Экологиялық аудитті ұйымдастырудың мысалы Организация экологического аудита на примере ЗАО «СЗЛК»

Мазмұны: 
 
Кіріспе 3 
Тарау 1. Экологиялық аудитті ұйымдастырудың теориялық аспектілері 7 
1.1. Экологиялық аудиттің мәні мен мағынасы 7 
1.2. Экологиялық аудит принциптері 13 
1.3. Ресейдегі және шет елдегі экологиялық аудитті жүргізудің тәжірибесі 19 
Тарау 2. Экологиялық аудитті ұйымдастырудың мысалы Организация экологического аудита на примере ЗАО «СЗЛК» 26 
2.1. Общая характеристика природоохранной деятельности ЗАО «СЗЛК» 26 
2.2. Экологическая политика и проведение проверок предприятий СЗЛК государственными контролирующими органами 34еори 
2.3. Организация и направления совершенствования экологического аудита 46 
Заключение 62 
Список литературы: 64 

КІРІСПЕ

Еліміздің әлеуметтік-экономикалық жағынан қарыштап алға басуы қоршаған ортаны қорғау мәселесіне де ерекше назар аударуды алға тартуда. Бұл жәйтті Президент Н.Назарбаевтың биылғы Жолдауында басым бағыттардың бірі ретінде атап өткені мәлім. Онда экологиялық апаттарды болдырмау мәселелерін алдағы уақытта нығайта беру алға тартылды. Біз қазақ жерінің кеңдігін, оның орасан зор байлығын, әсем табиғаты мен жағымды ауа райын мақтан етеміз.

Қазақстанның табиғатын аялап, оның байлықтарын қаз-қалпында сақтап, қолдан келсе, көркейтіп отыру – баршаға ортақ парыз екені анық. Бұған тікелей жауап беретін мемлекеттік деңгейдегі құзырлы мекемелер жұмыс істеп жатыр. Солардың бірі –аумақтық қоршаған ортаны қорғау басқармалары.

Басқарманың басты міндеті – қоршаған ортаны қорғау жөніндегі біртұтас мемлекеттік экологиялық саясатты жүргізу және салалық бағдарламалардың орындалуын ұйымдастыру, орталық, жергілікті атқарушы органдардың бұл бағыттағы қызметін үйлестіріп, табиғатты тиімді пайдаланудың бірқатар түрлеріне лицензиялар беру. Сонымен бірге, жердің, судың, ауаның ластануына жол бермеу шараларын қарастырады. Аймақтарда экологиялық сараптама жүргізеді және экологиялық аудит жасауға құқылы.

Сонымен бірге, қоршаған орта туралы халық арасында экологиялық білім беру, насихаттық жұмыстарды жүргізу, тұрғындардың экология жөніндегі танымын кеңейту, бұл бағытта үкіметтік емес, қоғамдық саяси, жастар ұйымдарының, бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің мүмкіндігін пайдалануға баса назар аударуға құқылы.

Тікелей министрліктің ұсынысымен табиғат ресурстарын пайдалану жөніндегі қолданыстағы заң талаптары бойынша түсініктемелер берілді. Қазіргі кезде республикада мемлекеттік өкілетті инспекторлар жұмыс істейді. Инспекторлардың халықпен байланысын нығайту, экология жөніндегі жергілікті проблемаларды талқылау және нақты шараларды айқындау мақсатында олардың аудандар мен қалалардағы есебі тыңдалады.

Алайда, мемлекет тарапынан қоршаған ортаны қорғауға осындай заңдық негізде бақылау жұмыстары жүргізілгенмен, табиғатты пайдалануда қамқорлық емес, қорқаулық көзқарастың жойыла қоймағанын мойын-дауымыз керек. Мәселен, Қапшағай қаласындағы бұрынғы “Вимпекс” арақ зауытының қалдықтары ауаны ластап, қала тұрғындары мен демалушыларға қиындық келтіруде. Сондай-ақ, Іле ауданындағы “Филипп Морис Қазақстан” серіктестігі де өндіріс қалдықтарын жасырын сақтап, қоршаған ортаға мол зиян келтіргені анықталды. Алматы қаласына таяу орналасқан Қарасай, Іле және Талғар аудандарының экологиялық жағдайы баса назар аударуды қажет етеді. Тау аймақтарының бірқатар көрікті жері аталған аудандарға қарайды. Аудандар территориясындағы шатқалдардың орманы оталып, беткейі түзетіліп, шағын тау өзендері бойына зәулім үйлер салынып, оның айналасы дуалдармен қоршалып жатқаны жасырын емес. Кез келген тексерушіні жолата қоймайды. Олардың қарулы күзетшісі және бар. Сән салтанатты сауналар мен моншалардан шыққан лас су тау өзендеріне құйылып жатыр. Осындай нысандарға уақтылы экологиялық сараптама жасап, заңдық тексеру жүргізу мүмкін болмай отыр.

