Электролиз

^{Cl2+H2O↔HOCl+HCl}

^{Сілтінің  анодқа диффузиясы жағдайында немесе аноды және катодты өнімдердің араластырылуы кезінде хлорлы және тұзды қышқылдар Натрий хлориді мен гипохлорит түзілуімен қатар сілтімен нейтралданады.}

^{HOC+NaOH=NaOC+H2O HCl+ NaOH=NaCl+H2O}

^{ClO иондары анодта ClO3 ке тотықсызданады. Сондықтан, натрий, хлорат, хлорид, гипохлорит түзіледі. Сілтілі ортада анодта оттегінің түзілуі еркін болады,сонымен ол электролиздің көрсеткішін нашарлатады. Қажет емес реакциялардың өтуін азайту үшін катодты және анодты өнімдердің араласуына кедергі жасайтын жағдайлар құру керек. Оларға анодты және катодты кеңістіктерді диафрагмалармен бөлуі, электролиттің диафрагма арқылы фильтрациясы. Бұл диафрагмаларды фильтрлік деп атайды және олар асбесттен жасалады.}

 

9. ^{өндірісте электролиздің қолданылуы.}

^{Шаруашылықтың барлық салаларында  және өндірісте электролиз барлық жақты қолданылады.}

 

^{Электролиздің тұсті металлургияда  қолданылуы: металдардың  рафинирлеуі, рудалардан металды бөліп  алу үшін. Балқыланған  орталардан электролиз арқылы алынған металдар қатарына аллюминий, магний, цирконий, титан, уран, берилий және басқа металдардың қатары.}

 

^{Сулы  ерітінділерден бөлініп  ала алмайтын металдарды жоғары теріс потенциал  нәтижесінде түсті  металлургияда балқыған орталадың электролизі нәтижесінде алады. Бұл балқыған орталар болып әртүрлі қоспалардың қосындысынан тұратын тұздар болады. Олар балқыманың балқу температурасын төмендету, электрөткізгіштікті  мақсатында  жоғарылату үшін қолданылады.  Химиялық өндірісте электролиз арқылы хлорат және перхлорат, персульфат, калий перманганаты, хлор және сілтілер, органикалық қосылыстар, химиялық таза сутегі, оттегі фтор және басқа да маңызды өнімдерді алуға болады.}

^{Машина  жасау, радиотехника,полиграфты қндіріс салаларында  электролизді металдар немесе бұйымдар бетіне жұқа жабылғы салу үшін қолданады, оның себебі бұл пленка коррозиядан сақтайды және  декоротивті түрге келтіреді, ыстыққа төзімді болады. өндірістік ванналардың классификация негізіне әт.рлі белгілер жатқызылуы мүмкін.  Мысалы, ванналардың полярлығы бойынша түрлері полярлы, биополярлы және комбинирленген болады.}

^{Анодтардың  типтері: шығынды (химиялық реакцияға кірісетін), қатты еритін, сұйық  еритін, көпіршікті қатты ерімейтін  және ерімейтін.}

  ^{Ерімейтін анодтар  үшін ең жақсы  материал болып, тантал мен титан қоспалары, графит, манетит.}

^{Электроит, электрод, электролизерлердің алуан түрлігіне  қарамастан, техникалық электролиздің көптеген проблемалары болады. Оған зарядтардың, жылудың, массаның алмастырылуын, электр өрістерінің  орналасуын жатқызуға болады. Электродтық процесстер шекті токтарының өлшенуімен қадағалана алады.}

^{Электролиттік реакциялардың мақсаттарына қарай, катод және анодтардың түрлі  типтерін қолданады: горизонтальді сұйық  сынапты катодпен, верикальды катодпен және фильтрлейтін диафрагмамен, горизонтальды диафрагмамен өткізгішті электролитпен, қозғалыстағы электродтармен және т.б.}

^{Электролиз  үшін келесі электролит типтері қолдана  алады: тұздар, қышқыл, негіздердің сулы ерітінділері; бейорганикалық еріткіштердегі сулы емес ерітінділері, органикалық еріткіштердегі сусыз ерітінділер; балқыған тұздар, қатты электролиттер.}

 

^{Қорытынды.}

 

^{Жасалынған  жұмыстың негізінде  қорытындылар мынада жатыр:}

^{Біріншіден  электролиз процесстерінің зерттеу облыстарында әзірге дейін өзінің актуалдығын жоғалтқан жоқ, осған орай бұл күрделі физико химиялық құбылыстың теориялық базасы үнемі толтырылып жатады.}

^{Екіншіден, бұл зерттеулер бұл  процесстерді қолданудың перспективалы бағдарларын  анықтауға мүмкіндік  береді. Ол экономикалық тиімді және берілген сапаның алуымен мақсатымен.}

^{Электролиз  шаруашылықта кең  қолданылады. Электролиздің  ең маңызды қасиеті  металдарды тазарту  және бөліп алу, сілтілер, хлор, сутегінің алынуы болып табылады.}

^{Ерітінділер электролизі немесе электролиттердің балқымаларының ерекшелігі химиялық тотығу тотықсыздану реакциямен бәсекелес жүретін электродтарды өту қабілеті болып табылады. Электролиз өнімдері мен электрод материалдарына әсерін тигізеді.}

  ^{Қола, никель, қорғасынның  тазартылуын толығымен  электрохимиялық  әдіспен ғана алады.  Фтор өндірісі калий фторид қоспасының балқыған электролизінде және фторсутекті қышқылда электролизі негізінде, ал хлор, хлоридтер балқымасы немесе сулы ерітінділер электролизі кезінде алынады.}

^{Аллюминий, магний, натрий, кадмий, кальций, берилий, титан  тек балқымалардың электролизі арқылы алынады. өйткені олардың сулы ерітіндіден бөліну потенциалы сутектікіне қарағанда теріс болады. Жоғары дәрежелі таза оттегі мен сутегін сілтілердің сулы ерітінділері электролизі арқылы алады. Сол арқылы электролиз көмегімен тотығу тотықсыздану реакцияларының үлкен өнімділігімен жоғары селективті жүргізуге болады, олар қарапайым химиялық процестерде күрделі жолмен алынады. Электролиз қолданудың маңызды саласы болып металдарды коррозиядан сақтау болып келеді: осындай электрохимиялық әдіспен бір металл бұйымының бетіне коррозияға төзімді басқа металл қабаты жабылады. Сулы электролит ерітінділері электролизі кезінде анодтағы және катодтағы тотығу тотықсыздану процесстері катиондардың тотығу қабілеті мен электролит анионының сипатына тәуелді болады.}

^{Катодтағы және анодтағы тотығу тотықсыздану процесстері  электролиттік процестерге  бөлшектердің электродты потенциал мәнімен  анықталады.}

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

^{Әдебиеттер}

1. ^{Н.В Коровина. \курс общей химии. Высш. Шк., 1991. 378-380с.}
2. ^{Н.Л.Глинка. \общая химия6 г. Москва, 1985г. 250-253, 257-261с.}
3. ^{Т.Браун, Г.Ю.Лемей \ Химия в центре наук—2, Мир, 1997. Г. Москва, 432-440с.}
4. ^{И.П.Мухленов, А.Я.Авербух и др. \Важнейшие химические производства, «Высшая школа», г.Москва 1990г., 217-225с.}
5. ^{К.А.Третьяяков \Методические указания к лабороторным работам по химии.}