Автор работы: Пользователь скрыл имя, 13 Октября 2012 в 08:55, реферат
Ғылыми-зерттеу жұмыстары Сырдария өзенінің төменгі саласындағы суғару алқаптарында орналасқан жеке шаруашылықтардың арасындағы, ғылыми жұмыстарды өндіріске енгізуге арналған келісім шарттары бойынша 2002-2004 жылдар аралығында жүргізілді.
Жергілікті жер асты су ағынының, оның қоректену көзіне жақын орналасуына байланысты, бұл ландшафттық жүйедегі жергілікті тұздардың шайылуына және жер асты суының ағыны жоқ аймақтарға тұрақты түрде тұздануының қалыптасуына мүмкіншілік жасап отыр (4 кесте).
4 кесте - Өндірістік-тәжірибелі алқаптар топырағының физикалық, химиялық сипаттамасы 2002-2004 жж
Көрсеткіштер |
2002-2004 жылдар (орташа сандық өлшемдер) | |||
Қазалы суғару алқабы |
Жаңақорған- Шиелі алқабы |
Қызылорда алқабы |
Түгіскен алқабы | |
Топырақтың көлемдік салмағы (d)-P4, т/м3 |
1,25 |
1,37 |
1,44 |
1,46 |
Топырақтың ең төменгі ылғал cиымдылығы (β) –P6 |
21,3 |
23,1 |
23,0 |
27,45 |
Топырақтың суды сіңіру жылдамдығы (V0) – P1, м/сағ |
0,0515 |
0,0615 |
0,048 |
0,060 |
Сүзілу коэффициент (Kф) –P2, м/сағ. |
0,0025 |
0,0015 |
0,0015 |
0,0015 |
Топырақ қабатындағы тұздың құрамы (SH) –P3, т/га |
120,0 |
70,0 |
140,0 |
95,0 |
Жер асты суының орналасу деңгей (∆) –P8 , м |
1,20-2,70 |
1,7-2,4 |
1,5-1,9 |
1,6-2,9 |
Жер асты суының тұздылығы (Cs)-P10, г/л |
6,5 |
3,5 |
10,0 |
5,0 |
Суғару суының тұздылығы (C0)-P9, г/л |
1,54 |
1,34 |
1,37 |
134 |
Суғармалы алқаптарда қалыптасқан қәзіргі жағдайлар, ауылшаруашылық жерлерді мелиорациялау кезіндегі, топырақ-экологиялық тұрғыда негіздеуде жіберілген қателіктерді, агроландшафттарға түсірілетін техникалық қысымды экологиялық тұрғыдан шектейтін және топырақтың даму кезеңін бағдарлайтын теориялық-әдістемелік және әдістік нұсқалардың жоқтығын дәлелдейді.
4.1 Жүгері
дақылының ботаникалық сипаттам
Жүгері топырақ құнарлылығын талғайтын дақыл. Құнарлы, қоректік заттары мен ылғалы мол және арамшөптерден таза жерлерде жүгеріден жақсы өнім алуға болады. Жүгерінің өсіп дамуына жер асты суының деңгейі де үлкен әсер етеді. Тұзданып сорланған, батпақтанған жерлерде жүгері нашар өсіп, аз өнім береді.
Суару мөлшерінің көбеюіне байланысты, жүгерінің су пайдалану қосындысындағы оның үлесі артады. Мысалы, 60-60 вариантында (2-3 рет суару) өсірілген сүрлемдік жүгерінің суару мөлшері барлық жұмсалған судың 40,2 пайызы, дән алу үшін егілгенде 48,2 пайызы, ал 6-8 рет суарылғанда (80-80 вариант) бұл көрсеткіштер 53,1 және 57,1 пайызға дейін өсті. (5 кесте).
5 кесте - Суару жүргісіне байланысты жүгерінің жалпы су пайдалану қосындысы
Суару вариант Тары |
суару саны |
өсу дәуірі ішінде жұмсалатын су, м3\га |
бір тәулік тегі пайда лану м\га |
өнім гек.ц |
су пай далану коэф | |||
топырақ тағы |
өсу дәу/гі жауын шашы |
суару мөлшері |
бар-ы | |||||
Сүрлемге арнап егу | ||||||||
60-60 |
2-3 |
1105 |
1520 |
1795 |
4420 |
50.7 |
419.2 |
9.8 |
70-70 |
4-5 |
1097 |
-\\- |
2230 |
4847 |
60.2 |
515.3 |
8.9 |
70-80 |
5-6 |
990 |
-\\- |
2180 |
4690 |
55.3 |
545.1 |
6.9 |
80-80 |
6-7 |
920 |
-\\- |
2469 |
4909 |
60.8 |
537.4 |
7.8 |
Ауылшаруашылығын
экологизациялау кезінде жан-
4.2 Сүрлемдік жүгері орналасқан өндірістік-тәжіибелі танаптардағы жүргізілген жұмыстардың нәтижесі Сырдария өзенінің төменгі алабындағы суғару алқаптарының агроландшафттық жүйелерде алдын-ала дайындалған суғармалы егістік жерлердің гидротермикалық жүргісін зерттеуге арналған әдістемелік нұсқаны (Мұстафаев Ж.С., Раимбекова Б.Т. 2003) 2002-2004 жылдар аралығындағы өндірістік- тәжірибелі сынақтан өткізудің нәтижелерін қарастырған (6 кесте).
