Орталық Қазақстан

Иеленуге дайын  болып Грачевское, Косачинское, Семизбайское уранының шыққан жері саналады. Кеспелтек - титан - циркони кендерi, Сырымбет - қалайы, алтынның шыққан жерi - Солтүстiк  Батыстысы және Домбралы – 2 шыққан жеріне өндірістік өңдеу жүргізіліп жатыр.

Пайдалануда тек  кейбір құрылыс тастары мен құмдарының шыққан жерлері бар. Теке өзені мен  Жақсытұз көлінің шыққан жерінде  қайнатылған тұзға зерттеу жүргізіліп, қазба шығару жұмыстары жүргізіліп жатыр. Тұздың қорлары мемлекеттiк балансқа алынған.

Есіл және Айыртау аудандарында алтын мен күмістің шыққан жеріне өндірістік баға беру мақсатында геологиялық зерттеу жұмыстары жүргізіліп жатыр. Кеспелтек - титан - циркони кендерi, Сырымбет – қалайының шыққан жерлеріне өндірістік зерттеу жүргізіліп жатыр.

Жануарлар мен өсімдіктер әлемі

Солтүстiк Қазақстан  облысы сахаралық аймақтар мен ағашты дала шектерінде орналасқан. Ағашты далада оңтүстік ағашты даланы және колочнулы  ағашты даланы ерекшелейді. Оңтүстік ағашты дала облыстың солтүстігін алып жатыр  және боз орманды топырақтардағы қайың мен көк теректі қайың орманы, сілтіленген қара топырақтар және шалғынды құйқалы жерлерде бозды бетегелі дәнді шалғындық далалары бар шақаттар көрсетілген, өлеңтұқымдас батпақтар, кейде талды тоғайлар кездеседі. Колочнулы ағашты дала Солтүстік Қазақстан облысының басым бөлігін алып жатыр. Қозуланған шақаттағы орманды массивтер көк теректі қыршаңқы қайынды құрастырады. Кәдімгі қара топырақтарға жыртылған бозды бетегелі жерлер басым болады. Жабулы аудан аумақтың 8% құрайды, ормандары көбінесе қайыңды болып келеді.

Бұлан, сiбiр  елiгi, қабандар мен жыртқыш аңдардан - қасқыр, түлкi - кәдiмгi және қарсақ, қояндар - ақ қоян және орысшыл, жеркесер және кiрпiлер  кездеседі. Егеуқұйрық жерсіндірілген. Суаттарда балықтардан шортан, табан, алабұғалар, шытымырлан, аққайраң тағы басқалары жүреді.

Әкімшілік жіктелуі

Облыс 13 ауданға  бөлінеді, облыс орталығы – Петропавл  қаласы. Қалалар саны – 5. Ауылдар  саны – 11. Ауыл-аймақ саны – 204.

Аудандар

 

Айыртау ауданы

Ақжар ауданы

Мағжан Жұмабаев ауданы

Есіл ауданы

Жамбыл ауданы

Қызылжар ауданы

Мәмлүт ауданы

Шал ақын ауданы

Аққайың ауданы

Тайынша ауданы

Тимирязев ауданы

Уәлиханов ауданы

Ғабит Мүсірепов  атындағы аудан

 

 

Шығыс Қазақстан облысы

Шығыс Қазақстан облысы – Қазақстанның шығысбөлігінде орналасқан, Ресей және Қытаймен шекарасында.1932 жылдың наурызында құрылған.

Шығыс Қазақстан  аумағы 283,23 мың кв.км, Қазақстанның барлық аумағының 10% дан көптеу бөлігін  құрайды және тұрғындар саны да осыншама болады. Тұрғындардың жиілігі 1 кв метрге ораша республикалық деңгейге жетті – 5,0 адам, (республика бойынша – 5,7). Ең адамдардың жиілігі қалың аумағы Курчатов қаласы болып табылады   (1 шаршы килмотерге 5200 адам), және Өскемен қаласы (1 шаршы килмотерге 553 адам). Тұрғындар – 1,5 млн. Адам, оның 58 % - қалалық. Әкімшілік орталығы - Өскемен қаласы.

