Көміртектің аллотропиялық түрөзгерістері

     Емі. Тілмеге қарсы арнайы сарысу мен антибиотиктердің емдік қасиеті жоғары. Гипериммундік қан сарысуыды ауру малдың тірі салмағының әр кг-на 1-105мл мөлшерінде тері астына не бұлшық етке жібереді.Жануарды. халі өте ауыр болса ,жіберілетін сарысудың жзартысын құлақтың қан тамырына жібереді.Сондай-ақ пенициллин,стрептомицин, окситетациклин, экмоновациллин, эритромицин,  т.б емдік антибиотиктер емдік нәтиже береді.

 

 

          Арам өлген немесе амалсыздан  сойылған торайдың орташа тірілей  салмағы -60 кг., торайдың орташа  салмақ қосу 0,4 кг тең болады. Торайдың  1кг тірілей салмағының сатып  өткізу бағасы - 250тг.

    Төлдің туған  кездегі құны  торай–4905 тг.

Ветеринарлық шараларды  ұйымдастыруға кеткен шығындар –  еңбек шығыны және материалдық шығынды  құрайды.

Еңбек шығыны дегеніміз –  ветеринарлық мамандары мен жұмысшылардың  еңбек ақысынан құралады

     

            29000:25,6=1132тг

          18000:25,6=703тг

          1132*15=16980тг

           703*15=10545тг

          16980+10545=27525тг

 

 

Яғни, 27525тг еңбек шығынын құрайды

 

Материалдық шығын деп - қолданылған  биопрепараттың, дезинфекциялық бөгеттерге және т.б. жұмсалатын шығынды  айтамыз.

   

      1300 бас*30тг= 39000тг

       1300 бас*30тг= 39000тг

       50 бас*50тг= 2500тг

Бұл материалдық шығын  –80500тг

 

Қораның әрбір 1 м² дезенфекциялауға 1 тг қарастырылған. Шаруашылықта 14000 м²  5 қора бар.

     

        16000 м²*6= 96000

        96000*1тг= 60000тг

Сонымен, дезенфекциялауға жұмсалған шығын – 60 000тг

 

 Шыққан еңбек шығындары  мен материалдық шығындарды жүргізуден  келген экономикалық шығынды  есептейміз.

 

Ш_в=27525+80500+96000=204025тг

 

      Малдың  арам өлуінен келтірілген экономикалық шығынды есептеу формуласы:

                                        Ш₁=М*С*Б-Т_қ

Мұндағы: М- арам өлген мал  саны.

                  С- малдардың орташа тірілей  салмағы.

                  Б- өнім бірлігінің орташа сатылу  бағасы.

                  Тқ- сойыс өнімдерін немесе өлексе  шикізатын сатудан алынған  

                   түсім құны, теңге.

 

Арам өлген тойлардан  келтірілген шығын:

 

Ш₁=1*60*250-12500=2500тг

    

 Арам өлген торайлардан  келтірілген шығын:

 

                     Ш₁=М*(Қ_т+С_қ*Т_ж*Б)-Т_қ

 

Мұндағы: М-арам өлген төлдің саны;

                  Қт- төлдің туған кездегі құны,тг.

                  Сқ- төлдің орташа тәулік салмақ  қосуы,кг.

                  Тж- өлген, амалсыздан сойылған  немесе жойылған төлдің                       жасы күнмен есептеледі;

                  Б- өнім бірлігінің орташа сатылу  бағасы;

                 Тқ- сойыс өнімдерін немесе өлексе  шикізатын сатудан алынған 

                 түсім құны, теңге.

               

Ш₁=3(2275+0,4*15*300)-5000=9025тг

 

 

 

   Амалсыздан сойылған шошқалардан келтірілген шығын:

 

Ш₁=1*60*250-16500=2500тг

 

          Шошқа өнімділігінің төмендеуінен  келтірілген экономикалық шығынды(Ш₂) былайша анықтаймыз:                    

                         

Ш₂=М_а*(Ө_с-Ө_а)*Б_к*Б

 

Мұндағы: М-ауырған мал  саны, бас;

                  Ө_с,Ө_с-дені сау және ауырған малдың орташа тәуліктік өнімділігінің көрсеткіші, кг;

                 Б_қ-бақылау кезеңі, күн;

                 Б-өнім бірлігінің орташа сатылу  бағасы, тг.;

 

