Бүйректердің аномалиялары

  Науқастың көпшілігіне  нейро-бұлшық ет дисплазиясының  диагнозы көп кешігіп барып  қойылады да бұл кезде терапия  мен хирургиялық емдеудің  пәрменділігі  шамалы болып қалады.

   Нейро-бұлшық ет  дисплазиясы кезінде патогномондық симптомдардың болмауы зерттеудің функциялық және арнаулы әдістерін бір мезгілде жүргізілуді талап етеді, мұның өзі ерте мерзімінде дұрыс диагноз қойып, тиісті емдеу тағайындауға мүмкіндік береді.

    Алып несепағарларды  диагноздау,олар есте ұсталатын  болса,қиынға соқпайды.

   Мегауретерлер кезінде  хромоцистоскопия жақсы көмекші  зерттеу әдіс болып табылады, мұндайда балаларда белгілі бір  заңдылық анықталады. Балаларда  5-6 жасқа дейін индигокармин  әркезде  біршама кешігіп барып бөлінеді,бұл  жастан асқан балаларда ол  кішірек 15-20 минөт бақылаудан  кейін барып көрінеді. Мұның өзі  бүйрек паренхимасының инфекциялық  процеске тартылуына және несепағарлардың  сақина тәрізде,күрт кеңейюіне  байланысты.

  Ретрограттық пиелография  диагностика үшін пайдалануға  келетін болса да , созылмалы пиелонефриттің асқыну қаупі салдарынан оны қолдануға барынша ұстамдылықпен қарау керек.

  Тері арқылы антеградтық  пиелографиялауды көмекші әдіс  ретінде біз 1759 жылдан қолданып  келеміз және ол патологиялық  процестің  себебі мен дәрежесін нақты білуге, демек емдеудің дұрыс әдісін таңдап алуға мүмкіндік беретін қауіпсіз зерттеу әдісі болып табылады.

   Нейро-бұлшық ет  дисплазиясы кезінде жоғарғы  несеп жолдарының функсиялық  жағдайын диагностикалаудың бағалы  бір әдісі компьютерлік томография  болып табылады. Бұл әдіс несепағардың  жиырылуларын, контрасты массасының несепағар бойымен жүруін ,оның қуыққа түсуін және қуық-несепағар рефлюксі болғандай жағдайда несепағарға оралуын көріп бақылауға мүмкіндік береді.

   Алып несепағарлардың  жиырылу функциясы туралы,жиырылу  толқындары бар-жоғы туралы ультрадыбыстық  зерттеу кезінде маңызды дерек  алуға болады.

   Алып несепағарды  емдеу кезінде қолданылатын тұңғыш  операциялардың бірі несепағардың  «тарылған» деп аталатын учаскесін  қиып алып кейін оны қуыққа  реимплатанциялау операциясы –уретероцистонеастомоз  болды.

   Қазіргі кезге  дейін урологтардың көпшілігі  алып несепағардың шығуы туралы Swencon мен оның мектебі талдап  жасаған теорияны ұстанатын болғандықтан,бұл  әдіс едәуір кең тарап отыр.

   Біз талдап-әзірлеген  уретероэнтеропексия әдісі бойынша  операция жасалған науқастардың  операциядан кейінгі кезеңдегі  жағдайы қанағаттанарлық болды.  Ауруханадан шығар кезде жүргізілген  цисто граммаларда бірде-бір жағдайда қуық –несепағар рефлюксі болған жоқ.

   Уретероцело (несепағардың қуық ішілік кистасы, уретеровезикалдық киста) дегеніміз несепағардың ең төменгі сегменті қабырғасының қуықтық кілегейі астына қап тәрізді бұлтиып сұғынуы. Демек,уретероцело сыртынан қуықтың кілегейімен жабылған. Олардың арасында несепағардың бұлшық ет және біріктірме тіндік қабаттары орналасқан.

   Уретероцеленің түзілуі  жөнінде екі көзқарас бар. Бірі  авторлар уретероцеле несепағар  сағасы дамуының аномалиясының  салдары және несепағардың күрт  тарылуына саяды деп есептейді;  енді бір авторлар несепағардың  төменгі сегментін созылыңқы  дерлік қалыпта ұстап тұратын  біріктірме тіндік муфтаның жете  дамымауы  не болмауы деп біледі.