Қоршаған ортаны ластаушы кәсіпорындарға қарсы көп ұзамай тиісті заң шаралары қолданылатын болады. Мәжіліс депутаттары «экологиялық аудит» туралы тиісті заңдарға түзетулер мен толықтырулар енгізу жөніндегі жобаны қабылдады. Ауа қабатын ластап отырған кәсіпорындарды тексеріп, тиісті жазасын беруге бағытталған заң жобасы, төменгі палатада қолдау тапты

Ауа қабатын ластап отырған кәсіпорындардың қызметін тексеріп, тиісті шара қолдануға мүмкіндік беретін құжатты, мәжілістің депутаттары жалпы отырыста қолдады. Сенат қарауына жіберілген заң жобасы қолданыстағы «Қоршаған ортаны қорғау туралы», «Атмосфералық ауа туралы», жане «банкроттық туралы» заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көздейді.

Экологиялық аудитті жүзеге асырудың құқықтық және ұйымдастырушылық негіздерін айқындау заң жобасының негізгі көздегені. Бүгінгі күнге дейін заңнамалық актілерде тиісті нормалардың болмауы салдарынан, экологиялық аудит кеңінен таралмай келген. Қоршаған ортаны қорғау министрі, «аудиторлық ұйымдардың іс-қызметі мен экологиялық тексерістердің қажет болатын жағдайлары реттелмеген», дейді. Осыған орай заң жобасында экологиялық аудит ұғымы нақтыланған. Кәсіпорындардың ауа қабатына келтіріп отырған зиян көлемін анықтау үшін экологиялық тексеріс қажет. Халық қалаулылары да аталған заң жобасының ауа қабатын қорғау бағытында таптырмайтын құжат екендігін мойындап отыр.

Сақтанушы сақтандыру жағдайы басталған кезде қоршаған ортаның авариялық ластану нәтижесінде келтірілген зиянды бағалау үшін экологиялық аудиторлар тартуға құқылы.

1. Уәкілетті орган сақтанушының  қоршаған ортаны қорғаудың нормалары  мен ережелерін, экологиялық талаптарды  сақтауын бағалау үшін экологиялық  аудиторлар тартуға құқылы.

2. Экологиялық аудит жүргізу  Қазақстан Республикасының заңнамасында  белгіленген тәртіппен жүзеге  асырылады.

Курстық жұмыстың мақсаты: Қазақстандағы экологиялық аудит жүргізу ерекшеліктерінің маңыздылығын ашу.

Мақсатқа жету үшін төмендегідей міндеттер орындалады:

– экологиялық аудиттi лицензиялаудың жолдарын қарастыру;

– экологиялық аудиттi жүргiзу сатыларына талдау жүргізу;

– экологиялық аудиттi жүргiзудiң ерекшелiктерiн саралау.

Бұл жұмыстың ғылыми жаңашылдығы – ұлттық тілде бұл тақырыпта зерттелген жұмыстар аздық танытып отыр. Сондықтан осы қазақ тілінде зерттеліп отырған жұмыстың ғылымға қосатын үлесі, болады деп ойлаймын.

Курстық жұмыс кіріспе, екі тараудан, қортындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады

81-бап. Экологиялық аудит түрлері  және оны жүргізу үшін негіздер 
 
1. Міндетті аудит және бастамашылық аудит экологиялық аудиттің түрлері болып табылады. 
 
