Файлдарды архивтеудің қажеттілігі

Тіктөртбүрышты тұрғызу үшін алдымен оның бейнесі түрған батырманы шертіп, содан кейін курсорды тіктөртбұрыш төбелерінің біріж сәйкес келгтін нүктеге апарьш тышқанның сол жақ батырмасын басып, оны жібермей ұстап түрып тіктөртбұрыішы толық етіп салу керек. Сігі пернгсін басып тұрып тіктөртбұрыштың центрін белгілі бір орынға бекітуге болады. Ал квадрат суретін салу үшін, оны салу барысында 8һі/і пернесін басулы күйде ұстап түру қажет. Алдыңғы жолдардағыдай Сігі және 8Ш/1 пернглерін де бірдей пайдалануға болады.

Доға. Бұл батырманың көмегімш шеңберлер мш эллипстер  доғаларының суретін саламыз. Сурет  салу барысында 8һі/і пернесін жібермей ұстап түрсақ, 45°-ті шеңбер секторын тұрғызуға болады. Сондай-ақ Сігі пернесін басып, шеңбер немесе эллипс центрін бір орынға бекітіп те алу мүмкіндігі бар.

Кез келген кепбұрыш оның бейнесі салынған батырма көмегімен  салынады. Курсорды көпбұрыштың бір төбесіне орналастырып алып, сол жақ батырманы жібермей үстап тұру арқылы көпбұрыштың бір қабырғасын саламыз. Көпбұрыштың келесі төбесін анықтау үшін тышқанды шертіп, одан ары келесі қабырғаны салуға болады. Зһі/І пернесі көпбүрыш қабырғасының горизонтпен жасайтын бүрышын тұракты етіп ұстап тұруға мүмкіндік береді. Соңғы қабырғаны жойып қайта сызу үшін Вас/схрасе пернесін пайдалануға болады. Соңғы төбені алғашқы төбемен дәл түсіру үшін Езс пернесін басу керек, сонда олар автоматты түрде бір нүктеге түседі.

19.4. Салынған суретті  көмкеру, оның ішін бояу және  өрнектеу

Кез келген бір суретті  салып алған соң, тағы да мынадай  мүмкіндіктерді қолдануға болады:

-   Сурет  салу  тақтасындағы  Сызықтыц  түсі  (Цвет заполнения) батырмасы көмегімен контурлық сызықтың түтастығы мен түсін өзгерту керек;

— тұйық сызықпен қоршалған  фигураның ішкі аумағын бсяу үшін Толтыру түсі (Цвет заполношя) батырмасын пайдалануға болады. Осы батырманы  тышқанмен шерту, түстерді тандауға мүмкіндік беретін сұхбат терезесін ашып береді (19.2. сурет);

- үсыньшған нұсқалар (шаблондар) арқылы тұйық аймақты

246

белгілі бір өрнгкпш  толтыру мүмкіндігі де бар. Ол үшін контекстік менюді ашып, Объектіні  форматтау (Форматирование обьектов) командасын, содан кейін экранға шығатын Толтыру (Заполнение) парағьш пайдалану керек (19.2. сурет).

19.2-сурет. Толтыру өрнегін  пайдалану

Әр түрлі сызықтармен  сызылган, іштері түрлі бояулармен және өрнгктермш толтырылған дөңгелектер  мысал ретінде 19.3. суретте көрсетілген.

19.3. сурет. Боялған және өрнгктелген деңгелектер мысалдары

Салынған объектілерді ары қарай өңд^те болады. Ол үшін алдымен өзгертілетін объект ерекшеленуі  тиіс. Ерекшел^ - сол элемштті курсормен  көрсетіп тұрып, тышқанды шерту арқылы іске асады (элементті құрайтын сызықты көрсетіп тұрып "шерту" дұрысырақ болып саналады), ерекшеленген объект шекаралары бойынша кішкене квадраттар пайда болады. Шекарадағы осы квадраттарды курсормен іліп алып, созу арқылы графикалық элеметтердің бейнелеу масштабын өзгертуге болады. Фигураларды құрайтын элементтер үшін объектіні бөліп ерекшелегеннен кейін пайда болатын түйінді нүктелерді жылжыта отырып, объект пішінін жөндеп түзетуге болады. Ол үшін Сурет салу тақтасындағы Пішінін өзгерту (Изменить форму) пернесін басса болғаны.

