Кәсіпорынның инвестициялық тартымдылығын жетілдіру жолдары

Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.

 

Кестедегі мәліметтерден байқайтынымыздай, “Либелла Боттлерс” ЖШС 2005 жылы тіркелген барлық жұмыскерлердің ішінде негізгі үлесті жұмысшылар алып отыр. Олардың үлесі осы жылы 85,3 % құрап, өткен 2004 жылғы көрсеткіштен 1,4 % кем болды. Ең төменгі үлес кәсіпорын қызметкерлеріне келіп отыр. Олардың үлесі 2005 жылы 0,8 % артып, 10,0 % теңесті. Мұннан байқайтынымыз, кәсіорынның еңбек ресурстарымен қамтылу дәрежесі ондағы персоналдардың жоспарлы санының нақты көрсеткіштермен сәйкестігі арқылы анықталады. Өндірістегі жұмыскерлердің жіктемесін анықтау және олардың жас мөлшерлері бойынша топтау еңбек ресурстарының пайдалануын бағалағанда қажетті шарт болып саналады.

Кәсіпорындағы еңбектің жалпы жағдайын бағалағанда еңбек өнімділігін ескеру шарт. Еңбек өнімділігі - кәсіпорындағы бір жұмысшының және жалпы жұмыскерлердің еңбек ету тиімділігін көрсетеді. Жалпы, еңбек өнімділігі екі көрсеткішпен сипатталады: өнімділік және еңбек сиымдылығы.

Өнімділік өндірілген өнім көлемін оған кеткен уақыт шығынына бөлу арқылы анықталады. Осыған сәйкес өнімділік сағыттық, күндік және жылдық мерзімге анықталуы мүмкін.

Өнымнің шығарлуына байланысты өнімділіктің натуралды, құндық және еңбектік әдістері ажыратылған.

Кәсіпорындағы өнім өндіру көрсеткіштерін пайдалана отырып, біз еңбек өнімділігінің жылдық, күндік және сағаттық мөлшерлерін келесі кестеде келтіреміз.

“Либелла Боттлерс” ЖШС еңбек өнімділігі көрсеткіштері көрсетіп отырғанындай, өткізілген өнім көлемінің 2005 жылы 178 % артуына байланысты, бір жұмыскердің еңбек өнімділігі осы кезеңде өткен 2004 жылдың көрсеткішімен салыстырғанда 4 456 мың теңге немесе 167,6 %-ға, 1 күндік өнімділігі 17 935 теңгеге немесе 163,2 %-ға, сағаттық өнімділігі 2 242 теңгеге немесе 163,3 %-ға өскен.

 

 

5-кесте - “Ойл Сервис Компани” ЖШС жұмыскерлерінің еңбек өнімділігінің деңгейі

№ р/р	Көрсеткіштер	Өлш. бірл.	2004ж.	2005ж.	Ауытқуы
					(+;-)	%
1.	Өткізілген өнім көлемі	мың. тг.	260 516	725 661	465 145	278
2.	Жұмыскер-ң орта тізім. саны	адам	98	102	4	104
3.	Бір жұмыскер. жыл. өнім-гі	мың. тг.	2 658,3	7 114,3	4 456	267,6
4.	Бір жұмыск-ң күнд. өнімділігі	тг.	10 985	28 920	17 935	263,2
5.	Бір жұмыск-ң сағат. өнімд.	тг.	1 373	3 615	2 242	263,3
6.	Жұмыс күндері-ң саны	күн	242	246	2,0	101,6
7.	Жұм. уақыты-ң Ұзақтылығы	сағат	8,0	8,0	-	100,0

Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.

 

Сонымен қатар, еңбек өнімділігінің өсуіне кәсіпорында шығарылған өнімдердің түрлерінің көбеюі де ықпал етті. Аталған кезеңде жұмыс күнінің ұзақтылығы 8 сағатты құрап, ол шама өткен жылғы көрсеткіштен ауытқыған жоқ.

Жалпы кәсіпорындағы өнімділіктің жоғарылауына шығарылатын өнім түрлерінің ұлғаюы да әсер етті.