Жағрафия

Аумақтың көпшілік бөлігі Алтай тауында орналасқан, максималдық биіктігі 4000 м жоғары. Қаңтардағы орташа температура – 17 ден – 26 °С ға дейін, шілдеде 19-23 °С құрайды. Жауын-шашын жылына 120 дан 1000-1500 мм (тауларда). Басты өзен Ертіс. Көлдері Марқакөл, Зайсан (құрамында Бұқтарма су қоймасы)

Шығыс Қазақстан  облысы Қазақстанның шығыс бөлігінде  және Ресей мен Қытай мемлекеттерінің шекарасында орналасқан. 1997 жылы Шығыс Қазақстан облысының құрамына бұрынғы Семей облысының аумағы  қосылды. Облыс солтүстікте – Алтай өлкесі және Алтай Республикасымен, шығысында – Қытайдың Синьцзян-ұйғыр автономдық ауданымен, оңтүстігінде – Қазақстанның Алматы облысымен,батыста – Қазақстанның Қарағанды облысымен,солтүстік-шығысында Қазақстанның Павлодар облысымен шекараласады. Басты өзен Ертіс, онда үш ірі су қоймасы орналасқан – Бұқтырма, Өскемендік және Шульбин. Ең ірі көлдер Алакөл, Зайсан, Марқакөл, Сасықкөл.

Экономикасы

Шығыс Қазақстанда  өнеркәсіптің Қазақстан республикасы бойынша,  дамыған бір аймағы болып  табылады.Экономикалық базаның өсуі түсті металл болып табылады, сонымен  қатар  машина жасау және металл өңдеу, энергетикалық, орманды жане ағаш өңдіру, жеңіл тағам өнеркәсіптері  дамыған.

Облыста менералды  шикізат қоры және оның ең маңызды  байлығы- полиметал кендері, цинк, қорғасын, мыс, сияқты сирек кездесетін асыл  металдармен едәуір қоры бар. Ал Семей  аумағы және Зайсан аудандарында тас көмір кен орындары бар. Аймақта сондай-ақ алтынның, сирек кездесетін және жері сирек металлдардың, цемент өндірісіне арналған шикізаттың, шыны қождарының, цеолит пен тақта тастық қыртыстарының елеулі түрдегі қорлары бар. Түрлі-түсті металлургия Кен Алтай полиметаллдарының кен орындары базасында дамыған. Аймақ экономикасының негізгі бағыттарының арасында – машина құрылысы және металл өңдеу, ағаш өңдеу, жеңіл, тағам өнеркәсібі, құрылыс материалдарының өндірісі. Ертіс өзенінде Өскемен, Үлбін және Бұхтармин гидроэлектрстанциясы. Ет-сүт және ет-жүн мал шаруашылығы (ірі қара мал, қой, ешкі, шошқа, жылқы). Ара шаруашылығы(омарта), балық шаруашылығы, бағалы аң терісінің кәсібі. Ертіс бойынша кеме қатынасы.

Облыстық кәсіпорында  түрлі түсті метал жартысынан көбі үлкен көлемде өнер кәсіп өнімі шығарылады. Шығыс Қазақстан– қорғасын, мырыш, мыс, аффинорават етілген алтын және күміс, титан, магния, тантал, АЭСға жанармайлар, шығарылатын республикадаға облыстардың бірі болып табылады.

Кәсіпорындары санында ірі ақционерлік қоғамдар; «Казцинк», «Өскемен титан-магний комбинаты», «Ұлба темір зауыты»,  бірлестік «Востокказмедь» - «Қазақмыс» бірлестігінің филиалы.