2. Жеке және заңды тұлғаларға қатысты міндетті экологиялық аудит жүргізуге: 
 
1) жеке және заңды тұлғалардың шаруашылық және өзге де қызметінен қоршаған ортаға келтірілген, құжат бойынша расталған елеулі залал; 
 
2) шаруашылық және өзге де қызметтің экологиялық қауіпті түрлерін жүзеге асыратын табиғат пайдаланушыны заңды тұлғаны қосу, бөлу және бөліп шығару түрінде қайта ұйымдастыру; 
 
3) шаруашылық және өзге де қызметтің экологиялық қауіпті түрлерін жүзеге асыратын табиғат пайдаланушы - заңды тұлғалардың банкроттыққа ұшырауы негіз болып табылады. 
 
3. Бастамашылық экологиялық аудит бастамашының және экологиялық аудитордың немесе экологиялық аудиторлық ұйымның арасындағы экологиялық аудитті жүргізуге арналған шартта көзделген экологиялық аудиттің нақты міндеттері, мерзімдері мен көлемі ескеріле отырып, аудиттелетін субъектінің не оған қатысушының бастамасы бойынша жүргізіледі. 
 
4. Мүдделі жеке және (немесе) заңды тұлғалар, сақтандыру ұйымдары, инвесторлар, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган және өзге де мемлекеттік органдар экологиялық аудитке тапсырыс берушілер болуы мүмкін. 
 
  
 
^ 82-бап. Экологиялық аудитті жүргізу 
 
1. Экологиялық аудит экологиялық аудитті жүргізу жоспарына сәйкес жүргізіледі, оны экологиялық аудитор осы баптың 2-тармағының талаптарын ескере отырып жасайды және ол тапсырыс берушімен және аудиттелетін субъектімен келісіледі. Экологиялық аудит жүргізуді жоспарлау кезінде тараптар экологиялық аудиторлар палатасы бекіткен, ұсынымдық сипатта болатын экологиялық аудитті жүргізу жоспарының үлгілік нысанын басшылыққа алады. 
 
2. Экологиялық аудитті жүргізудің сатылары мыналар: 
 
1) аудиттелетін субъектімен алдын ала танысу; 
 
2) аудит жүргізу жоспарын әзірлеу; 
 
3) қажетті ақпаратты жинау және жүйелеу; 
 
4) аудиттелетін субъектіні қарап тексеру және оның қызметкерлеріне сауал жүргізу; 
 
5) арнайы зерттеулер көлемін айқындау; 
 
6) арнайы зерттеулер жүргізу; 
 
7) экологиялық тәуекелдерді айқындау; 
 
8) экологиялық қауіпсіздік деңгейін арттыру жөнінде ұсыныстар әзірлеу; 
 
9) экологиялық аудиторлық есеп жасау болып табылады. 
 
3. Экологиялық аудит жүргізудің жоспарын әзірлеу үшін экологиялық аудитор аудиттелетін субъектінің ерекшеліктерімен алдын ала танысады. 
 
4. Қажетті ақпаратты жинау мен жүйелеу аудиттелетін субъектіде және өзге де ұйымдарда жүргізіледі. Ақпарат құрамына: 
 
1) қоршаған ортаны қорғау мәселелері жөніндегі нормативтік құқықтық актілердің аудиттелетін субъектінің қызметіне қатысты талаптары; 
 
2) аудиттелетін субъект орналасқан ауданның картасы және карта-схемасы; 
 
3) егер бар болса, аэрофотосуреттердің нәтижелері; 
 
4) аудиттелетін субъектіні басқарудың әкімшілік құрылымы; 
 
5) егер бар болса, аудиттелетін субъектідегі қоршаған ортаны қорғау қызметі туралы ереже; 
 
6) экологиялық рұқсат; 
 
7) аудиттелетін субъектінің қоршаған ортаны қорғау бойынша соңғы бес жылдағы есебі; 
 
8) өндірістік экологиялық бақылауды жүргізу жөніндегі есептілік; 
 
9) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның соңғы үш жылда тексерулер жүргізуі туралы хаттамалардың көшірмелері; 
 
10) егер бар болса, аудиттелетін субъектінің қоршаған ортаны қорғау саласындағы бағдарламасы; 
 
11) апатты жағдайлардың алдын алу және олардың зардаптарын жою жөніндегі іс-шаралар жоспары; 
 