Ерекшеленген элемент үшін сызық қалыңдығын және бояу түсін басқа етіп тағайындауға болады. Сызықтарды тілсызықпен бағытталып тұрған түрде бейнелеуге, ал тіктөртбұрыштардың төбелерін жұмырлауға (округлить) болады. Бұл операциялар меню командалары арқылы да орындалады. Мысалы, сызықтың түсін өзгерту үшін сол элемштті ерекшелеп алып, Сызық тусі батырмасын басып, қажетті параметрлерді тағайындау керек.

19.5. Суреттерді  ерекшелеу

Геометриялық элементті  ерекшелеу үшін, ол элементті тышқанмен  шерту керек. Осыдан кейін ерекшелшгея элемент айналасында оның өлшемдерін өзгертуге мүмкіндік беретін кішкене сегіз тіктөртбұрышпен қоршалған жақтау (рамка) пайда болады (19.3. сурет).

Суретті салу барысында  олардың түстерін бір мезгілде өзгерту  үшін бірден бірнеше геометриялық элементтерді ерекшелеу қажет болуы ықтимал. Ол үшін, төменгі Сурет салу (Рисование) аспаптар тақтасындағы тілсызық бейнесі бар батырманы басып, қажетті элементтерді қамтитын тіктөртбүрыш салу керек. Элеметтерді біртіндеп таңдап та алуға болады. Ол үшін бірінші қажетті элемштті тышқанмен шертіп, осыдан кейін 5һі/( жібермей ұстап тұрып, келесі элемеиттердің де әрқайсысын тышқанмен шертіп отыру керек. Егер де таңдап алынғандардың ішінш бір элементті алып тастау қажет болса, 8һі/і пернесін басып тұрып, осы элементті тышқанмен тағы да бір рет шертсе болғаны.

248

19.6. Элементтер  тобын ұйымдастыру

Жоғарыда айтып өткеніміздей, кез келген сурет бір немесе бірнеше  элементтерден тұрады. Осындай бірнеше  элементтерді құрастырып, оларды бір  бүтін ретінде өңдеуге болады.

Бірнеше элементтерден тұратын топты құру үшін, алдымен оларды ерекшелеу керек, одан кейін Сурет салу аспаптар тақтасындағы Топтастыру (Сгруппировать) батырмасын басу керек (19.4-сурет).

19.4. сурет. Геометриялық  элементтер тобы 19.7.Топты жіктеу

Қажетті бір әрекеттерді орындап болған соң геометриялық элементтер тобын қайтадан бөлек-бөлек элементтерге жіктеуге болады. Ол үшін сол біріктірілген топты таңдап алып, Сурет салу аспаптар тақтасында Топты жіктеу (Разгруппировать) батырмасын басу керек.

19.8. Геометриялық  элементтердің орын ауыстыруы

Геометриялық элементтің орын ауыстыруы үшін, алдымея оны  ерекшелеп, содан кейін оны тышқанмен  іліп алып, керекті

орынға ауыстыру керек. Бірден бірнеше элементтерді де ауыстыруға болады. Ол үшін олардың бәрін де ерекшелеп, содан кейін біреуін тышқанмен ұстап тұрыл орнын ауыстыру керек, сонда онымен бірге қалғандары да орын ауыстырады. Сондай-ақ бірнгше элементтің орнын ауыстыру үшін, олардың барлығын бір ірі топқа біріктіру тәсілінде пайдалануға болады. Егер де гөометриялық элемеяттерді тік (вертикаль) немесе көлденең (горизонталь) бағытта жылжытқыңыз келсе, онда оларды орын ауыстыру барысында 5һі/( пернесін жібермей ұстап тұру керек.

19.9.  Геометриялық элементтерді масштабтау

Геометриялық элементтерді масштабтау үшін, сегіз тіктөртбұрыш бар жақтау қолданылады. Ол кажетті элементті немесе элементтер тобын таңдап алғанда пайда болады. Бұл тіктөртбұрыштарды тышқанмен жылжыту арқылы кескіннің масштабын үлкейтуге немесе кішірейтуге болады.

