Есептелетін және таңдау өрістерін құру

 

 

Сурет 7 -  Үшөлшемді модельдің  мысалы.

 

Өлшемі: уақыты  (жылмен) – 1994, 1995, 1996; менеджерлер – Даулетов, Сарсенов,  Айбеков;  модель-  «Волга»,  «Жигули»,  «Нива»;  көрсеткіші: сату мөлшері.

Мәліметтердің  көп  өлшемді  моделінің  негізгі  жетістігі  –  уақытқа тәуелді  үлкен  көлемді  мәліметтерді  аналитикалық  өңдеу  тиімділігі  мен қолайлығында  болып  табылады.  Ұқсас  мәліметтерді  реляциялық  модель негізінде  өңдеуді  ұйымдастыруда  МҚ-дағы  өлшемділікке  тәуелді  күрделі операциялардың  сызықтық  емес  өсуі  байқалды  және  индекстеуге  оперативті жадының  айтарлықтай көлемде жұмсалатыны  көрінеді.

 

Мәліметтердің  көп  өлшемді  моделінің  кемшілігі – қарпайым  есептегі ақпаратты  жедел  өңдеудің  айтарлықтай  күрделігінде.  Мұндай  жүйелердің мысалына  Essbase  (Arbor  Software),  Media  Multi-matrix  (Speedware),  Oracle Express  Server  (Oracle)    және  Cache  (InterSystems)  жатады. Кейбір программалық  өнімдер,  мысалы  Media  /MR  (Speedware) бір  уақытта  көп өлшемді және  реляциялық МҚ  –н жұмыс  істеуге  болады. Мәліметтердің  ішкі моделі  көпөлшемді  модель  болып  табылатын  Cache  МҚБЖ-де  мәліметтерге енудің  үш  тәсілі  бар:  тікелей  (көпөлшемді  массив  түйіндері  деңгейінде),

объектілі және реляциялық.Мәліметтер қорының қосымшасы атауына сәйкес мәліметтер қорымен өзара байланысқан  болады. Өзара байланыс сөзі ақпаратты  алумен, оны анықталаған форматта ұсынумен, редакторлаумен, кері байланыс жасаумен түсінідіріледі.

Мәліметтердің дерегі ретінде мәліметтер қорының компоненттері болып  әдеттегі мәтіндік файлдар, электронды кестелер және т.б. жатады.

Бізге белгілі болғандай мәліметтер қоры арнайы мәліметтер қорын басқару  жүйесінің бағдарламаларымен басқарылады. Ол бір қолданушымен жұмыс жасайтын локальды болып және серверлі болып, көпқолданушымен жұмыс жасайтын болып бөлінеді. Осындай классификацияның негізгі критериі болып мәліметтер қорының көлемі және МҚБЖ орташа жүктемесі  табылады.

 

Мәліметтер қорының таратылуының әртүрлілігіне қарамастан мәліметтер қорының қосымшасының архитектурасы  сол қалпында қалады.

Қосымшаның өз алу механизмінен және мәліметті жіберу механизімінен, ақпараттың ішкі жіктелу механизімінен, мәліметтерді редакторлау және қолданушы  интерфейсін қажет деп табылған түрде көрсетілуінен тұрды. Қабылдау және мәліметті жіберу механизмі  мәліметтердің деректерін қосуды қамтамасыз етеді. Ол мәліметтерді қайда жіберу керек, оны қандай хаттама бойынша  іске асатындығын білу керек.

Мәліметті ішкі ұсыну механизмі  мәліметтер қорының қосымшасының ядросы болып табылады. Ол ақпаратты сақтауды қамтамасыз етеді.

Қолданбалы интерфейс мәліметтерді көруге және редакторлауды сонымен  қатар мәліметтерді басқаруды қамтамасыз етеді. Қосымша және өз мәліметтер қорының  арасында арнайы бағдарламалық қамтамасыз ету (БҚЕ) бар. Ол мәліметтерді және бағдарламаны байланыстырып тұратын орта. Осы  БҚЕ әртүрлі тәсілдер бойынша  таратылады. Ол мәліметтер қорының  ақпаратының көлеміне байланысты болады.

Delphi 7 бағдарламалау тілінде мәліметтермен  жұмыс жасайтын бірнеше компоненттер  мен технологиялар беріледі.

 

Мәліметтер қорының қосымшасы  қалай жұмыс жасайды?

