Экологиялық аудитті ұйымдастырудың мысалы Организация экологического аудита на примере ЗАО «СЗЛК»

Экологиялық құқықтың жалпы бөлімінде экологиялық құқықтың мәселелері, табиғи ресурстардың жағдайын көрсететін қоғамдық қатынастар және бүкіл табиғат ресурстарына мемлекеттің меншік құқығы туралы мәселелер қаралады.

Ал ерекше бөлімде табиғи ресурстарды қорғау және пайдаланудың мемлекеттік-құқықтық механизмі және табиғат объектілерінің жеке жағдайлары қаралады.

Қазақстан Республикасы экология құқықтарының қайнар көздеріне – айналадағы табиғи ортаны қорғау, оны пайдалану, сапасын арттыру және табиғи ресурстар жөніндегі қоғамдық қатынастарды реттейтін нормативтік актілер жатады.

Кейбір нормативтік актілер экологиялық заңдардың құрамына кірмеуі де мүмкін. Мысалы: Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі – экологиялық заңдарды бұзғаны үшін жауаптылықтарды реттейтін нормалардан тұрады, сондықтан ол экологиялық құқықтың қайнар көзіне жатады, бірақ экологиялық заңдылықтардың құрамына кірмейді, өйткені қылмыстық заңдардың құрамына кіреді, сол сияқты Азаматтық кодекс, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстері де экология құқығының қайнар көздеріне жатады, бірақ экологиялық заңдардың құрамына кірмейді. Сондықтан «Экологиялық құқықтың қайнар көздері» деген ұғым «Экологиялық заңдар» деген ұғымнан кең.

Экология құқықтарының қайнар көздері белгілері бойынша үшке бөлінеді:

1. кешенді;

2. ресурстық;

3. әлеуметтік — экологиялық.

Экология құқықтарының кешенді қайнар көздеріне нормативтік актілер жатады, егер құқықтық реттеудің объектісіне бүкіл табиғи ресурстар мен табиғи орта жатса, оған «Айналадағы қоршаған ортаны қорғау туралы» , «Экологиялық сараптама туралы» заңдарды жатқызуға болады.

Экология құқықтарының ресурстық қайнар көздеріне нормативтік актілер, егер құқықтық реттеудің объектісіне жеке табиғи ресурстар жататын болса, мұнда Жер кодексі, Су кодексі, Орман кодексі және т.б. жатады.

Экология құқықтарының әлеуметтік –экологиялық қайнар көздеріне адамдардың өмір сүруіне қолайлы ортаны қамтамасыз етуге бағытталған факторлар жатады. Оған «Қазақстан Республикасында халық денсаулығын сақтау туралы», «Семей облысындағы ядролық полигон туралы» заңдарды жатқызуға болады.

1) Экология құқықтарының  ең негізгі қайнар көзіне Қазақстан Республикасының Конституциясы жатады.

2) Экология құқықтарының  қайнар көзіне «Айналадағы табиғи  ортаны қорғау туралы» Қазақстан  Республикасының заңы жатады. Бұл  заң қазіргі және болашақ ұрпақтың  мүдделерін көздеп, айналадағы табиғи  ортаны қорғаудың құқықтық, экономикалық  және әлеуметтік негіздерін белгілеуге  және адам қызметінің осы табиғи  ортаға зиянды ықпал жасауына жол бермеу шараларына бағытталған.

3) Экология құқықтарының  қайнар көздеріне министрліктер  мен ведомстволардың нормативтік  – құқықтық актілері жатады. Министрліктер  мен ведомстволардың актілері  салалық басқаруды жүзеге асырады.

 

 

Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне экологиялық аудит мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 8 шілдедегі N 71 Заңы

• Мәтін

• Ресми жарияланым

• Ақпарат

• Өзгерістер тарихы

• Сілтемелер

• Екі тілде

• Көшіру

• Қағазға шығару

 

       1-бап.  Қазақстан Республикасының мына заңнамалық актiлерiне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлсiн:

 

      1. "Қоршаған ортаны  қорғау туралы" 1997 жылғы 15 шілдедегi Қазақстан Республикасының  Заңына  (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., N 17-18, 213-құжат; 1998 ж., N 24, 443-құжат; 1999 ж., N 11, 357-құжат; N 23, 931-құжат; 2001 ж., N 13-14, 171-құжат; N 24, 338-құжат; 2002 ж., N 17, 155-құжат; 2004 ж., N 10, 57-құжат; N 23, 137, 142-құжаттар; 2005 ж., N 7-8, 23-құжат):

