Оценка автотранспортных средств

 

 

 

 

 

                                    

                                                                                           

 

 

 

 

 

 

 

 

2-сурет.  Бүтін бағалау әдістерінің құрылымы

Тоқтау сызықтық коэффициентін қолдануы мен экономикалық көрсеткіштердің үлес әдістері базадағы тәріздес-көліктердің белгілі үлес құны арқылы бағаланатын көліктің қалпына келтіру құнын есептеуді іске асыруға көмектеседі. Үлес құны – бұл бүкіл көліктің құны емес, ең негізгі баға құратын параметрлердің мәніне баға бөлуінің жеке түрі. Бұл әдісті қолдану кезінде салыстырмалы көліктердің ең басты баға құратын параметрлерінің мәнінде минималды отырмасына ұмтылу қажет. Бағаланатын көліктің қалпына келтіру құнын бағалау объектісінің ең басты баға құратын параметрлерінің мәніне алдындағы есептелген тәріздес көліктердің үлес құнына көбейту арқылы алады.

Тәріздес –  көліктер берілгендері бойынша тоқтау құнының коэффициентін есептемеге енгізеді. Талдау жасалған көліктерге негзгі бір атаулы параметрлердің мәнінің  керекті айырмашылығын алады. Тоқтау құнының коэффициентімен үлкен өндірістегі  көліктер құнының үлес қатынасы және кіші өндірістегі бір типті көліктердің үлес құны барлық басқа параметрлер тепе-теңдіктің шарты арқылы жасалады.

Есептеме процедурасында үлес құнын қолдану өзделетін  құнның тез және қарапайым есептеме жеткілікті мүмкін болуын береді. Үлес құнының өзгеру зағдылығы тоқтау коэффициентінің шамасымен нақты ағымдағы уақытының өзгермеуін анықталады. Бірақ та, ғылыми техникалық прогрестің, инфляциялардың және басқа факторлардың ету нәтижесінде үлес құнының абсолютті шамасының нөлдендіру кезеңін талап етеді.

Деңгейлі коэффициентті  қолдануымен баға параметр әдісі  көліктің негізгі параметр мәнінен  бағаның корреляциялық тәуелділігін ескереді және де келесі формула көмегімен  жасалады.

ВС₀=(Р₀/Ран)^кс·Цан,

Мұндағы ВС₀-бағаланатын көліктң келтіру құны;

(Р₀/Ран)^кс-тәріздес және бағалау объектінің ең басты баға құру параметрлердің мәнінің айырмашылғын ескеретін параметрлік коррекция коэффициенті.

Р₀,Ран – тәріздес және бағаланатын көліктің ең басты бір бір типтік параметрле мәні;

Кс-деңгейлі коэффициент;

Цан-жаңа тәріздес жабдықтың  белгілі бағасы.

Деңгейлі коэффициент  құнының шамасы базалар туралы және функционалды, конструктивті параметрлердің бір текті топтарындағы техникалық көлік өнімділігі.

Корреляциялық модельдеу әдістері таңдалыған тәріздес көліктердің қатарына бағалаурдың тәуелдігі статистикалық талдауда ең басты баға құратын параметрлердің түсінігіне бұл бағалар қалыптасу арқылы құралады. Бұл әдістерге жұпты корреляция әдісі мен көпфакторлы талдау (көптік корреляция әдісі). Бағаланатын объект болып ең басты баға құратын параметрлердің мәніне және белгілі бағалар үшін тәріздес объектілердің жиынтығы сияқты қарастырылады. Статистикалық талдау әдістерінің көмегімен жиынға кіретін объектілер туралы ақпарат негізінде бірнеше параметрлер (көпфакторлы талдау) немесе бағаның бір (жупты корреляция әдісі) математикалық модельге тәуелді өндіріледі. Осы модель бойынша бағаналатын көлік құнына есептеме жүргізіледі.

Корреляциялық модельдеу  әдістері базадағы мәліметтердің толық жеткілікте болуын талап етеді. Бұл мүмкіндік олардың қолданылуын шектейді. Бірақ та, олар нақты нәтиже береді.

Бағаланатын көліктің қалпына  келтіру құнын анықтағаннан кейін  есептеме тозуға көшеді.