 

Delphi тілінде бағдарламалауда мәліметтер  қорымен жұмыс жасау әдеттегі  формангы құрумен басталады. Әрине  бұл мәліметтер қорымен жұмыс  жасаудың және қолданушы интерфейсін  құрастырудың қарапайым тәсілі. Осы интерфейс стандартты компоненттерді  қолданумен және әдеттегі формаға  визуальды компоненттерді қолдану  арқылы іске асады. 

 

Визуальды компоненттер Data Controls бетінде орналасқан.

 

Қосымша кез-келген интерфейс (MDI немесе SDI) жұмыс жасай алады. Әдетте бір  форма  бірыңғайлы операциялардың тобын  орындауға арналған болады.

 

Кез-келген мәліметтер қорының қосымшасында мәліметтердің жиынтығы жатады. Олар жазбалардың тобынан тұрады. Әр жинақ  мәліметтермен жұмыс жасауға  мүмкіндігі бар арнайы компонентте  инкапсуляцияланған. VCL Delphi – де базалық  кластар жинақталған. Олардың ортақ  аталары – TdataSet классы.

Мәліметтердің жинағын қамтамасыз ету үшін арнайы компонент TdataSource қолданылады. Оның ролі мәліметтер қорындағы ақпараттың бірнеше кезеңімен жұмыс жасаумен шектеледі. Осы компонент сонымен  қатар ақпаратты таратуды қамтамасыз етеді. TDataSource компонент Data Access палитра компонентінің бетінде орналасқан.

 

Сондықтан мәліметтермен жұмыс  жасау мүмкіндігінің базалық  механизмін құрауға болады:  

• мәліметтер жинағын инкапсуляция жасайтын компоненттер (TdataSet класының мұрасы);
• TdataSource компоненттері;  
• мәліметтерді көрсетудің визуальды компоненттері.

 

Мәліметтер қорымен жұмыс жасайтын қосымшаның компоненттерінің кестесін қарастырайық: (сурет 8).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 8 - Мәліметтер қорының қосымшасын жұмыс жасайтын механизм

 

Қолданушы компоненттердің көмегімен  мәліметті редакторлай және көре алады.

 

Мәліметтердің модулі

 

Компоненттерді орнату үшін міндетті түрде арнайы форманы — мәліметтердің  модульін қолданған дұрыс болады (TdataModule классы). Көңіл аударатын  нәрсе мәліметтердің модулі әдеттегі формамен ешқандай қатысы жоқ. Мәліметтердің  модуліне тек қана визуальды емес компоненттерді орнатуға болады. Мәліметтердің  модулі кез-келген өңдеушіге тең  мүмкіндікті болады. Қолданушы бағдарламаның  орындалу кезінде модульді көре алмайды.

Мәліметтердің модулін құру үшін объектілер инспекторын пайдалануға болады немесе Delphi негізгі менюін пайдалануға  болады. Data Module мәліметтердің модульінің белгісі New бетінде орналасқан.

Құрылымды құру үшін (моделді, диаграмманы) Diagram Код редаторы терезесін қолдануға болады.

Мәліметтердің модулін құру үшін (сурет 9) объектілер инспекторын қолдануға  болады. Ол да New бетінде орналасқан. Мәліметтер модулінде орналасқан модулі секциясын төмендегідей болады uses:

unit InterfaceModule;

...  

implementation

uses DataModule; 

...

DataModule.Tablel.Open;

...

 

Сурет 9 - Мәліметтер модулі

 

Мәліметтермен жұмыс жасау мүмкіндігіне ие компоненттерді орналастыру барлық әдеттегі модлуьдегідей орналасады. Сонымен қатар орнатылған барлық компоненттер логикалық жағынан  да бір орында бір жианқта тұрғаны  бағдарламалаушы үшін де қолданушы  үшін де ыңғайлы.

 

Мәліметтер жинағын қосу

 

Мәліметтермен жұмыс жасау мүмкіндігіне ие компоненті мәліметтер қорымен жұмыс  жасаудың негізі болып табылады. Таңдалған  МҚ кестесі арқылы мәліметтердің  жинағын құрады және онымен жұмысты  ыңғайлы басқарады. Жұмыс үрдісінде  осындай компонент мәліметтермен  жұмыс жасау технологиясындағы  функциялармен өзара байланысқан  болады. Әдетте технологияның қызмет ету мүмкіндігі интерфейс жинағынан  тұрады. Барлық компоненттер визуальды  емес болып табылады.

Ескерту

Осы жерде қарапайым қосымшаны  құру қарастырылған. Ал үлкен қосымшаларда мәліметтердің модулін қолданған  ыңғайлы болады.

Артынан жаңа формаға компоненттерді орнату керек. Және келесі әрекеттерлі  жасау керек.