Егер масштабтау кезінде 5һі/( пернесін басып үстап тұрсақ, өзгертулер пропорционалды түрде екі бағытта (тік және көлденең) жүргізіледі. Бұл мүмкіндік квадраттар мен шеңберлер масштабын өзгертуде олардың пропорцияларын сақтап қалу үшін, яғни өзгерткеннен кейін шеңбер - шеңбер болып, квадрат - квадрат болып қалуы үшін пайдаланамыз.

Егер де масштабтау кезінде  Сігі пернесін басып, оны жібермей ұстайтын болсақ, масштабтау процесі геометриялық элементтің центріне байланысты жүргізіледі.

19.10. Геометриялық элементтердің көшірмесін алу және оларды жою

Гдаметриялық элемшттердің көшірмесін алу жәш жою үшін, мәтін фрагменттерінің көшірмесін алуға және оларды жоюға арналған Түзету (Правка -Е(Ш) менюі командаларын пайдалануға болады. Элемштгер тобын алдын ала ерекшелеген жөн.

250

 

 

19.5. сурет.   Геометриялық  элементтерді реттеп орналастыру

19.11.  Геометриялық элементтердің алдыңғы не соңғы планда орналасуы

Егер графиктік элементтер бір-бірін жауып тұратын болса (19.5-сурет), қай элементтің алдыңғы  шепке, ал қайсысының артқы шепке  орналасу керектігін анықтап көрсету  мүмкіндігі бар. Бұл үшін қажетті элементті ерекшелеп, Жоғарыға орналастыру (Поместить наверх) немесе Кейін орналастыру (Поместить назад) батырмасын басу керек.

19.12.  Геометриялық элементтерді бұру

программасының графиктік  редакторының көмегімен кез келген элементті тік немесе көлденең осіне қатысты 90° немесе 180°-қа бұрып орналастыруға болады (19.6-сурет). Графиктік редактордың төмендегідей батырмалары мынадай әрекеттерді орындайды:

- таңдап алынған элементті  оның тік (вертикаль) осіне  байланысты бұру;

- таңдалған элементті оның көлденең осіне катысты

бүру;

-    таңдап алынған  элементті сағат тілі бойынша  90°-қа бұру. Бүл мүмкіндіктер симметриялы  түрде салынған суреттерді салуға  жарайды.

19.6 . сурет. Геометриялық  элементтерді бұру 19.13      Кез келген пішіндегі фигураларды түз£ту

Кез келген пішіндегі  көпбұрышты түзетуге болады. Оны түзету оның төбелерін алып тастаудан, қосымша  төбе тұрғызудан немесе төбесін ауыстырудан  түрады. Ол үшін фигураны ерекшелеп  алып, Сурет салу аспаптар тақтасындагы Пішінін өзгерту (Изменить форму) батырмасын басу керек. Оның төбелерін тышқанмен іліп алып ауыстыруға болады.

Көпбұрыштың бір төбесін  алып тастау үшін Сігі пернесін басып тұрып, курсорды сол төбеге апару қажет, сонда тышқан курсоры қосу таңбасына ұқсас белгіге айналады, сол сәтте тышқанның сол жақ батырмасын басса болғаны.

Көпбұрышқа жаңа бір  төбе қосу үшін, АҺ пернесін басып, курсорды көпбүрыш қабырғасы бойындағы қосымша төбе салғыңыз келетін нүктеге алып барып, тышқан курсоры қосу таңбасына үқсас белгіге айналғанда оны шертсе болғаны.

252

19.7-сурет. Кез келген  көпбұрышты

А - жацадан  төбе қосылган көпбурыш, Б — бастапқы

көпбурыш; В - бір төбесі алынып тасталган көпбурыш

19.14.   Суреттермен  жұмыс  істеу   кезіндегі   негізгі мүмкіндіктер

Суретті салып бітіріп  мәтін ішіне орналастырған соң, сол суретпен қосымша мынадай әрекеттерді орындауға болады:

-  сурет айналасына  жақтау (рамка) тұрғызу;

-  суреттің мәтін  ішіне орналасуын өзгерту;

-  суреттің масштабын  өзгерту;

-  суреттің қай бөлігі  көрініп тұруы кажет екендігін  тағайындау.