Тозу-бұл техникалық-экономикалық түсінік ары қарай пайдалалықты деңгейінің төмендеуінің немесе тутынушылық тартымдылығының төмендеуінің көлік қасиеттерінің сол немесе басқа пайдалану кезеңдері.

Тозудың пайда болу себептеріне  тәуелді алдында қарастырылған  физикалық, функцияоналдық және сыртқы әсерлер жатқызылады.

Тозудың әртүрлілігі үшін тозудың шегерілетін және шегірілмейтіндігін айыру қажет.

Тозу шегерілуі дегеніміз  – физикалық мүкін болатын  және экономикалық ақталатын шегеру, бірақ та кейбір жағдайда бұл тозуды шегерілмейтін деп санайды.

Физикалық тозу  - қоршаған ортаның әсерінен және пайдалану кезіндегі бөлек компоненттердің және жалпы жабдықтардың табиғи тозуынан болған техника-экономикалық параметрлердің бастапқы нашарлауы.

Физикалық тозу көліктер үшін және бөлек компоненттер үшін анықталуы  мүмкін.

Физикалық тозудың  тура және жанаша әдістерінің есептемесі бар. Тура әдістерге жабдықтарды  тексеру және оның параметрлерін  әртүрлі өлшеуге негізделген  тозудың нақты әдістерін анықтау. Жанаша әдістерге-мүлікті тексеру, оны оқып үйрену шартының пайдалануы мен нормативтік мәліметтеріне негізделген әдістер.

Физикалық тозудың  тура әдісінің анықталауы (қадағалау  әдісі) қызмет көрсету персоналының тікелей қатысы арқылы техникалық диагностика  құралдарының көмегімен іске асырылады. Көліктің негізгі параметрлерге  ғана емес, сонымен қатар жанама әдістері өлшенеді. Содан кейін сарапшы бағалау шамасымен өзінің бастапқы мәнінің техникалық параметрлері немесе жұмыстың орындалмауына сәйкес физикалық тозу пайызды бөлек компоненттер үшін және жалпы бұйым үшін анықталады.

Физикалық тозудың қалған әдістері жанаша әдістері болып табылады. Оларға жататындар.

• Техникалық жағдайдың удайы бағалануы. Бұл әдісті қолдану арқылы болжамды тозудың бағалануын элементтік объект сияқты және ұдайы түрінде сипаттауға болады. Объектіні тексеруден кейін және оның техникалық жағдайын сипаттауына арнайы бағалау шкалалары қолданылады.
• өмір сүру мерзімі әдісі. Бұл әдіс жабдықтық пайдалану кезеңінен сәйкес талдау (Т_эк) немесе өсу деңгейінің тиімділігін (ЭВ) және нормативті мерзімінің қызмет етуінде (НСС) қорытындалады.

Физикалық тозудың  есептемесі үшін базалық формула  мынадай:

• ақшалай өлшемінің тура әдісі. Бұл әдіс жабдықтың бөлек элементтерін ауыстыруына сана шығының есептемесін тозуды қысқарту үшін кететін ақшалай түрмен қорытындалады.

Пайыздық түрде  физикалық тозу келесідегідей болады:

Физикалық тозу (%)= (жөндеу құны (жаңа көліктің құны)·100

Функционалды тозу объект қасиеттерінің тұтынушылық тартымдылығының жабдықтар немесе тәріздес көліктердің өндіріс саласындағы жаңа технологиялардың дамуын сипаттайды. Көліктің тартымдылығының төмендеуі артынан себептердің тізілім салдарынан оның құнсыздануы. Функционалды тозудың есептеуі үшін бүтін бағалау кейбір әдістері, сонымен қатар сарапшы әдістер қолданылуы мүмкін.

Сыртқы (экономикалық) тозу – бұл тозу сыртқы факторлардың негативті әсерінен пайда болған жабдықтың құнын жоғалту. Оған: шығарылатын өнімнің кейбір түріне қысқарту суранысы; өсетін бәсекелестік; заңды шектеулер және т.б. сыртқы тозу әртүрлі себептер арқылы жабдықтың өлшеу әдістерімен немесе өмір суру мерзім әдістерімен анықталады. Экономикалық тозуды бағалау үшін жупты сату әдісі қолданылады, бұл екі ұқсайтын объектінің біреуінде сыртқы тозудың көрсеткіші бар, ал екіншісінде – жоқ. Сыртқы (экономикалық) тозу баға сату айырмасымен сипатталады.