Облыстағы машина жасау кешені ірі кәсіпорындармен  көрсетілген: «Азия-Авто» ЖАҚ, АҚ «Востокмашзауыт», АҚ «Өскемен арматурный завод», АҚ «Өскемен конденсаторлық  зауыт», АҚ"Семей машзауыт", АҚ «Ертісцветметремонт», ЖШС «Машзауыт», ЖШС «Казэлектромаш», ЖШС «Георгиевский насостық жабдықтар зауыты». Олар  «Нива», «Skoda» көліктерін, байытатын жабдықтарды, мұнай және газөткізгіш арматурасын, тұрмыстық элетрқозғалтқыштарын және басқа да электртехникаларын және сым өнімдерін шығарады.

Шығыс Қазақстанның орман өндіру саласы Иртыштрансойл» ЖШС , АҚ «Жанасемейшпалзауыты», ЖШС  «УК жиһаз комбинатына» берілген. Кәсіпорынның көп бөлігі шағын бизнес субъектілерін берілген. Олар пиломатериал өндірісінде дайындау, цилиндрленген ағаштар үй құрылысы үшін, есік және тереге ағаштары, жиһаздар дайындаумен айналысады. Жеңіл өнеркәсіпті:ЖШС  «Кожевенно-меховой комбинат», АҚ «КАЗРУНО», ЖШС «СКМК», ЖШС «НИМЭКС-Текстиль», ЖШС «ПКФ Рауан», ЖШС «Семспецснаб», ЖШС «Роза – валяльно-войлочный комбинаттар» ұсынады. Бұл өнеркәсіптердің өнімдері болып тері, былғары, мата, тоқыма және тігетін бұйымдар, аяқ киім, төсек жабдықтары, жуылған жүн, киіз аяқ киімдері киім және содан жасалған бұйымдар.

Облыста құрылыс  өндірісінің ірі  кәсіпорындары  бар: АҚ «Бухтарма цемент  компаниясы», ЖШС «Силикат»  және ЖШС  «Семей  цемент зауыты».

Облыста электрқуаты  үш ірі гидроэлектрстанцияларында  өндіріледі: ЖШС «АЭС Өскемен ГЭС», «АЭС Шульба  ГЭС», Бұқтырма  гидроэнергокомплексі АҚ «Казцинк». Сонымен қатар, электроэнергияны  Лениногорскі   ГЭС  ЖШС «Компания ЛК ГЭС» өндіреді.  Электр және жылу энергиясын  аралас түрін беретін:  ЖШС «АЭС  Өскемен ТЭЦ», «АЭС Согринская ТЭЦ», «Риддер ТЭЦ»,  ЖШС «Жылукоммунэнерго». Бүгінгі күні облыс бойынша электр қуатын шығару сағатына 7,8 млрд квт, жылу – 10,8 млн. Гкал

Құрылымдық  бөліну негізінде соңғы жылдары  экономикада инвестициялық салымшылардың  өсуі байқалады. Инвестицияның құрылысқа түсуінің негізгі қайнар көзі болып өнеркәсіптердің жеке қаражаттары мен бюджеттік құралдар болып табылады.

Әкімшілік бөлінуі

Облыс құрамына 15 аудан және 6 қалашық бағынады.

Абай - орталығы Қараул ауылы

Аягөз  орталығы Аягөз қаласы

Бесқарағай  – орталығы Бесқарағай ауылы

Бородулиха  – орталығы Бородулиха ауылы

Глубокое –  орталығы Глубокое ауылы

Жарминка –  орталығы Георгиевка ауылы 

Зайсан –  орталығы Зайсан ауылы

Зыряновка – орталығы Зыряновка  қаласы

Катон-қарағай орталығы Большенарым  ауылы 

Көкпекті – орталығы Көкпекті ауылы

Күршім – орталығы Күршім ауылы

Тарбағатай – орталығы Ақсуат ауылы

Уланск – орталығы Молодежный ауылы 

Үржар – орталығы Үржар  ауылы

Шемонаиха – орталығы Шемонаиха  қаласы

Аягөз

Зыряновск

Курчатов

Риддер (Лениногорск)

Семей (Семипалатинск)

Өскемен