 

      1) 1-бап мынадай мазмұндағы  қырық бiрiншi - қырық үшiншi абзацтармен толықтырылсын:

 

      "экологиялық аудит - аудиттелетiн  субъектiлердiң шаруашылық және  өзге де қызметiн экологиялық  тәуекелдердi анықтау мен бағалауға және олардың қызметiнiң экологиялық қауiпсiздігі деңгейiн арттыру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеуге бағытталған тәуелсiз тексеру;  
      аудиттелетін субъект - экологиялық аудитормен немесе экологиялық аудиторлық ұйыммен экологиялық аудит жүргізуге шарт жасасқан жеке немесе заңды тұлға;  
      экологиялық аудитке тапсырыс берушілер - мүдделi жеке және (немесе) заңды тұлғалар, сақтандыру ұйымдары, инвесторлар, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган және өзге де мемлекеттік органдар.";

 

      2) 7-баптың он бесiншi абзацындағы "экологиялық аудиторлық қызметке" деген сөздер "экологиялық аудитке" деген сөздермен ауыстырылсын;

 

      3) 8-бапта:  
      16) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:  
      "16) мiндеттi экологиялық аудит жүргiзу туралы шешiм қабылдайды;";

 

      мынадай мазмұндағы 17) тармақшамен толықтырылсын:  
      "17) экологиялық аудиторларды аттестациялау жөнiндегі білiктілiк комиссиясының құрамы мен жұмыс тәртiбiн, сондай-ақ экологиялық аудиторларды аттестациялау тәртiбiн бекiтедi.";

 

      4) 81-бап мынадай редакцияда  жазылсын:

 

      "81-бап. Экологиялық аудит 

 

      1. Экологиялық аудит аудиттелетін  субъектiлердің қоршаған ортаға әсерi туралы есептiлiгiн талдау жолымен жүргiзiледi.  
      Экологиялық аудит жүргiзiлген кезде:  
      қоршаған ортаға әсерi туралы тапсырылған есептілiктiң дұрыстығын тексеру;  
      өндiрiстiк-технологиялық процестiң экологиялық талаптарға сәйкестiгiн бағалау;  
      өндiрiстiк мониторинг пен бақылау жүйесiнiң экологиялық талаптарға сәйкестiгiн бағалау;  
      персоналдың біліктілік деңгейiн бағалау мақсатымен арнайы зерттеулер мен өлшемдер орындалуы мүмкiн.  
      2. Экологиялық аудиторлар, экологиялық аудиторлық ұйымдар мен аудиттелетiн субъектілер арасындағы қарым-қатынас экологиялық аудит жүргiзуге арналған шарт негiзiнде Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.";

 

      5) мынадай мазмұндағы 81-1-баппен  толықтырылсын:

 

      "81-1-бап. Экологиялық аудиттің  түрлерi және оны  
                 жүргізудiң негiздерi

 

      1. Мiндеттi экологиялық аудит және бастамашылық экологиялық аудит экологиялық аудит түрлерi болып табылады.  
      2. Жеке және заңды тұлғаларға мiндеттi экологиялық аудит жүргiзу үшiн:  
      жеке және заңды тұлғалардың шаруашылық және өзге де қызметінің қоршаған ортаға келтiрген, құжатпен расталған нұқсаны;  
      заңды тұлғаның - табиғат пайдаланушының қайта ұйымдастырылуы;  
      қарауында стратегиялық, трансшекаралық және экологиялық қауіпті объектiлер бар заңды тұлғалардың банкрот болуы негiз болып табылады.  
      3. Бастамашылық экологиялық аудит аудиттелетін субъектiнің не оған қатысушының бастамасы бойынша, бастамашы мен экологиялық аудитордың немесе экологиялық аудиторлық ұйымның арасында экологиялық аудит жүргiзуге жасалған шартта көзделген экологиялық аудиттiң нақты мiндеттерi, мерзiмдерi және көлемдерi ескерiле отырып жүргізiледi.";

 

      6) 82 және 83-баптар мынадай  редакцияда жазылсын:

 

      "82-бап. Экологиялық аудит жүргiзу және экологиялық  
               аудиторлық есептерге қойылатын талаптар

 