1. Мәліметтер қорына компонентті  қосу керек. Ол үшін арнайы  компонент қолданылады. Ол тікелей  драйверіне , интерфейске динамикалық  кітапханаға мүмкіндік жасалады.

2. Мәліметтер қорына кесте компоненті  қосу керек. Ол үшін  TableName қасиеті  қолданылады. 

3. Компоненттердің атын өзгерту  керек. Бірақ бұл міндетті әрекет  емес.

4. Компоненттер мен мәліметтер  қорының кестесі арасында байланысты  орнату керек. Ол үшін Active қасиеті  пайдаланылады. Егер объектілер  инспекторында True мәнін меншіктейтін  болсақ, онда ондай байланыс белсенді  болады.

Мысал ретінде қарапайым мәліметтер қорының қосымашысн құруға болады. Ол COUNTRY.DB кестесімен жұмыс жасайды.

Жаңа проектінің формасына TTаblе  компонентін BDE бетінен орнату керек. DatabaseName қасиеті DBDEMOS, жалған атына сілтеме  жасалады. Ол Delphi орнатуда автоматты  түрде жазылады. Оны DatabaseName тізімнен таңдауға болады. TableName қасиеті үшін "COUNTRY.DB" атаулы кестесін құру керек. Оны сонымен қатар тізімнен де алуға болады. Active қасиетіне екі  рет шерту арқылы оған True мәнін  меншіктеу керек. Осы байланыстан  кейін кесте белсенді болады. Name қасиеті "CountryTable" мәніне тең болады.

Мәліметтердің жигнағын ашуп жауып  отыру үшін оқиғаны ұйымдастырып қоюға болады. Әдетте мәліметтердің  жинағы бірінші көрмсетілуде ашылады  ал келесі бауда жабылу керек.  

Листинг 1. Implementation секциясы DemoDBApp  проектісінің негізгі модулі

implementation  

{$R *.DFM}

procedure TForml.FormShowfSender: TObject);

begin  

try

CountryTable.Open;  

except

ShowMessage('Table open error');  

end; 

end;

procedure TForml.FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction); 

begin

CountryTable.Close; 

end;

end.

Форманы ашуда FormShow қасиеті пайдаланылады. Ондағы мәліметтер жинағы Open әдісінің қасиеті арқылы ашылады.

 

 

TdataSource компонентін баптау 

 

Мәліметтер қорының қосымшасын өңдеудің екінші кезеңінде TdataSource компонентімен  жұмыс жасап, оны баптау керек  болады. Ол мәліметтер жинағының өзара  байланысын мәліметті көрсмету компонентімен  қамтамасыз етеді.

Осы компонентті баптау үшін келесі әрекетті орындау керек:

1. TdataSource компонентімен мәлдіметтер  қорының жинағын байланыстыру  керек. Ол үшін DataSet қасиеті TdataSource компонентінен пайдаланылады. Бұл  мәліметтермен жұмыс жасау мүмкіндігін  ашатын көрсетуші дана болып  табылады.

2. Компоненттің атын өзгерту  керек.  

 

Мәліметтерді көрсету 

 

Үшінші кезеңде мәліметтердің  қорымен жұмыс жасау үшін міндетті түрде қолданушы интерфесйн жасау  керек болады.

Қолданушы интерфейсінің  негізгі қағидалары

 

1. Интерфейстің нақтылығы
2. Интерфейстің келісушілігі
3. Интерфейстің жолдастығы
4. Кері байланыс қағидасы
5. Интерфейстің қарапайымдылығы
6. Интерфейстің иілгіштігі
7. Эстетикалық назар аударушылық

НЕГІЗГІ БАСҚАРУ  ЭЛЕМЕНТТЕРІ

 

Меню	Батырмалар	Тізімдер
Терезенің негізгі менюі	Басқару батырмалары	Бірлік таңдаудағы тізімдер
түсірілетін меню	қосқыштар	түсетін тізімдер
жүретін меню	белгілер	ашылтан тізімдер
каскадтық меню		көпшілік таңдаудағы тізімдер
менюдің атауы		модифицирланатын тізім
меню пунктілері		модифицирланатын ағаштар

 

 

Бақылау сұрақтары:

 

1. Мәліметтердің типтері  және моделі дегеніміз не?

2. Иерархиялық моделдің  құрылым қалай анықталады?

3. Желілік модел дің  құрылым қалай анықталады?

4. Реляциялық моделдің  құрылым қалай анықталады?

5. Постреляциялық модел  дің құрылым қалай анықталады?

6. Көп өлшемді модел  дің құрылым қалай анықталады?