Ш₂=7 (0,5-0,4)*15*300=3150тг 

 

        Өнім сапасы төмендеуінен келтірілген экономикалық шығын келесі формула бойынша анықталады:                                  

                                  

Ш₃=Ө-(Б_с-Б_а)

 

  Мұндағы:Ө-сатылып жіберілген сапасы төмендеген өнім мөлшері, кг;

                  Б_с,Б_а-дені сау және ауырған малдан алынған өнімдерінің сатылу   

                  бағасы, теңге;                      

 

Ш₃=3(300-250)=150тг

       

            Негізгі мегежіннен алынған торайдың  құнын (Қт1), тексеруші және бір  рет пайдаланатын мегеженнен  алынған торайдың құнын (Қт2) мына  өрнекпен есептейді:                     

                      

                                  Қт2=9,1*Б;

 

Мұндағы: 9,1- тексеруші және бір рет пайдаланатын мегежіннен алынатын    

                         торайды қалыптастыру үшін азықты  жұмсағанда алынатын 

                         шоқалардың тірілей қосымша салмағы,  кг;

                  Б- шошқалардың тірілей 1 кг салмағының бағасы, тг;                  

                                                Қ_т2=9,1*250=2275тг

       

             Зақымдалған жарамсыз ұшаларды, ішкі өнімдерді және шикі заттарды тәркілеуден келтірілген экономикалық шығын келесідей анықталады:

 

Ш₆=Ө_т*Б-Ө_қ

 

мұндағы, Ө_т – зақымдалу салдарынан жарамсыз болып тәркіленген өнім мен   

                       шикізат мөлшері, кг;

                Б – орташа сапалы өнім мен  шикізаттың мемлекеттік сатып  алу             

                      бағасы, тг;

                Ө_қ – қайта өңдеуден кейін алынған өнім мен шикізаттың құны, тг;

 

Ш₆=1700*120-1400=1000тг

 

   Сонымен шаруашылыққа шошқа тілмесі ауруынан келген экономикалық шығынның жалпы саласын анықтағанда жоғарыда есептелген шығындардың барлығын қосу арқылы есептейміз.

          Нақтылы бір аурудан келтірілген  экономикалық шығынның жалпы  сомасы сол аурудан болған  шығын түрлерінің қосындысы ретінде  келесі формула бойынша анықталады:

 

Ш_ж=Ш₁+Ш₂+Ш₃+Ш₄+Ш₆

 

Мұндағы: Ш_ж-жалпы шығын қосындысы;

                 Ш₁,Ш₂...............экономикалық шығын түрлері;

 

Ш_ж=13325тг

 

 

 

 

 

 

 

 

8.Аталып отырған  ауруды жою, алдын-алу шаралары  және оны шаруашылықтар мен елді мекендерге таратпау

Шошқа тілмесі ауруына  шалдыққан 1300 бас шошқаның 1300 басы ауырып жазылды. Емдеу барысында оларға гипериммунды қан сарысуын қолдану болып табылады антибиотиктерді, сульфаниламидтерді, Антибиотиктерден тілмені емдеуге пенициллин, бициллин-3, стрептомицин, биомицин, окситетрациклин кең қолданылады. . Әсіресе синтомицин, хлортетрациклин,  гентамицин, канамицин, тилозин және оның туындылары тилан, фармазин, фразидин жақсы нәтиже береді.

Ауруды дауалауда шошқалардың  күтімін, жемін дұрыс ұйымдастырып, ветеринариялық-санитариялық ережелерді қатаң сақтау керек Шошқа тілмесін болдырмау үшін басқа жақтан мал тұқымын асылдандыру және малдану үшін жануарларды тек қана сау шарушылықтардан  лептоспирозға  МАР, АР арқылы тексеріліп, теріс нәтиже берген жағдайда ғана әкелуге болады.

     Ауру шыға  қалған жағдайда шаруашылық тілмеден сау емес деп есептелініп, шектеу енгізіледі.

Тілме ауруынан сәтсіз «Атамекен» шаруа қожалығында 680 бас шошқа алдын алу мақсатымен вакцинацияланды.

      Шошқаның  тілме ауруына ұшырау коэфиценті – 0,27-ге тең, негізгі өнімнің жойылу үлесі-9,7-ге тең, шошқаның 1 кг тірілей салмағының бағасы-300 тг.

