті экранға шығаруға болады.

        Веб-беттерге өту мен қайтуды  қайтудытерзенің аспаптар панелінің  Кейін, Алға түймелері арқылы  орындау да мүмкін:

        - Кейін түймесін ретімен басу арқылы жұмыс істеп отырған күнгі маршрут бойынша Веб-беттердің алдыңғысына өтуге, тіпті олардың ең бастапқысына жетуге болады;