      1. Экологиялық аудит экологиялық  аудитор жасап, тапсырыс берушiмен  және аудиттелетiн субъектiмен  келiсілетiн экологиялық аудит жүргізу жоспарына сәйкес жүргізiледi. Экологиялық аудит жүргізудi жоспарлаған кезде тараптар экологиялық аудиторлар палатасы бекiткен экологиялық аудит жүргізу жоспарының ұсыным сипатындағы үлгі нысанын басшылыққа алады.  
      2. Экологиялық аудиторлық есеп болып ресiмделетiн мiндеттi экологиялық аудит нәтижелерi қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілеттi органға табыс етiледi.  
      Экологиялық аудиторлық есеп жергілікті өкiлдi және атқарушы органдарға, сақтандыру ұйымдарына табыс етiлуi мүмкiн. Бұл орайда экологиялық аудиторлық есептегi мәлiметтердi жария етуге аудиттелетiн субъектінің келiсiмiмен жол берiледi.  
      3. Бастамашылық экологиялық аудиттің нәтижелерi экологиялық аудиторлық есеп болып ресiмделедi, оның нысаны экологиялық аудит жүргiзуге жасалған шартта ескертiліп көрсетiледi.  
      Бастамашылық экологиялық аудиттiң нәтижелерi құпия болып табылады.  
      Бастамашылық экологиялық аудиттiң нәтижелерi туралы мәлiметтердi жария ету құқығына аудиттелетiн субъект ғана ие болады.  
      4. Экологиялық аудит жүргiзу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

 

      83-бап. Экологиялық аудиторлық  қызмет 

 

      Экологиялық аудиторлық  қызмет - экологиялық аудиторлар  мен экологиялық аудиторлық ұйымдардың  Қазақстан Республикасының лицензиялау  туралы заңдарына сәйкес берiлетiн  лицензия негiзiнде жүзеге асыратын  экологиялық аудит жүргізу жөнiндегi кәсіпкерлiк қызметi.";

 

      7) мынадай мазмұндағы 83-1 - 83-10-баптармен толықтырылсын:

 

      "83-1-бап. Экологиялық аудитор 

 

      1. Экологиялық аудиторлық  қызметті жүзеге асыруға аттестациядан өткен және Қазақстан Республикасының Үкiметi белгілеген тәртіппен лицензия алған жеке тұлға экологиялық аудитор болып табылады.  
      2. Экологиялық аудитор жеке кәсiпкер ретiнде не экологиялық аудиторлық ұйымның қызметкерi ретiнде экологиялық аудиторлық қызметтi жүзеге асыруға құқылы.

 

      83-2-бап. Экологиялық аудиторлық  ұйым 

 

      1. Экологиялық аудиторлық  ұйым - экологиялық аудиторлық қызметтi жүзеге асыру үшiн, өндiрiстiк кооператив  пен мемлекеттік кәсіпорыннан басқа, кез келген ұйымдық-құқықтық нысанда құрылған коммерциялық ұйым.  
      2. Шетелдiк экологиялық аудиторлық ұйымдар Қазақстан Республикасында тиiстi экологиялық аудиторлық ұйымдар - Қазақстан Республикасының резиденттерi құрылған жағдайда ғана экологиялық аудиторлық қызметті жүзеге асыра алады.  
      3. Экологиялық аудиторлық ұйымның құрамындағы экологиялық аудиторлардың саны кемiнде екi адам болуға тиiс.

 

      83-3-бап. Экологиялық аудиторлар  палатасы 

 