6 кесте - Сүрлемдік жүгерінің бейімделген-ландшафттық суғару жүргісін зерттеуге арналып ұсынылған тәжірибелік желі
Тәжірибенің нұсқасы |
Суғарудың саны |
Суғару мөлшері |
Жүгерінің өсіп-өну кезеңі немесе суғару мезгілі |
1 |
1000 |
Егу – өніп-шығу - (7-8) жапырақ | |
1 |
1000 |
(7-8 ) – жапырақ – шашақтану | |
2 |
1000 |
Шашақтану – гүлдеген | |
2 |
1000 |
Гүлдеген-сүттеніп пісіп жетілу | |
|
1 |
850 |
Егу – өніп-шығу - (7-8) жапырақ |
1 |
850 |
(7-8 ) – жапырақ шашақтану | |
2 |
850 |
Шашақтану – гүлдеген | |
2 |
850 |
Гүлдеген-сүттеніп пісіп жетілу | |
1 |
650 |
Егу – өніп-шығу - (7-8) жапырақ | |
1 |
650 |
(7-8 ) – жапырақ шашақтану | |
2 |
650 |
Шашақтану – гүлдеген | |
2 |
650 |
Гүлдеген-сүттеніп пісіп жетілу |
Сырдария өзенінің төменгі саласындағы суғару алқаптарындағы өндірістік-тәжірибелі танаптардағы сүрлемдік жүгеріні суғару нәтижесі бойынша олардың өсіп-өнуі кезіндегі суды тұтыну шамасы анықталды (7 кесте, 1 сурет).
7 кесте - Сырдария өзенінің төменгі саласындағы суғару алқаптарындағы өндірістік- тәжірибелі танаптардағы сүрлемдік жүгерінің суды тұтыну шамасы
Суғару алқабы |
Жыл |
|
, м3/га |
, м3/га |
, м3/га |
, м3/га |
,м3/га | ||
Нетто |
бруто |
нетто |
Бруто | ||||||
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
Түгіскен суғару алқабы |
2002 |
0.80 |
486 |
6000 |
6510 |
800 |
510 |
7286 |
7796 |
1.00 |
486 |
5100 |
5650 |
800 |
550 |
6386 |
6936 | ||
1.20 |
486 |
3900 |
4425 |
800 |
525 |
5186 |
5711 | ||
2003 |
0.80 |
1125 |
6000 |
6510 |
800 |
510 |
7925 |
8435 | |
1.00 |
1125 |
5100 |
5610 |
800 |
510 |
7025 |
7535 | ||
1.20 |
1125 |
3900 |
4460 |
800 |
560 |
5825 |
6385 | ||
2004 |
0.80 |
282 |
6000 |
6580 |
800 |
580 |
7082 |
7662 | |
1.00 |
282 |
5100 |
5565 |
800 |
465 |
6182 |
6447 | ||
1.20 |
282 |
3900 |
4460 |
800 |
560 |
4982 |
5542 |
7 кестенің жалғасы
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
Жаңақорған-Шиелі суғару алқабы |
2002 |
0.80 |
810 |
6000 |
6610 |
800 |
610 |
7610 |
8220 |
1.00 |
810 |
5100 |
5690 |
800 |
590 |
6710 |
7300 | ||
1.20 |
810 |
3900 |
4485 |
800 |
585 |
5510 |
6095 | ||
2003 |
0.80 |
750 |
6000 |
6580 |
800 |
580 |
7550 |
8130 | |
1.00 |
750 |
5100 |
5665 |
800 |
565 |
6650 |
7215 | ||
1.20 |
750 |
3900 |
4445 |
800 |
545 |
5450 |
5995 | ||
2004 |
0.80 |
320 |
6000 |
6660 |
800 |
660 |
7120 |
7780 | |
1.00 |
320 |
5100 |
5645 |
800 |
545 |
6220 |
6765 | ||
1.20 |
320 |
3900 |
4460 |
800 |
560 |
5020 |
5580 | ||
Қызылорда суғару алқабы |
2002 |
0.80 |
764 |
6000 |
6620 |
800 |
620 |
7564 |
8184 |
1.00 |
764 |
5100 |
5680 |
800 |
580 |
6664 |
7244 | ||
1.20 |
764 |
3900 |
4500 |
800 |
600 |
5646 |
6064 | ||
2003 |
0.80 |
740 |
6000 |
6605 |
800 |
605 |
7540 |
8145 | |
1.00 |
740 |
5100 |
5680 |
800 |
580 |
6640 |
7220 | ||
1.20 |
740 |
3900 |
4450 |
800 |
550 |
5440 |
5990 | ||
2004 |
0.80 |
304 |
6000 |
6640 |
800 |
640 |
7104 |
7744 | |
1.00 |
304 |
5100 |
5650 |
800 |
550 |
6204 |
6754 | ||
1.20 |
304 |
3900 |
4475 |
800 |
575 |
5004 |
5579 | ||
Қазалы суғару алқабы |
2002 |
0.80 |
287 |
6000 |
6670 |
800 |
670 |
7087 |
7757 |
1.00 |
287 |
5100 |
5680 |
800 |
580 |
6187 |
6767 | ||
1.20 |
287 |
3900 |
4515 |
800 |
615 |
4987 |
5602 | ||
2003 |
0.80 |
498 |
6000 |
6685 |
800 |
685 |
7298 |
7983 | |
1.00 |
498 |
5100 |
5685 |
800 |
585 |
6398 |
6983 | ||
1.20 |
498 |
3900 |
4495 |
800 |
595 |
5198 |
5793 | ||
2004 |
0.80 |
914 |
6000 |
6610 |
800 |
610 |
7714 |
8324 | |
1.00 |
914 |
5100 |
5680 |
800 |
580 |
6814 |
7394 | ||
1.20 |
914 |
3900 |
4510 |
800 |
610 |
5614 |
6224 |