19.15.  Суретті орналастыру

Мәтін ішінде суретті  қозғау үшін, алдымен мәтін парағын  қарап шығу режимінде суретті  ерекшелеген жөн, содан кейін Кірістіру=>Кадр (Вставка=>Кадр) командасын орындау

керек. Сол сәтте сурет  айналасында жақтау (рамка) пайда болады да курсорды жақтау ішінг енгізіп, суретті мәтін ішінде жылжытуға болады.

19.16.  Масштабтау

Сурет периметрі бойынша  сегіз тіктөртбұрыштары бар масштабтаушы жақтау шығуы үшін, курсорды суретке  апарып тышқанды шерту керек. Енді сурет  мөлшерін өзгерту үшін жаңағы тіктөртбұрыштардың бірін (оларды кейде мөлшерлік манипуляторлар деп те атайды) тышқанмен іліп алып, курсорды жылжыта отырып, қажетті мөлшерін тағайындап алып, батырманы босатасыз. Сонда суреттің өзгеру масштабы (%-пен берілген) қалып жолында көрсетіліп тұрады. Фигуралар пропорциялығын тік және көлденең бағытта бірдей сақтау үшін 8ҺІ/І пернесін қоса басып, ұстап тұру керек болады.

19.17.  Суреттің көшірмесін алу

Дайын суреттің көшірмесін алу үшін, оны Сігі пернесін басып тұрып жылжыту жеткілікті. Сонда суреттің түпнұсқасы өз орнында қалады, ал көшірмесі тышқан курсорымен бірге орын ауыстырып отырады.

19.18.  Басқа программалардан мәтіндік файлдар енгізу

ОО8 және \Уіпс1о\У8 ортасының  әртүрлі мәтіндік редакторларында  дайындалған қүжаттарды \¥ог<і-та өңдеуге мүмкіндік бар. Файлдарды басқа форматтан өзінің ішкі форматына түрлендіру үшін \¥оп!-тың өте көптеген сүзгілері бар.

19.19.  Мәтіндік өңдеудің басқа программаларынан файлдарды тасымалдау

254

Басқа программаларда дайындалған  мәтінді оқу үшін, Файл=>Ашу (Файл=>Открыть) командасын орындау жеткілікті. Егер \Уопі сол файлдын бұрынғы форматын түсіне алса, онда сұхбат терезесі ашылады. Ол терезеде өңделінетін файлдың бұрынғы форматы көрсетіледі де оны түрлендіру керектігін растауды сұрайды (19.8. сурет).

Егер \№эт(і бұрынғы  файл форматьш дүрыс түсінсе, онда оньщ таңдауымен келісіп, сұхбат терезесіндегі  ОК батырмасын басу керек. Файлды түрлендіру ісі аяқталған соң, жаңа құжат  үшін терезе ашып сол файлды көрсетеді.

Преобразованме  Фанла

ІТекст ОО5 ІТекст в  формате КТР ІТекст Ііпісосіе ІКонтакты 5сһесІиІе+ ІЛичная адресная книга ІАдресная книга ОиИооК ІДокумент НТМІ

.0/95 для УУіпгіот и  Макинтоша

19.8. сурет. Файлды түрлендірудегі  сұбат терезесі

Егер Шогй файл форматын дұрыс түсінбесе, 19.8-суреттегі тиісті жол арқьшы қажетгі форматгы нақтылай көрсетуге тьфыс. Осындай жағдайда мәтін орнына түсініксіз бір нәрселерді көруіңіз

де гажап емес.

19.20. М8-ВО8 форматынан  файлды түрлеядіру

ВО5 ортасында жұмыс  істейтін ЕОІТ, Миііі-Ейіі, Фотон, Лексикон сияқты мәтіндік редакторлардан мәтінді алғанда, \Уог(1 файл форматын Оо8 мәтіні ретінде дұрыс түсінеді. Бірақ түрлендіру барысында каретканы қайтару мен жол соңы символдарын қалдырып кетеді, өйткші олар Шогсі редакторында абзац соңы символы болып саналады. Осьшайша Воз форматынан түрлендірілген мәтіннің әр жолы мұнда абзац түрінде беріледі, сондықтан оларды қалыпты күйге келтіру біраз еңбекті керек ететінін айтпасқа болмас.