      1. Экологиялық аудиторлар  палатасы экологиялық аудиторлардың  құқықтары мен заңды мүдделерiн  бiлдiру мен қорғау үшiн құрылған  коммерциялық емес, тәуелсiз, кәсiби  және өзiн-өзi басқаратын ұйым болып табылады.  
      2. Экологиялық аудиторлар палатасы заңды тұлға болып табылады және өз мүшелерi жалпы жиналыста қабылдаған жарғы негізiнде жұмыс iстейдi.  
      3. Экологиялық аудиторлар палатасы ерiктi негiзде экологиялық аудиторларды, экологиялық аудиторлық ұйымдарды бiрiктiредi және мүшелiк жарна мен Қазақстан Республикасының заңдарында тыйым салынбаған өзге де көздер есебiнен қаржыландырылады.  
      4. Экологиялық аудиторлар палатасының құрылымы мен жұмыс органдары оның жарғысымен айқындалады.  
      5. Экологиялық аудиторлар палатасы:  
      1) жалпы басшылықты жүзеге асырады және өз мүшелерiнің қызметiн үйлестiредi;  
      2) экологиялық аудит жүргiзу жоспарының үлгі нысанын бекiтедi;  
      3) мемлекеттiк органдарда, мемлекеттiк емес ұйымдарда өз мүшелерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн бiлдiредi және қорғайды, экологиялық аудиторлық қызметтi дамытуда оларға көмек көрсетедi және жәрдемдеседi;  
      4) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілеттi органға экологиялық аудиторлардың өзінің азаматтық-құқықтық жауапкершiлігін мiндеттi сақтандыру шартын жасасудан жалтарған жағдайлары және Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарын өзге де бұзушылықтары туралы хабарлайды;  
      5) экологиялық аудиторларды аттестациялау жөнiндегі бiлiктілік комиссиясын құруға және экологиялық аудиторлардың аттестациясын өткiзуге қатысады;  
      6) экологиялық аудиторларды тағылымдамадан өткiзудi және оқытуды ұйымдастырады, экологиялық аудиторларға арналған оқу бағдарламаларын айқындауға қатысады;  
      7) экологиялық аудиторлардың заңсыз iс-әрекетiне жеке және заңды тұлғалардың шағымдары мен өтiнiштерiн қарайды;  
      8) экологиялық аудиторларды аттестациялау жөнiндегi бiлiктiлiк комиссиясына лицензияны керi қайтарып алу туралы ұсыныс жасайды.  
      6. Экологиялық аудиторлар палатасы өз қызметiн Қазақстан Республикасының  коммерциялық емес ұйымдар туралы  заңдарына сәйкес жүзеге асырады.

 

      83-4-бап. Экологиялық аудиторлар  мен экологиялық  
                аудиторлық ұйымдардың құқықтары

 

      Экологиялық аудиторлар  мен экологиялық аудиторлық ұйымдар:  
      1) экологиялық аудит жүргiзу әдiстерiн дербес айқындауға;  
      2) экологиялық аудит жүргiзуге жасалған шарттың талаптарын орындауға қажеттi құжаттаманы алуға және тексеруге;  
      3) шарт негiзiнде экологиялық аудит жүргiзуге қатысуға, осы Заңның 83-8-бабында аталған тұлғалардан басқа, түрлi саладағы мамандарды тартуға;  
      4) аудиттелетiн субъект экологиялық аудит жүргізу шартының талаптарын бұзған жағдайда экологиялық аудиттi жүргiзуден не экологиялық аудиторлық есептi беруден бас тартуға құқылы.

 

      83-5-бап. Экологиялық аудиторлар  мен экологиялық  
                аудиторлық ұйымдардың мiндеттерi

 

      Экологиялық аудиторлар  мен экологиялық аудиторлық ұйымдар:  
      1) осы Заңның 83-8-бабында көрсетiлген мән-жайлардың салдарынан экологиялық аудит жүргiзудiң мүмкiн еместiгi туралы хабарлауға;  
      2) аудиттелетiн субъектiден алынған, сондай-ақ экологиялық аудит жүргiзу процесiнде жасалған құжаттардың сақталуын қамтамасыз етуге;  
      3) аудиттелетiн субъектiге құжаттарда анықталған Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген талаптарға сәйкессiздiк туралы хабарлауға;  
      4) экологиялық аудит нәтижелерінің, сондай-ақ экологиялық аудит жүргiзу кезiнде алынған және коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпия нысанасы болып табылатын мәлiметтердiң құпиялығын сақтауға;  
      5) мiндеттi экологиялық аудит нәтижесiнде анықталған Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңдарын бұзушылықтар туралы уәкiлеттi мемлекеттiк органдарға Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес хабарлауға;  
      6) экологиялық аудит жүргiзуге арналған шарт бойынша мiндеттемелерден туындайтын өзге де талаптарды орындауға міндетті.

 

      83-6-бап. Экологиялық аудиторлар  мен экологиялық  
                аудиторлық ұйымдарды сақтандыру

 

      1. Экологиялық аудиторлар  мен экологиялық аудиторлық ұйымдар  аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың  азаматтық-құқықтық жауапкершілiгiн  сақтандыру шартын жасасуға мiндетті.  
      2. Сақтандыру Қазақстан Республикасының заң актілерiнде айқындалған тәртіппен жүзеге асырылады.

 

      83-7-бап. Экологиялық аудиторларды  аттестациялау 

 

      1. Экологиялық аудит жүргізуге  қажетті бiлiктiлiктi растау жөнiнде  мезгіл-мезгiл жүргiзілетін рәсiм экологиялық аудиторларды аттестациялау болып табылады.  
      2. Экологиялық аудиторларды аттестациялауды білiктілік комиссиясы жүргiзедi.