                                        Б_ш1=М_ж*К_а1*К_ж*Б-Ш

Мұндағы: Мж- шаруашылықтағы ауруға бейімді жалпы мал саны, бас.

                  К_а1-малдардың ауруға шалдығу коэффиценті.

                  К_ж- бір бас малға шаққандағы негізгі өнімнің жойылу 

                          коэффиценті (кг.,тг.)

                  Б-негізгі өнім бірлігінің орташа  сатылу бағасы, тг.

                  Ш-нақты экономикалық шығын.

                            Бш₁=1300*0,710*0,026*850-13325=7073,3 т

       Ауру малдарды өңдеу нәтижесінде алды алынған экономикалық зиян былайша анықталады:

                              Бш₂=Ма*Кө*С*Б-Ш

Мұндағы: Ма- емделген ауру малдардың  саны,бас.

                  Кө-малдардың өлімге ұшырау коэфиценті.

                  С-малдардың орташа тірілей салмағы,кг.

                  Б- негізгі өнім бірлігінің  сатылу бағасы, тг.

                  Ш- нақты экономикалық шығын.тг.

                                  Б_ш2=1300*0,14*850=154700 тг

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

         9.Мал дәрігерлік шаралардың экономикалық тиімділігін бақылау.

 

        Емдеу,  сауықтыру және алдын-алу шараларын  жүрізу нәтижесінде алынған экономикалық  тиімділікті мына өрнек бойынша  анықтайды.

                                       Э_в1=Б_ш1+Қ_т+Ү_ш-Ш_в

Мұндағы: Б_ш1- мал дәрігерлік шығындарды жүргізу нәтижесінде алды

                         алынған экономикалық шығын, тг.

                   Қ_т- өнім мөлшерін көбейту және сапасын жақсарту арқылы

                        алынған қосымша құн, тг.

                    Ү_ш- мал дәрігерлік шараларды атқарғанда ең жақсы препараттар

                         мен озық тәсілдерді қолдану  арқылы еңбек және материалдық 

                       шығынды үнемдеу, тг.

                    Ш_в- мал дәрігерлік шараларды жүргізуге жұмсалған шығындар.

                                Э_в1=7073,3+500000+2500-204025=305548тг

Э_в2=Б_ш2+Қ_т+Ү_ш-Ш_в

Мұндағы: Б_ш2- мал дәрігерлік шығындарды жүргізу нәтижесінде алды

                         алынған экономикалық шығын, тг.

                  Қ_т- өнім мөлшерін көбейту және сапасын жақсарту арқылы

                         алынған қосымша құн, тг.

                  Ү_ш- мал дәрігерлік шараларды атқарғанда ең жақсы препараттар

                         мен озық тәсілдерді қолдану  арқылы еңбек және материалдық 

                        шығынды үнемдеу, тг.

                  Ш_в- мал дәрігерлік шараларды жүргізуге жұмсалған шығындар.

                               Э_в2=154700+500000+2500-204025=453175тг

     

           Жануарлардың ауруларын  емдеуде  және алдын алуда тиімдірек  әдістер мен препараттарды қолдану  нәтижесінде өнім мөлшерін көбейту  және сапасын жақсарту арқылы  алынған қосымша түсім құны  келесі формуламен анықталады.

                       Қ_т=(Ө_д.ә- Ө_т.ә)*А_н

Мұндағы: Ө_д.ә- дәстүрлі әдістермен құралдарды қолданып өндірілген

                           өнімдер құнының бір бас өңделген  малға есептелген үлесі,тг.

                  Ө_т.ә - тиімдірек әдістермен құралдарды қолданып өндірілген

                           өнімдер құнының бір бас өңделген  малға есептелген    

                           үлесі,тг.

                  А_н - жаңа әдіспен өңделген малдардың саны (жұмыс көлемі)

                        Қ_т=(2500 - 1500)*500=500000тг

  Ветеринарлық шараларды  жүргізу үшін жұмсалатын ағымдағы  шығындарды немесе күрделі қаржыларды  азайту арқылы үнемделген еңбек  және материалдық шығындардың  құны келесі формула бойынша  анықталады:

 

                    Ү_ш=[(Ө_қ+Е_н*Қ_қ) - (Ө_ж+Е_н*К_ж)]*А_н

 

Мұндағы: Ө_қ және Ө_ж - өңделген мал басына негізгі қордағы және  

                                       жаңа нұсқалардағы ветеринарлық  шараларды