Жаңа Жамбыл Фосфор зауыты

 

     Өндірісте қолданылатын суларды –суытатын, технологиялық және энергетикалық деп бөлінеді. Су көпшілік жағдайларда, жылу алмастыру аппараттарында сұйық және газ тәріздес заттарды суыту үшін қолданылады. Бұл кезде су ластанбайды бірақ жылиды.Технологиялық сулар еріткіш және су ортасы ретінде өндіріс заттарын жууда реагенттермен бірге реакцияға қатысу мақсатында қолданылады. Бұл сулар ластанып тазартуды қажет етеді. Энергетикалық су пар алу үшін және қондырғыларды , ғимараттарды жылыту үшін қолданылады. Халықты ауыз сумен қамтамасыз етудің аса бағалы көзі – жер асты сулары ластануда. Сыртқы қолайсыз факторлардан жасырын жатқанына қарамастан жер асты суларының ластануы оңай. Өнеркәсіп және тұрмыстық лас сулардың жиынтығы, сорғу (фильтрация) алаңдары, өнеркәсіп қалдықтарынңы үйінділері, лас суларды жердің төменгі қабаттарына күшпен айдау, өнеркәсіп және қала аумақтарынан лас сулардың жерге сіңуі, лас өзендердің суларының жерге сіңуі және т.б. да процестер жер асты суларының негізгі ластану көздері болып табылады. Әсіресе, химиялық және бактериялық ластанулар көп таралған. Жер асты су қабаттарына лас, былғаныштар жер асты суларын жедел игеру кезінде өтеді. Табиғат су көздерін ластаудың ен көп бөлігін халық шаруашылығының мұнай өндеу, химия, сабын қайнату, целллюлоза-қағаз, текстиль, металлургия, тау-кен салаларының, кәсіпорындары береді. Үй-жай шаруашылығының (коммуналдык,) ағындылары (17 сурет – ұңғымалар мен құбырлар ). Қалалар мен басқа да елді мекендер ластанған заттардың үлкен мөлшерін береді. Үй-жай шаруашылығының ағындыларының кұрамында зәрнәжісті сулардан басқа да едәуір мөлшерде зиянды қоспалар бар, олар тұрмыста химиялық заттарды пайдаланудан,тамақ өнеркәсібінің кәсіпорындарынан, коғамдық тамақтану орындарынан, сауда орындарынан келіп түседі. Ауыл шаруашылығьн интенсивтендіру минералды тыңайтқыштар мен дақылдарды арам шөптерден, зиянкестерден және аурулардан корғаудын химиялык тәсілдерін колдану қаркынының жылдамдығын еселеп өсіру аркылы жургізіледі. Нәтижеде қоршаған ортаға химиялык заттар, соның ішінде пестицидтер көптеп төгіледі.

ЖФ ТОО "Казфосфат" (НДФЗ) өнеркәсібі 2 түрлі су жүйесін қолданады:

- жер үсті сулары

- жер асты сулары

      Жер үсті суларына Асын су жүйесі қолданылады. Су жүйесінің шығымын азайту үшін  ультрадауысты  КСД-34 қондырғылар орнатылған.  Өндірістегі судың жеткізілуі цехтағы пештегілер сияқты сызбанұсқамен көрсетілген. 

Шаруашылықтағы ауыз –  су  жүйесі Талас – Ассин жер  асты суымен қамтылады. Бұл суды жер  астынан 10 дана ұңғымалар арқылы алынады. Оған қоса ЭЦВ – 10-160-65 сорғыш маркасымен жүргізіледі. Ұңғымалардың тереңдігі : № 1 – 42 м; № 2, № 2а – 45м; № 3, № 3а, № 4 – 50 м; № 6, № 6а; № 7, № 7а – 60 м;

Өндірістегі бір ұңғыма– 90 м³/сағ;

Бұдан басқа ЖФ ТОО "Казфосфат" (НДФЗ) су жүйесі толық ақаба жүйесі арқылы бөлінген. Индустриялды- тамщылы  ақаба су жүйесі 2 жүйеде жұмыс жасайды.

     Таза және ықтималды ластанған жүйе  таза ағынды  тоған су жүйесі реттеуші бақылау қондырғысы (КРП 1) V – 45,0 тыс. м³  арқылы, сол жүйемен сорғы бекетімен өнеркәсіптегі керекті жерге оралады. 

 Амангелді ауылындағы қабылдағыш ағынды су өнеркәсіптегі әкімшілік жүйемен басқарылып отырады.