12) қабылданған толықтырулармен қоса, аудиттелетін субъектінің қоршаған ортаға әсер етуін бағалау; 
 
13) шығарындыларды, төгінділерді түгендеу жөніндегі ағымдағы кезеңдегі есеп; 
 
14) жол берілетін шекті шығарындылар мен төгінділердің, қалдықтарды орналастырудың ағымдағы кезеңде қолданыста болатын нормативтерінің жобалары; 
 
15) субъект қызметінің экологиялық-экономикалық аспектілері туралы деректер; 
 
16) бұған дейінгі экологиялық аудиторлық есептердің көшірмелері; 
 
17) аудиттелетін субъектінің әсері болатын аудандағы мемлекеттік экологиялық мониторингтің деректері; 
 
18) аудиттелетін субъектінің қызметіне байланысты азаматтардың және қоғамдық бірлестіктердің өтініштері туралы мәліметтер кіреді. 
 
5. Аудиттелетін субъектіні қарап тексеру және оның қызметкерлеріне сауал жүргізу құжаттаманың аудиттелетін субъектінің нақты жай-күйіне сәйкес келуін бағалау, аудиттелетін субъект мамандарының біліктілігін айқындау, аудиттелетін субъект қызметінің тиімділігін жақсарту үшін ұсыныстар әзірлеу мақсатында жүргізіледі. 
 
6. Қарап тексеру барысында: 
 
1) аудиттелетін субъектінің жоспар-схемаға және жалпы технологиялық сипаттамаға сәйкес келуі; 
 
2) аудиттелетін субъектінің құжаттамасында қоршаған ортаға әсер ету көздері көрсетілуінің толымдылығы; 
 
3) аудиттелетін субъектінің ықтимал әсер ету аумағының жай-күйі; 
 
4) қоршаған ортаға ықтимал әсер ету туралы құжаттамаға енгізілмеген мән-жайлардың болуы; 
 
5) өндірістік объектілерде есепке алу және өзге де қажетті құжаттаманың болуы мен толымдылығы; 
 
6) объектіні пайдалану процесінде қоршаған ортаны қорғау жөніндегі техникалық талаптардың сақталуы; 
 
7) өндірістік экологиялық бақылауды жүргізуге қойылатын талаптардың сақталуы анықталуға тиіс. 
 
7. Аудиттелетін субъектінің қызметкерлерінe сауал қою барысында: 
 
1) қоршаған ортаны қорғау үшін мәні бар мәселелер бойынша қызметкерлердің біліктілік деңгейі; 
 
2) есептілік құжаттаманы жүргізудің объективті болуын растау үшін қажетті ақпарат; 
 
3) қоршаған ортаны қорғау жөніндегі нормативтік құқықтық актілер талаптарының бұзылу жағдайлары және оларды болдырмау жөніндегі шаралар туралы мәліметтер; 
 
4) аудиттелетін субъектінің болашақта шаруашылық және өзге де қызметті одан әрі жүзеге асыруы кезінде экологиялық талаптардың бұзылу ықтималдығы; 
 
5) қоршаған ортаны қорғауды жетілдіру жөніндегі инженерлік бастамалардың болуы анықталуға тиіс. 
 
8. Арнайы зерттеулерді экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдар мынадай жағдайда: 
 
1) өндірістік экологиялық бақылауды жүргізу жөніндегі  есептілікті растау қажет болғанда; 
 
2) қоршаған ортаға әсердің құжаттамаға енгізілмеген көздері анықталғанда; 
 
3) аудиттелетін субъекті қызметінің қоршаған ортаға және халықтың денсаулық жағдайына теріс әсер ету салдарлары туралы мән-жайлар болғанда жүргізеді. 
 
9. Қажет болғанда, зерттеулер: 
 
1) шығарындылар (төгінділер) көздерінде жүргізілетін өлшеулерді, қалдықтар үлгілерін зерттеуді; 
 
2) аудиттелетін субъектінің ықпалды әсер ету аймағында қоршаған ортаның ластануын өлшеулерді; 
 
3) аудиттелетін субъектінің ықпалды әсер ету аймағында өсімдіктердің, жануарлар дүниесінің, экожүйелердің және халық денсаулығының жай-күйін зерделеуді қамтиды. 
 
