Кәсіпорынның өндірістік шаруашылық қызметін ұйымдастыру

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 Кәсіпорынды қаржыландыру      

Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорын қызметі және оның дамуы өзін-өзі қаржыландыру есебінен жүзеге асырылады, яғни меншік капиталдан тек жеке құралдардың жетіспеуі жағдайында заемдық құралдар тартады. Бұл жағдайларда сыртқы заемдық тәуелсіздік үлкен мән атқарады.

Активтерді қалыптастыру қайнар көздерін талдау процесінде жеке және заемдық капиталдың нақты көлемі бекітіліп, есепті кезеңдегі өзгертулер тудырған себептер талданып, оларға баға беріледі.

Ең басты - жеке капиталға үлкен мән беру, өйткені жеке құралдардың қайнар көздерінің запасы - бұл кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы мен табыстылығының запасы. Тек қана жеке капиталдың көлемін қалыптастыру керек емес, сонымен қоса жалпы капитал соммасындағы жеке салмағын анықтау керек.

Құс өсіруді ары қарай дамыту үшін терең мамандану негізінде әрі карай оны тездету және біріктіру қажет, кұс өнімділігі мен өсімін жоғарлату қажет. Осы іс шараларды жүзеге асыру үшін, әрине, қаражат қажет. Кәсіпорын қызметті оңды болып, пайда түсірген қаражатты жақсарту шараларына жүмсауға болады. Бірақ қазіргі қалыптасқан нарықтық жағдайда кәсіпорын қызметі теріс, нәтижесіз, яғни пайдасы жоқ. Сондықтан несие алуға тура келеді. «Семей құс» ЖШС 2004 жылғы қаржы ресурстарының құрылымы мен динамикасының анализі төменгі кестеде көрсетілген.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайының негізгі бір сипаттамасы ұзақ мерзімді жоспарлардағы оның іс-әрекетінің тұрақтылығы. Ол кәсіпорынның жалпы қаржылық құрылымын және оның кредиторлар мен инвесторлар тәуекелділік дәрежесіне байланысты қаржылық тұрақтылық ұзақ мерзімді жоспарларда, меншіктік және қарызға алынған қаражаттарының арақатынасамен сипатталады.:

Бұл коэффициент      неғұрлым      жоғары      болса,      кәсіпорынның      сыртқы кредиторлардан неғүрлым тұрақты және тәуелсіз, ол   Қаржылық      тәуекелділік коэффициенті      меншік      капиталын шоғырландыруға  керек  коэффициенті.  Бұл  қаржының  динамикасы өсуі, кәсіпорынды қаржыландыруға қарыз қаражатын үлесімінің көбейгендігін көрсетеді;

о   Меншік    капиталының     оңай    толылық    коэффициенті    -    меншік

капиталының     қай     бөлімі     ағымдық     іс-ғрекеттерді     қаржыландыруға

жұмысшыларды көрсетіледі;

о   ¥зақ     мерзімді     салымының     құрылымдылық     коэффициенті.     Бұл

коэффициент негізгі қорлар мен басқа да айналымнан тыс ақпаратының қай

бөлігі сыртқы инвесторлар арқылы қаржыландырылғандығын көрсетеді.

Қаржының негізгі коэффициенттері төмендегі үш санатқа топтастырылады.:

1. өтімділік (төлем қабілеттіліігі);
2. пайдалылық (табыстылық);
3. активтерді басқару тиімділігі;

Қаржылық есеп тексеру барысында қойылған мақсаттарға , сондай-ақ әртүрлі ақпараттың мерзімдік - әдістемелік, кадрлық және технологиялық қамтамасыз ету факторына байланысты болады: бірінші қаржылық есеп — экспресс - талдау, екінші қаржылық жағдайды тереңдетіп, нақтылап талдау. Экспресс - талдау мақсаты, шарушылық субьектісі, қаржылық жағдайымен даму динамикасын көрнекі түрде және қарапайым бағалау болып табылады. Экспресс - талдауды үш кезенде жүргізген орынды:

1. дайындық;
2. қаржылық есепке алдын-ала шолу жасау;
3. эконономикалық оку және есеп беруді талдау;

Бірінші кезеңнің мақсаты, қаржылық есеп беруді талдаудың мақсатқа сәйкестілігі туралы шешім қабылдау және оны оқуға дайындығына көз жеткізу.

Екінші кезеңнің мақсаты балансқа қосымша түсіндірме хатпен танысу. Түсіндірме хатта кәсіпорын бірқатар жылдарындағы жұмысының маңызы экономикалық және қаржылық көрсеткіштерінің динамикасы.