       Эксплутацияның бастапқы қабылдануы – 1978 жылы.  Жобаның қуаттылығы – 90 т.м³ ,  бір кескін кртаның алаңы – 1 га, тереңдігі 3 м.   Накопитель жарты сүзгілі қағидасымен жұмыс жасайды. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

1. Жаңа Жамбыл фосфор зауытының   негізгі қызметі және басқару құрылымымен және зауыттың өнім өндіру технологиясымен таныстым.    Фосфориттен сары фосфор алу технологиясы мынадац сатылардан тұрады:

    -  фосфорит кезектерін ұсақтап,ұңтақтап кептіреді;

    -  ұңтақты агломашинаға жіберіп, агломерат алады:

    -  шихта жасалып термиялық пештерде өртеу арқылы сары фосфор алынады.

2.   Фосфор зауытының қалдықтардың түрлдерін  анықтадым:

    -  cары фосфордан қалған түйіршіктенген фосфор қожын цемент өндірісінде    қолданылады.

- котрель шаңы, әктас-сода шламы, өндірістік қоқыстар, суда ерімейтін           мыщьяк сульфидтері мен қорғасын, тұз шламдары, әктастың әрекеттесуге

түспеген дәндері, қазандық шаңы ешқандай кәдеге жаратылмайды;

- қатты тұрмыстық қалдықтар қала сыртына шығарылады;                                          -металлолом тұтынушыға қайта өңдеуге жіберіледі;                                            - феррофосфор - сары фосфорды өндіру кезінде түзіледі, метал өндірісінде легирлейтін қоспа ретінде қолданылады (ТШ 659  РК  05789469-05-95) тұтынушыға жеткізіледі;

3. Атмосфералық ауаның  өндірістік экологиялық жағдайы  – аналитикалық бақылау жоспарымен  жүргізіледі. 

           Шикізатты, фосфор өндіру агломератын, термиялық фосфор қышқылын, натрий үш полифосфатын дайындау кезінде шығатын газдармен бірге ауаға органикалық емес шаңдар бөлінеді. Осы ластайтын заттардан газ бен шаңдарды бөліп алу үшін құрғақ және дымқыл тазарту жұмыстары жүргізіледі.  Олар механикалық шаңұстаушы циклондарда ЦН-15, СКЦН-34, өндірістік фильтрелде ФРКИ-360, СМЦ-166А,  РФГ-УМС жүзеге асырылады;

4.   Өндірісте қолданылатын суларды - суытатын және энергетикалық технологиялар  деп бөлінеді.

          Су көпшілік жағдайларда, жылу  алмастыру аппараттарында сұйық  және газ тәріздес заттарды  суыту үшін қолданылады. Бұл  кезде су ластанбайды бірақ  жылиды.Технологиялық сулар еріткіш  және су ортасы ретінде өндіріс  заттарын жууда реагенттермен  бірге реакцияға қатысу мақсатында  қолданылады.

Жер үсті суларына Асын су жүйесі қолданылады. Су жүйесінің шығымын  азайту үшін  ультрадауысты  КСД-34 қондырғысын қолданады.

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

 

1. Реестр экологических  проблема РК. / МООС РК, Астана 2007
2. Агентство по статистике РК. « Охрана окружающей среды и устойчивое развитие Казахстана» / Статистический сборник. Алматы 2007
3. ГОСТ 2874 – 82 « Вода питьевая»
4. «Қазақстан тәуелсіздік» газеті 8-наурыз, № 3 шығарылым. 12 бет. 2011жыл
5. «Ақ жол даму даңғылы» газеті. 17 қыркүйек,  № 6 шығарылымы,8 бет
6. Жаңа Жамбыл фосфор зауыты малиметтер жинақ кітабы 2007ж,108 бетте Ә.Бейсенова, А.Самақоға, Т.Есполов, Ж.Шілдебаев «Экология     және  табиғатты  тиімді  пайдалану», «Ғылым», 2004
7. Ғылыми түсіндірме сөздігі: экология және табиғатты қорғау – Алматы мектеп ААҚ 2002ж. 392 б.
8. Қоженбаев С. Махмудов С. Табиғатты қорғау – Алматы: 1992 ж. 144 бет.
9. ЖШС 2011 жылғы мәліметтер
10. http//  chemistry.pospor hki. Php
11. http// ZavodFosforidi stst.
12. Мамышев М. Қазақстандағы жердің экологиялық жағдайы // « Жаршы», 2001, №6