10. Арнайы зерттеулерді жүргізу үшін қоршаған ортаның жай-күйін айқындайтын аккредиттелген зертханалар тартылуға тиіс. 
 
11. Аудиттелетін субъектінің экологиялық тәуекелдерін айқындау: 
 
1) құжаттама мен есептердің байқалатын ағымдағы жай-күйге сәйкестігін талдау; 
 
2) аудиттелетін субъект қызметінің өсімдіктерге, жануарлар дүниесіне, экожүйелерге және халық денсаулығының жай-күйіне ықтимал салдарларын бағалау, соның ішінде қоршаған орта сапасының бұзылуынан туындаған аурулар мен өлім-жітім жағдайларын талдау; 
 
3) қоршаған орта үшін теріс салдарларға әкеп соғуы мүмкін аудиттелетін субъектідегі авариялық жағдайлардың ықтималдылығын немесе технологиялық регламенттен өзге де ауытқуларды айқындау жолымен жүргізіледі. 
 
12. Аудиттелетін субъектінің экологиялық қауіпсіздігі деңгейін арттыру жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу: 
 
1) осы сияқты объектілер үшін пайдаланылатын ең үздік қолжетімді технологияларды; 
 
2) қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесін жақсарту жөніндегі ықтимал шараларды; 
 
3) өндірістік экологиялық бақылауды жетілдіру тәсілдерін; 
 
4) экологиялық нормативтер мен талаптарды өзгерту жөніндегі ұсыныстарды зерделеу негізінде жүргізіледі. 
 
  
 
^ 83-бап. Міндетті экологиялық аудитті жүргізу туралы шешім 
 
1. Міндетті экологиялық аудитті жүргізу туралы шешімді қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган осы Кодекстің 81-бабының 2-тармағында көзделген мән-жайлар белгіленген кезден бастап бір ай мерзім ішінде қабылдайды. 
 
2. Міндетті аудит жүргізу туралы шешім міндетті экологиялық аудит туралы қорытынды түрінде ресімделеді. 
 
3. Міндетті экологиялық аудит туралы қорытындының нысанын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді. 
 
4. Қорытындыда: 
 
1) аудиттелетін субъектінің тегі, аты, әкесінің аты немесе толық атауы; 
 
2) аудиттелетін субъектінің орналасқан жері; 
 
3) аудиттелетін субъектінің шаруашылық және өзге де қызметімен байланысты қоршаған орта үшін ықтимал тәуекелдердің сипаты; 
 
4) міндетті экологиялық аудитті жүргізуге негіз; 
 
5) міндетті экологиялық аудиттің қорытындысын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға табыс ету мерзімі көрсетілуге тиіс. 
 
5. Міндетті экологиялық аудит туралы қорытынды аудиттелетін субъектінің басшысына жолданады. 
 
  
 
^ 84-бап. Міндетті экологиялық аудитті жүргізудің ерекшеліктерi 
 
1. Міндетті экологиялық аудит аудиттелетін субъект міндетті  экологиялық аудит туралы қорытындыны алған кезден бастап алты айдан аспайтын мерзімде жүргізіледі. 
 
2. Экологиялық аудитор немесе экологиялық аудиторлық ұйым аудит жүргізудің жоспарын әзірлеу үшін міндетті экологиялық аудит туралы қорытындымен, аудитті жүргізу негіздемесімен, аудиттелетін субъектіге тән экологиялық проблемалармен және өзге де аспектілермен танысады. 
 
  
 
^ 85-бап. Экологиялық аудиторлық есептерге қойылатын талаптар 
 
1. Экологиялық аудиторлық есеп міндетті экологиялық аудиттің нәтижелері бойынша: 
 
1) экологиялық аудитордың және экологиялық аудиторлық ұйымның құқықтылығын растайтын мәліметтерді; 
 
2) аудиттелетін субъект туралы жалпы ақпаратты; 
 
3) экологиялық аудитті жүргізу негіздемесін; 
 
4) экологиялық аудитті жүргізудің жоспарын; 
 
5) жинақталған ақпарат тізбесін және оған шолуды; 
 
6) аудиттелетін субъектіні қарап тексеру және оның қызметкерлеріне сауал қою нәтижелерін; 
 
7) арнайы зерттеулердің нәтижелерін; 
 
8) экологиялық тәуекелдерді бағалауды (сандық және сапалық тұрғыдан); 
 
9) экологиялық қауіпсіздікті арттыру жөніндегі ұсынымдар тізбесін; 
 
10) аудиттелетін субъектінің қоршаған орта үшін қауіпсіздік дәрежесі, анықталған жолсыздықтар, қоршаған ортаны қорғау жөніндегі құжаттама мен есептілікті жүргізудің дұрыстығы туралы тұжырымдарды қамтуға тиіс. 
 