Үшінші кезеңі экономикалық оқу және есепті талдауға көшу. Оның мақсаты кәсіпорынның қаржылық жағдайын және шаруашылық қызметінің нәтижесін жалпылама бақалау болып табылады.

14 кесте.«Семей құс» ЖШС-нің 2008  жылғы қаржы ресурстары қайнар көзінің құрылымы мен динамикасын талдау

 

Қаржы ресурстардың түрлері	01.01.2007	01.01.2007	01.01.2008	01.01.2008
		Мың теңге	%	Мың теңге	%
Меншік капитал	-	78	-	59
Жарғылық қор	5500	4	5500	4
Қосымша төленбеген капитал	135133	104	130224	100,2
Резервтік капитал	550	0,4	550	0,4
Бөлінбеген    табыс, өткен    жылдардың шығыны	+1727,29	100	+1785,48	103
Қорытынды	129820	100	129874	100
Заемдық құралдар: Банк несиесі	-	-	51000	-
Тартылған құралдар        несие берушілермен есеп айырылысу	36663		39759
Қорытынды	36663	22	90759	41
Барлығы	166483	100	220633	100

Кез келген негізіг қаржылану көзі несие «Семей құс» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде қаржылану көзінің негізі - несие. Ол несиені әртүрлі банктерден алады. Несие алудың әртүрлі мақсаттары бар: негізгі құралдарды көбейту, тауық сатып алу және т.б. Әр банктің қоятын талаптары әртүрлі. Мерзімі 6 айдан 3 жылға дейін, ставкасы 6-дан 22 дейін. Несие валютасы ұлтық теңге, доллар және евро. Әрине теңгемен алған тиімдірек, өйткені оның курсының төмендеп, жоғарлауы тұрақты.

15 кесте. Дебиторлық қарыздың құрамы мен құрылымы

көрсеткіш	01.01.2007		01.01.2008		өзгерулер		Тұрыл.езгер.
		Мың теңге	%	Мың теңге	%	Мың теңге	%
Дебиторлармен есеп айырылысу барлығы	12498,4	100	78995,5	100	4602,9	-36,8
Оның     ішінде тауар,жұмыс, қызмет үшін	4504	36	5933,1	75,1	+1429	+31,7	+39
Еңбекақы төлеу бойынша	366,2	2,9	399,9	5,1	+33,7	+9,2	+2,2
Басқалары	175,8		710	9	+534,2	+303,9	+706
Аванстар	4684,9	37,5	340,2	4,3	4344,7	-92,7	-33,2
Атқарылған қызмет        псн ж^мысқа берілген аванстар	2767,4	22,2	512,3	6,5	2255,1	-81,5	15,7
Бюджетпен тыс    төлемдер бойынша	0	0	0	0	0	0	0
Бюджетпен	0	0	0	0	0	0	0

Қазірігі уақытта несие беру банкілерінің несие ставкалары өте жоғары деп айтуымызға болады.

 

 

 

 

4 Диплом жұмысына мәлімет жинау       

"Семей құс" жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің персоналына келетін болсақ, кәсіпорындағы жұмысшылар мен қызметкерлердің жалпы саны 349 адамды құрайды. Кәсіпорын персоналына әкімшілік персонал, өндірістік персонал, көмекші персонал кіреді.

Фабрикада 30-50 жас аралығындағы жұмысшылар басым болып келеді. Комбинат жұмысшыларына еңбек ақылары Қазақстан Республикасының еңбек ақы қорынан, тарифтік ставка және қызметтік окладқа сәйкес төленеді. Әр ай сайын еңбек ақыдан 10 % мөлшерде зейнетақы қорына аударылады.

Кәсіпорында өндіріс тиімділігін арттыруда және жұмыс сапасын жақсартуда жұмысшылардың материалдық қызығушылықтарын күшейту үшін оларға еңбек ақы қорынан сыйақы беру жүйесі енгізілген. Өндірісте ынталандыру мақсатында жұмыста өте жақсы нәтиже көрсеткен жұмысшыларға сыйлық ақылар төлеу белгіленген. Олар жоспардан артық өнім өндіргені, өнім сапасын жақсартқаны, өндірісте жұмсалатын шығындарды үнемді пайдаланып, өнімнің өзіндік құнын арзандатқаны үшін берілуі тиіс.

Жұмысшыларға қойылатын квалификациялық талаптар мен жұмыстардың белгілі бір түрлерінің күрделілігі жұмысшылардың мамандықтары мен қызметтердің квалификациялық анықтамалығы негізінде бекітілген.