 

 

 

 

6-кесте - Кәсіпорынның жұмыс тиімділігін  анықтау

Көрсеткіштер	Өлш. бірлігі	2004ж.	2005ж.	Ауыт. (+;-)	Өзгеру қар., %
Жалпы табыс	мың тг.	85 217	157 371	72 154	184
соның ішінде:
-бұрғылау	мың тг.	59 153	107 015	47 862	189,9
-ұңғымаларды жөндеу	мың тг.	26 064	50 356	24 292	193,2
Таза табыс	мың тг.	32 999	82 117	49 118	248,8
Өнім рентаб-гі	%	14,8	12,4	-2,4	-
Өткізу рент-гі	%	12,6	11,3	-1,3	-
Өнд-с рент-гі	%	42	75	33	-

Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.

 

“Либелла Боттлерс” ЖШС негізгі өндірістерінің ішінде концентратталған, концентратталмаған және натуралды сусындардан түскен жалпы табыс есепті жылы өткен 2004 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда тиісінше 47 862 мың тг. және 24 292 мың тг. ұлғайды. Кәсіпорынның таза табысы есепті кезеңде 49 118 мың теңге артып, өндіріс рентабельділіктерінің тиісінше 33 пайызға жоғарылауына әсер етті, бірақ, өнім мен өткізу рентабельділігі 2,4 және 1,3 пайызға төмендеді.

 

7-кесте - “Либелла Боттлерс” ЖШС кезең шығындарын талдау

№ р/р	Көрсеткіштер	2004 ж.		2005 ж.		2004 ж. %-бен 2003 ж.
		мың тг.	%	мың тг.	%
1.	Кезең шығындары	47 450	100	73 351	100	154,5
	соның ішінде:
2.	-жалпы және әкімшілік шығындар	22 286	46,9	30 808	42	138,2
3.	-өткізу шығындары	25 134	53,1	42 543	58	169,2

Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.

 

7 – кесте мәліметтерінен кезең шығындары жалпы және әкімшілік шығындары мен өткізу шығындарынан тұратынын көріп отырмыз. 2005 жылы кәсіпорынның кезең шығындары 2004 жылғы деңгейден 54,5 % артқаны байқалады. Жалпы және әкімшілік шығындарының үлес салмағы 2004 жылы 46,9 пайыздан 42 пайызға азайғанмен соммасын салыстырғанда 38,2 % артты. Ал, өткізу шығындарының үлес салмағы 53,1 пайыздан 58 пайызға артып, соммасы 69,2 пайызға көбейді. Үлес салмағы да.

 

2.3 “Либелла Ботлерс” ЖШС инвестициялық дамуын талдау

 

Дүниежүзілік банктің мәліметтеріне сүйенсек, Қазақстан Республикасы неғұрлым инвестициялық қатынастар тұрғысынан дүниежүзілік 20 елінің құрамына енеді. Тек, 1999 жылдың өзінде Қазақстан Республикасына 1,5 млрд. АҚШ доллары тартылса, тәуелсіздіктің 10 жылы ішінде 10 млрд. Долларды құрады. Даму және реконструкциялау бойынша Европалық банк Қазақстанның тартылған инвестициялары көлемі бойынша Тәуелсіз мемлекеттер достастығы елдерінің арасында бірінші, Орталық және Шығыс Европа мен Прибалтика елдерінің арасында Польша мен Венгриядан кейінгі үшінші орынды иеленетінін дәлелдейді.

Республиканың түрлі сусындар кешеніне бағытталған шетел инвесицияларын талдау жетекші орында АҚШ иеленуін көрсетеді. 1999 жылғы американдық инвестициялар ағымы 1998 жылмен салыстырғанды 2,3 есе өскен. Содан соң Нидерланды мен Великабритания көзге түседі. Германия, Канада, Қытай, Корея мен Турциядан келетін тікелей инвестициялар бойынша құлдырау байқалуда.

Сусындар өндірісінің салаларының Қазақстандық бөлігінің кейбір блоктарын конкурсқа шығарумен, сонымен қатар жақын жылдардағы экспорттық сусындар өндірісінің құрылысымен байланысты сусын шығарушы компанияларының қызметі жанданады деп күтілуде.

Сусындар саласына капиталды инвестициялау өз нәтижелерін беруде. 2000 жылы Республикада 1999 жылмен салыстырғанда 35,3 млн. тонна өндіріліп, 117,2 % құраған.

2000 жылғы сусындар ресурстары бойынша әрекет етуші жобалар саны – 208, соның ішінде 82 - өндірістік.