2. Бастамашылық экологиялық аудит есебінің нысаны экологиялық аудитті жүргізуге арналған шартта белгіленеді. 
 
3. Бастамашылық экологиялық аудиттің есебі құпия болып табылады. Бастамашыл экологиялық аудиттің есебіндегі мәліметтерді жария ету құқығына аудиттелетін субъeкт ғана ие болады. 
 
  
 
^ 86-бап. Міндетті экологиялық аудит есебін қарау тәртібi 
 
1. Міндетті экологиялық аудиттің нәтижелері бойынша экологиялық аудиторлық есепті экологиялық аудитор немесе экологиялық аудиторлық ұйым бір мезгілде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға және аудиттелетін субъектінің басшысына жібереді. 
 
2. Міндетті экологиялық аудиттің нәтижелерін аудиттелетін субъект Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының талаптарын сақтау, қоршаған ортаға қызметтің теріс салдарларын азайту және қоршаған ортаға залал келтірудің алдын алу, экологиялық есептіліктің дұрыстығын қамтамасыз ету жөніндегі шараларды қабылдау үшін пайдаланады. 
 
3. Міндетті экологиялық аудит барысында аудиттелетін субъектілердің экологиялық есептілігінде дұрыс емес фактілер анықталған жағдайда, аудиттелетін субъект экологиялық аудиторлық есепті алған күннен бастап бір айдан кешіктірмей өзінің есептілігін экологиялық аудит ұсынымдарына сәйкес келтіруге, Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын сақтау жөніндегі өзге де шараларды қолдануға және бұл туралы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органды хабардар етуге тиіс. 
 
4. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган міндетті экологиялық аудиттің нәтижелері бойынша экологиялық аудиторлық есепті алған күннен бастап бір ай мерзімде оны қарауға міндетті. 
 
5. Міндетті экологиялық аудиттің нәтижелерін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган аудиттелетін субъектінің экологиялық талаптарды және қоршаған орта сапасының нормативтерін сақтауы туралы дұрыс ақпарат алу үшін пайдаланады. 
 
6. Міндетті экологиялық аудиттің экологиялық аудиторлық есебін қараудың нәтижелері бойынша қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган: 
 
1) аудиттелетін субъектінің қызметін тоқтата тұру туралы талап қою арқылы сотқа жүгінуге; 
 
2008.04.12. № 97-IV ҚР Заңымен 2) тармақша өзгертілді (2009 жылғы 1 қаңтарда қолданысқа енді) (бұр.ред.қара) 
 
2) экологиялық рұқсат талаптарына өзгерістер енгізуге немесе табиғи ресурстарды пайдалану және алып қою, қоршаған ортаға эмиссияларға рұқс шарттарының (келісімшарттардың) және табиғат пайдалануға өзге де рұқсаттардың талаптарын өзгерту туралы ұсыныспен арнайы уәкілетті мемлекеттік органдарға жүгінуге; 
 
3) өндірістік экологиялық бақылау бағдарламасына өзгерістер енгізу ұсынымдарын беруге құқылы. 
 
7. Міндетті экологиялық аудиттің экологиялық аудиторлық есебі бойынша туындайтын даулар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен шешіледі. 
 
  
 
^ 87-бап. Экологиялық аудитор 
 
1. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындауға және қызметтер көрсетуге лицензия алған жеке тұлға экологиялық аудитор болып табылады. 
 
2. Экологиялық аудитор экологиялық аудиторлық қызметті дара кәсіпкер немесе экологиялық аудиторлық ұйымның қызметкері ретінде жүзеге асыруға құқылы. 
 