Тозудың әрбір түрінің есептемесінен кейін жабдықтың жалпы жиналған тозуы.

Ин=1-(1-И_физ)·(1-И_фун)·(1-И_эк),

Мұндағы И_физ, И_фун, И_эк-физикалық, функционалды және экномикалық тозу сәйкестігі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. САЛЫСТЫРУ ТӘСІЛІН ҚОЛДАНУ

 

Көліктер мен  жабдықтар құнын бағалауындағы салыстыру тәсілі бағаланатын көлік құнын жабдыққа бағалы ақпаратты бар тәріздес бағаланатын объектіні есептеуге болады. бұл талдауға бірінші және екінші нарықтың бағалары әсер етеді. Салыстыру тәсілі орынбасу үрдісіне негізделген. Берілген тәсіл бағаланатын объекті үшін бірнеше аналогтарды теруге болатынын олардың сатудың белгілі бағасын шығарады. Тәсілдің маңызды сатысы – аналогтардың және олардың талдау бағасының негізінде түзетілген таңдау аналог бағаларының есептемесіне түзетулер енгізу қажет.

Жалпы жағдайда бағаланатын көліктің нарықтық құны.

РС_о=Ц_ан·К_дп·К_ком·

·К₁·К₂·.... К_m·(1-К_ион) С_ggn ΔС_mз

Мұндағы Ц_ан-көлік тәріздінің оның сату күніне бағасы «ұсынылған бағасы);

К_дп –аналогтың сату бағасының көрсету коэфициенті (ұсынылған бағалар) бағалар күніне және сату күніне түзетулері;

К_ком-бағаланатын көліктің және аналогтың сатып алуының коммерциялық шартын айыруын ескеру коэффициенті;

К_иан-аналогтың физикалық тозуының пайдалану мерзімі кезіндегі шығару моментінен бағалау моментіне дейінгі коэффициент;

К₁, К₂,.... К_m-бағаланатын объекті мен аналогтың техникалық параметрлер мәнінің айырмашылығын ескеретін параметрлік түзетілген коэффициенттері;

ВС₀-бағаланатын объектінің қалпына келтіру тозуы;

С_gоn – бағаланатын көліктің және аналогтың бағалау күніне нарықтық құны;

ΔС_m3-бағаланатын көліктің және аналогтың тауыр белгілерінің құнының мүмкін болатын айырмашылығы.

Параметрлік тозу түзету коэффициенттері келесі формулада  көрсетіледі.

К₁,₂..., m=(Р_оі/Р_ані)^Ксі

Мұндағы - Р_оі/Р_ані у бағаланатын объекті мен аналогтың і-ші параметр мәні;

К_сі-і-ші парамертрдің объект бағасына тәуелділігін сипаттайтын деңгейілі коэффициент.

Салыстыру тәсілі бағаланатын көліктің бір-үш аналогтары туралы мәліметің нарықтық құнын есептеу. Қолданылатын аналогтардың саны көбінесе салыстыру объектілерінің ұқсас деңгейлері мен оларды қолданудағы максималды ұқсастық шартына тәуелді. Бағаланатын көліктің нарықтың құны орташа арифметикалық немесе орташа салмақ танған шаманың аналогтар бағасының түзетулері бойынша алынады.

 

3. КІРІС ТӘСІЛІН ҚОЛДАНУ

 

Көліктер мен  жабдықтарды бағалаудағы кіріс  тәсілі ереже бойынша жабдықтың  инвестициялық құнын, оның пайдаланудағы болашақ кірістердің ағымды құнын анықтайды. Тәжірибеде, көліктер мен жабдықтарды бағалауда кіріс тәсілінің екі әдісі қолданылады:

1. ақша ағымдарының дисконттау әдісі (ААД);
2. кірістің тура капитализация әдісі (ТР).