Фабрикада еңбек ақының минималды мөлшері Қазақстан Республикасының "Еңбек туралы" заңында бекітілген мөлшерден кем емес мөлшерде бекітіледі және есептелінеді. Жұмысшылардың жұмыстан босатылуы негізден пайдаланылмаған демалыс және компенсациялық төлемдер Қазақстан Республикасының "Еңбек туралы" заңына сәйкес және   кәсіпорын   басшысының   бұйрығы   негізінде   төленеді. Кәсіпорында

жыл басында барлық жұмысшылар мен қызметкерлердің саны, қызметі, айлық оклады, еңбекақы ставкасы тағайындалған сыйақы мөлшері және т.б. көрсетілетін штаттық күнтізбе көрсетіледі. Осыдан барып, еңбек ақы қоры есептелініп шығарылады. Семей құс фабрикасында еңбекақының негізгі және қосымша түрлері, сонымен қатар атқарылған жұмыс көлеміне, орындалу уақытына еңбекақы төленеді.

Атқарылған (орындалған) жұмыс уақытының есебін жүргізу үшін жұмыс уақыты есебінің табелі жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмыс уақытының бекітілген режимін сақтауын бақылау үшін жүргізіледі.

Жұмыс уақытының шығындары, еңбек өнімділігін және жалақы мөлшері арасындағы ара - қатынасты анықтауды еңбекті төлеу формасы дейді.

Еңбекті дұрыс ұйымдастыру - оның өнімділігін жоғарылатудың маңызды шарты. Дұрыс ұйымдастыру дегеніміз топтардың тиімді мөлшерін және кұрамын белгілеу, керек құрал - жабдықтармен жарақтандыру, орындайтын жұмыс мөлшерін көрсету, әр жұмысшының атқаратын міндетін анықтау.

Фабрикада еңбекті төлеудің кесімді және мерзімді формалар төленеді. Кесімді еңбекақы дегеніміз - өндірілген өнім көлеміне байланысты төленетін еңбекақы түрі болса, ал мерзімді еңбекақы дегеніміз - жұмыс істеу және орындау уақытына қарай еңбекақы төлеу болып табылады.

Негізінен Самей құс фабрикасының көптеген жұмысшыларының саны кесімді еңбекақы түрі бойынша жұмыс істейді. Ал мерзімді еңбекақыны алушы жұмысшылар кәсіпорында көп жағдайда өндіріспен тікелей айналысатын жұмысшылар болады. Оның ішінде мысалға инкубаторшы, сапасы ажыратушы, кұрал тазартушы, шикізат қабылдаушы жатады.

"Семейлік  құс»   фабрикасының  еңбек  ресурстарын  келесі  кестеден көруге болады.

 

 

 

 

 

Қорытынды                                                                                                                          

Қазақстан Республикасы алдындағы міндеттер, алға қойған мақсат әлеуметтік бағыттағы жоғары тиімді экономиканы қалыптастырып әлемдік кеңістікте өз орнын табу, жоғары дережелі еңбек өнімділігіне жету, халық шаруашлығы құрылымында жоғары технологияны пайдалану, халықтың тұрмыс дәрежесін көтеру, түрлі меншік иелеріне жол ашу, нарық орталықтарында тиімді заңға негізделген іскерлікке қол жеткізу.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік «Семей құс» өзінің қырық бір жыл қызмет етуінде басынан кешірмегені жоқ десе болады. Ең қиыны жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға өтудегі қиыншылықтардың көбеюі. Әрине, бұл келенсіз жағдайларды кәсіпорын жеңе білді, қазіргі таңда ең жақсы қызмет етуші фабрикалар қатарына жатады.

Кәсіпорын қызметі бірқалыпта емес, ол маусымдық сипатта. Өткізу шыңы қысқы айларға келеді. Кәсіпорында алдынғы қатарлы технологиялар (инкубар) бар, бірақ көптеген бөліктерін ауыстыру қажеттілігі туындап отыр. Ресеймен тығыз қарым- қатынаста.

Кәсіпорынның негізгі бағыты жұмыртқа өңдірісі, ал тауық еті қосымша қызмет ретінде, өйткені жұмыртқа басуға арналған тауықтар арық.

«Семей құс» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі заңды түлға ретінде тіркелген, мемлекеттік салық пен басқа да міндетті төлемдерді уақытында өтеуде.

Кәсіпорында 2008 жылы 349 жұмысшы тіркелген, олар әлеуметтік қорғалған, еңбекақылары Қазақстан Республикасыныңең минималды жалақысынан жоғары.

Жылдан жылға жаңа жетістіктерге жетіп, дамуда, өзінің қызмет ету аясын кеңейтуде.

Кәсіпорынның тіптен алға басуына кедергі болып отырған себептер де аз емес. Олар: салыктың көшігі, несие ставкаларының жоғары болуы және