  
 
^ 88-бап. Экологиялық аудиторлық ұйым 
 
1. Экологиялық аудиторлық ұйым - жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің ұйымдық-құқықтық нысанында құрылған және қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындауға және қызметтер көрсетуге лицензия алған коммерциялық ұйым. 
 
2. Шетелдік экологиялық аудиторлық ұйымдар Қазақстан Республикасында экологиялық аудиторлық қызметті тиісті экологиялық аудиторлық ұйымдарды - Қазақстан Республикасының резиденттерін құрған кезде ғана жүзеге асыра алады. 
 
3. Экологиялық аудиторлық ұйымның құрамындағы экологиялық аудиторлардың саны үш адамнан кем болмауға тиіс. 
 
  
 
^ 89-бап. Экологиялық аудиторлар палатасы 
 
1. Экологиялық аудиторлар палатасы экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдардың құқықтарын қорғау және мемлекеттік органдарда олардың заңды мүдделерін білдіру үшін құрылады. 
 
Экологиялық аудиторлар палатасы өз мүшелерінің жалпы жиналысында бекітілген жарғының негізінде жұмыс істейтін және мүшелік жарналар мен Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым  салынбаған өзге де көздер есебінен қаржыландырылатын коммерциялық емес, тәуелсіз, кәсіби және өзін-өзі басқаратын ұйым болып табылады. 
 
2. Экологиялық аудиторлар палатасы экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдардың қызметін реттейді, халықаралық тәжірибе негізінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экологиялық аудит стандарттарын әзірлейді. 
 
  
 
^ 90-бап. Экологиялық аудиторлардың және экологиялық аудиторлық ұйымдардың құқықтары 
 
Экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдар: 
 
1) экологиялық аудитті жүргізудің әдістерін дербес айқындауға; 
 
2) экологиялық аудитті жүргізуге арналған шарттың талаптарын орындау үшін қажетті құжаттаманы алуға және тексеруге; 
 
3) экологиялық аудитті жүргізуге қатысуға осы Кодекстің 92-бабында көрсетілген адамдардан басқа әртүрлі кәсіп мамандарын шарттық негізде тартуға; 
 
4) аудиттелетін субъект экологиялық аудитті жүргізуге арналған шарттың талаптарын бұзған жағдайда, экологиялық аудитті жүргізуден не экологиялық аудиторлық есепті беруден бас тартуға құқылы. 
 
  
 
^ 91-бап. Экологиялық аудиторлардың және экологиялық аудиторлық ұйымдардың міндеттерi 
 
Экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдар:

1.  Аудиттің мәні мен  маңызы 

 

Аудиторлық қызметтің мәні қаржылық есеп беруді, төлем есептеу құжаттамасын тәуелсіз тексеру, түрлі қызметтер мен кеңес беру, бухгалтерлік есеп жүргізу мен қалпына келтру, ұйымның активтері мен міндеттемелерін бағалау, салық декларациясын толтыру, қаржы шаруашлық қызметке экономикалық талдау жүргізу бойынша тұтынушыларға қызметтер ұсынытын аудиторлық фирмалардыңкәсіпкерлік қызметі болып табылуында.

Қаржылық есеп беру аудиттің мақсаты – аудиторға қаржылық  қорытынды есепті құрудың белгіленген концептуалдық негізіне сәйкес барлық елеулі апектілер бойынша  қаржылық қорытынды есептің дайындалғаны жөнінде қорытынды беру мүмкіндігін беру. Аудит мақсатында стандартты анықтамасына қарамастан, аудит мақсаты дегенде аудитордың алдына тұтынушы  қоятын мақсатты түсінуіміз керек.

Нарықтық қатынастар жағдайында көптеген кәсіпорындар, банктер, сақтандыру комапаниялары, көлік және комерциялық ұйымдар мүлікті пайдалану, жұмыстар мен қызмет көрсетуді орындау, комерциялық операцияларды ақша қаражаттары ман инвестициялардыңзамын жүргізу бойынша сан алуан келісім шарттық қатынастарға түседі. Қажетті ақпаратты алудағы мәмілеге қатысушылар арасындағы осы қатынастардың нақтылығын тексеру нәтижесінде тек тәуелсіз аудитор ғана дәлелдей алады.