Кіріс тәсілін  қолдану үшін ААД немесе ТР әдістерінің  көмегімен жабдықтың пайдалануы ағымдағы жылға немесе бірнеше жылға алдын-ала болашақ кірістерді болжау қажет. Көліктер мен жабдықтарға бұл есепті тура шешу мүкін емес. Өткені кіріс барлық өндіріс жүйесіне, олардың активтеріне, оларға жататындар: көліктер мен жабдықтардан басқа, ғимараттар, имараттар, айналым қорлары, материалдық емес активтер (бұл жүйеде кәсіпорындар, цехтар, жер телімдері, болуы мүмкін) құрылады. Сондықтан көрсетілген әдістер кіріс тәсілінің этап бойынша есептерін шешуді қарастыражы:

1. ААД мен ТР әдістері мен өндіріс кешенің функционалдауынан түскен таза кіріс есептеледі;
2. Инвестициялық қалдық әдісімен таза кірістің бөлігі анықталады;
3. Бөлу коэффициент көмегімен бағаланатын жабдықтың бірлік құны есептеледі.

Көліктер мен  жабдықтар бағалауында кіріс  тәсілі шектеулі қолданылады. Өйткені, бағаланатын жабдықтың бірлігінен әкелетін және жалпы өндіріс жүйесінен әкелетін кірісті сипаттау қиын.

 

 

 

 

4. ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІ

Тіркеу  нөмірі В690ОRМ Маzda 626   автомобилінің 04.04.2005 жылдағы жағдайына (иесі Марьянченко  П.Л.) нарықтық құнын

анықтау

Бағаланылатын объекті тіркеу нөмірі— В690ОRМ, шығарылған жылы  -1992,  двигатель нөмірі-Ғ8260894,  шасси  нөмірі-жоқ, шанақ нөмірі-JMZGE14J201113744,   типі-хэтчбек,   түсі-ашық бежевый, двигатель қуаты — 85/115. Қаралған кезде мыналар анықталды:

-   бағалау  объектісінің қызмет ету мерзімі (Д_ф) — 13 жыл;

-   жүріп  өткен жолы (П_ф) — 153844 км. Жалпы машинаның жағдайы жақсы.

КҚ-ның физикалық  тозуы төмендегі формуламен анықталады:

И_тр=(К₁ П_ф+К₂ Д_ф)     (2)

мұндағы, К_І — КҚ -ның жүріп өткен жолына байланысты тозу көрсеткіші     (1000 км жүріп өткен жолға %  =  0,28%),  (1-ші қосымшада көрсетілген);

П_ф — КҚ-ын пайдаланудан бастап немесе күрделі жөндеуден кейінгі қаралатын күніндегі нақты жүріп өткен жолы = 153,844;

К₂    —     Пайдаланудың    категориясы     мен     интенсивтілігіне байланысты қызмет ету мерзімі бойынша ескіру көрсеткіші (1 жылға %-бен=0,88%), (1-ші қосымшада көрсетілген);

Д_ф — КҚ-ын пайдаланудан бастап немесе күрделі жөндеуден кейінгі нақты қызмет ету мерзімі 13 жыл;

И_тр (0,28 • 153,844 +0,88 • 13) = 54,51%,

Шет елдік КҚ-ның  қазіргі жылы шығарылмайды және ең соңғы шығарылған жылындағы бағасы туралы сенімді ақпарат жоқ. Сондықтан техникалық өлшемдері жақын, ұқсас (ауыспалы модель) КҚ-ның бағасын анықтадым. (Аналогты тандау схемасы 2,3,4-қосымшада көрсетілген).

Орташа  нарықтық бағасын анықтау. Маzdа 626 автокөлігінің орташа нарықтық құүны нарықтық әдіспен есептегенде $ 4430 құрайды. Қалыптасқан нарықта және сауда ұйымдарында Маzdа 626 автокөлігінің бағасы мынаны құрайды:

Ц_р=1/     (11)

Ц_І=$3700; Ц₂=3800$; Ц₃=4400$; Ц₄=4500$; Ц₅=5000$; Ц₆=5300$; Ц₇=5500$;   Ц₈=3900$;     Ц₉=4000$;  Ц₁₀=4200$.