Ұзақ мерзімдік жоспарларға сай 2005 жылы сусындар өндірісінің көлемі 60 млн. тоннаны құрайды, ал экспорттық потенциал 48 млн. тоннаға дейін артады, мұның өзі тиімді өткізу мен дүниежүзілік нарықтарға жеткізу жолдарын табумен байланысты мәселелерді туғызады, яғни тасымалдау бойынша қосымша қуаттарға мұқтаждықтартың жоғары деңгейі байқалады. Тасымалдау бойынша жобаларды жүзеге асыру мемлекеттің және жобалардың үлестері бар сусын өндіруші компанияларының қаржылық қолдауымен тығыз байланысты.

Нарықтық сипаттағы жаңа өндірістік құрылымдарды құруды көздейтін алғашқы келісімдік құжаттар екі жаққа да нәтижелі міндеттер мен мақсаттардың кең спекторын қамтиды.

Осындай Қазақстан Республикасының басты міндеттері мынандай жағдайлармен байланысты шешілуі тиіс:

• дүниежүзілік мұнай державаларының тәжірибесін зерттеу;
• дайын және аралық өнімдерді өткізудің ішкі және дүниежүзілік нарықтарын маркетингтік зерттеу;
• өндірілген күкірт есебінен полимерлерді өндіру бойынша мекемелерді құру мүмкіндіктерін дәлелдеу;

Сол жылдары мемлекеттік органдар контракталық келісімдерді бекіту туралы, салықтық және басқа да жағдайлар туралы жеткілікті ақпарды иеленбеді, және жұмысты ұйымдастыру барысы мен тәсілдерін реттеуші заңдық база болмады.

Сондықтан, Қазақстан Республикасында мынандай заңдар бекітіліп, өз күшіне енді: “Мемлекеттік мекеме туралы”, “Шаруашылықтық сріктестіктер туралы”, “Еркін экономикалық зоналар туралы”, Қазақстан сусындар саласын жекешелендірудің алғашқы қадамы жасалды

        Ендігі кезекте, кәсіпорынның инвестициялық даму деңгейін бағалау үшін, біз оның қаржылық жағдайына мән береміз. Өйткені, «Либелла Боттлерс» ЖШС қаржылық жағдайын талдау инвестициялық  бағалаудың негізі болып саналады.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайынның ең бірінші критериі болып кәсіпорынның төлем қабілеттілігін бағалау болып саналады. Төлем қабілеттілігі дегеніміз - кәсіпорынның ұзақ мерзімді міндеттемелерін қайтару қабілеттілігі. Яғни міндеттемелеріне қарағанда активтері көп кәсіпорынның төлем қабілеттілігі жоғары деп есептеуге болады.

Кәсіпорын өзінің қысқа мерзімді міндеттемелері үшін төлеу қабілеттілігі қарызды жою деп саналады.

«Либелла Боттлерс» ЖШС қарызды жою көрсеткіштерін есептеу үшін  8 кестедегі абсолютті  есептеу көрсеткіштерін қолданамыз.

 

8-кесте - Кәсіпорынның қарызды жоюды есептегенде қолданылатын абсолютті көрсеткіштер

№	Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	2004 жыл	2005 жыл	Ауытқуы
					+;  -;	%
1	Ағымдағы Активтер	теңге	3025535	2756553	-268982	91,1
2	Ағымдағы міндеттемелер	теңге	2704600	2790233	+85633	103,1
3	Тауарлы- материалды шығын	теңге	1630300	1573821	-56479	96,5
4	Ақша қаражаттары	теңге	242000	514551	+272551	212,6

Кәсіпорын мәліметтері бойынша есептелген.

 

1. Ағымдағы фирма жағдайының  көрсеткіші  (ПТСФ)

Бұл ағымдағы активтердің қысқа мерзімді активтерге қатынасы. Яғни ағымдағы активтердің орташа айналым ұзақтығына тең период кезеңдегі кәсіпорынның төлем қабілеттілігін сипаттайды.

Төлем коэффициенті неғұрлым жоғары болса, соғұрлым қарыз берушілер жағдайы жақсы деп есептеуге болады.

Төлем коэффициентінің қалыпты көрсеткіші 2-2,5 болуы керек.

Есептеу нәтижесі бойынша 2004 жылы бұл көрсеткіш 1,1-ге, ал 2005 жылы – 0,98-ге тең болды.

2. Абсолютті қарызды жою көрсеткіші (АҚЖК)

 Кәсіпорынды қатал бағалау  көрсеткіші. Бұл көрсеткіш арқылы  кәсіпорынның ағымдағы қарыздардың  қандай бөлігі ең қысқа мерзім ішінде төлей алатынын біле аламыз. Көрсеткіштің оңтайлы мәні – 0,2 – 0,25.