Жеке және ұжымдық меншік иелері акционерлер, жарнашылар,сонымен қатар кредиторлар өз қызметтерінің саласында барлық  көптеген қаржылық және шаруашылық операциялардың заңға сәйкес орындалғанына және бухгалтерлік жазбалармен тоқсандық және жылдық есептерде дұрыс көрсетілгеніне  өз бетімен көз жеткізу мүмкіндігінен айрылған. Ұйым қызметі мен оның заңды орындалуын тәуелсіз  аудиторлық тексеру мемлекетке де экономика қаржыландыру, несие беру, инвестициялау, және салық салу саласында қажетті шараларды қабылдау үшін қажет, жекелеген кәсіпорындар, ұлттық экономика салалары мен аймақтар бойынша жүргізілетін аудиторлық  тексерулер өздерін қызықтыратын  қаржылық есептеме нақтылығын дәлелдеу үшін республиканың  мемлекеттік органдары, министрліктер мен ведомствалар, соттар, прокуратураға және басқаларға қажет.

Аудиттің маңызы тиісті  жақтардың  мүдделеріне қол жеткізуде болып табылады. Атап айтқанда:

- экономикалық субьектілердің 

- салық қызметі тулғасындағы  мемлекеттің

- қаржылық есеп беруді әр  түрлі пайдаланушыларды 

- аудиторлардың меншік иесі  мен мемлекеттің мүдделерін қорғау, сонымен бірге есеп және қорытынды  есеп беруді қамтамасыз ету  мақсатында.

Ішкі пайдаланушыларға басқару шешімдерін дұрыс қабылдау үшін қателер мен бұрмалаушылықтар жоқ обьективті  қаржылық  ақпарат қажет.

Меншік иелену құқығына негізгі өзгерістер енгізу процесі, егер бұрынғы  есеп берулер екі жеке серіктес шаруашылықты жүргізудің жаңа обьектісін құру үшін өз бизнесін біріктірген кездегідей деген ескерту болмаған аудиторлық қорытындыны сақтаса ғана қамтамасыз етілуі мүмкін. Үшінші жаққа бағытталған қаржыландыруду беру туралы өтініш  тексерілген есеп берулермен дәлелделінуі мүмкін.

Аудитке кәсіпорын қызметін жан жақты тексеру енеді. Сондықтан  ол аудиторға басшылыққа арналған  және оның қызметінің тиімділігін жоғарылату жөніндегі конструктивті ұсыныстар дайындауға мүмкіндік береді.

 

 

 

2  Аудиттің жіктелуі   

 

Ішкі аудит басқару есебінің бөлінбес және маңызды элементі болып табылады.Ішкі аудитке деген қажеттілік жоғары басшылық барлық басқару құрылымдары қызметін күнделікті бақыламауына байланысты кәсіпорында пайда болады.Жіктемеге сай аудит төмендегі  түрлерге болінеді:

 

                                          Аудиттің түрлері 

 

р\с	Критерийлер	Түрлері
1	Ақпаратты пайдаланушыларға қатысты	1-Сыртқы 2-Ішкі
2	Заң талаптарына қатысты	1Міндетті 2Бастамашылық
3	Аудит обьектілері бойынша	1- Банктік аудит 2-Сақтандыру компанияларының  аудиті 3- Биржалар, инвестициялық  институтар мен зейнетақы қорларының аудиті 4- Жалпы аудит 5- Мемлекеттік аудит
4	Тағайындалуы бойынша	1 Қаржылық есеп беру аудиті 2 Салықтың аудиті 3 Сәйкестік аудиті 4 Операциялық аудиті
5	Жүзеге асырылу мерзімі бойынша	1. Бастапқы  2. Келісілген
6	Тексеру сипаты бойынша	1 Дәлелдеуші 2 Жүйелі бағытталған 3 Тәуекелділікке негізделген  аудит

 

 

Ішкі аудит осы қызмет туралы ақпарат беріп, менеджерлер есе бінің нақтылығын дәлелдейді. Ең алдымен аудит ресурстарды жоғалтуға жол бермеуге және кәсіпорын ішіндегі қажетті өзгерістерді іске асыру үшін қажет.