   Саға өңірінде  үнемі кедергіден өтудің салдарынан  несепағардың жоғары жатқан интрамуралдық  бөлімі кеңіп, кернеулі киста  түрінде қуықтың кілегей қабығы  астына сұғынып тұрады.

   Уретероцеле барлық  жастағы жастағы адамдардаң 1-2 процентінде  болады,бірақ 3-4 проценті балаларға  келеді.

   Несепағардің қуық  ішіндегі кистасының формасы  әр түрлі болады және оның  үлкендігіне байланысты. Ол домалақ, овал не алмұрт тәрізді  формада болады. Кистаның үлкендігі шиенің сүйегіндей болуы да  мүмкін,бүкіл қуықтың саңлауын алып та тұрады.

  Уретероцеле қарапайым  және пролапсияланған болуы мүмкін. Қыз балаларда уретероцеле уретраға  түсіп кететін болады,мұндайда  уретра жабылып қалып,несеп жедел  жүрмей қалады. Күшенген кезде  киста сыртта түсіп қалуы мүмкін.  Ер балаларда киста өте қозғалмалы  болса уретраның проксималдық  бөлігіне түсіп кетуі мүмкін. Уретрға ашылатын несепағардың  эктопияланған сағасының бұлтиып  сығуы,қуық дивертикульна, жатыр  мойнына, қынапқа және басқа  жерлерге сұғынуы  мүмкін екенін  есте ұстау керек. Уретероцеле  әдетте іріңді  несеп болады.

  Уретероцеле клиникасы  оның үлкендігіне және асқынларына   қарай анықталады. Бұғана қоса  клиника уретероцеле ішінде не  болатынына байланысты. Уретероцеле  тас түзілетін жағдайларда да  сирек емес.

    Уретероцеленің  негізгі симптомдары мезгіл-мезгіл  пайда болатын не тұрақты лейкоцитурия,ондайда  кейде дененің температурасы  көтеріледі, ауырмағанмен кіші дәрет  сындырылады.  Бұл топтағы науқастардың  біразында уретероцеленің негізгі  көрінісі несептің жедел тоқтап  қалуы. Бұған қоса айтатын тағы бір жәйт:симптоматика науқастың жасына байланысты, науқас неғұрлым жасамыс болса,симптоматика соғұрлым айқын болады.

  Уретероцеле диагностиканың  негізгі әдісі цитоскопия болып  табылады. Уретероцеленің цитоскопиялық  көріністерінің өз ерекшеліктері  болады:несепағардың сағасы нүктелі  түрде болып бұлтиған тұстың  шоқтығында не бүйірінде орналасады. Несепағар сағасынан оның жиырылған  кезінде несеп жіңішке ағыс  болып ағады,бұл орайда кистаның  көлемі кішірейіп,ол жоғары қарай  тартылады.

   Диагностиканың қосымша  бағалы әдісі төмендеуші де, өрлеме  де цистография болып табылады. Цистограммаларда қуықтың толуының  шар тәрізді формадағы,тиісті  жақта орналасқан ақауы анық  байқалады.

    Экскреторлық  урография міндетті түрде орындалады. Ол бүйректің функциялық қабілетін және жоғарғы несеп жолдарының дилатация жәрежесін анықтауға мүмкіндік береді. Тән рентгенологиялық нышан толы қуықтың фонында несепағардың төменгі ұшы кистамен бірге жыланның басы секілді болып айқын көрінеді.

     Қазіргі уақытта  уретероцелені трансуретралық,эндовезикалдық  электрокоагуляциялау кеңінен тарап  отыр. Әдістеме мынаған саяды.  Уретероцеле кистаның алдыңғы  беті бойымен несепағарлық N 6 катетерленгеннен  кейін бір рет не бірнеше  мәрте,саға өткізетіндей болғанға  дейін,яғни уретероцеленің басылғанын  көзбен көргенге дейін қосымша  коагуляция жүргізіледі.

     Ересек адамдарда  уретероцелені трансвезикалдық  қиып алу орындалады. Киста қуықтың  кілегейінің деңгейінде қиылып,қиылған  шеттер түйінді кетгут тігістермен  тігіледі. Қуық-несепағар рефлюксіне  жол бермеу үшін операцияны  антирефлюкстік қорғаныш әдістерінің  бірімен аяқтау керек.

   Гидронефроз. Жоғарғы несеп жолдарының даму аномалияларының көпшілігінде уродинамиканың кінәраттары қабаттасады да,осының салдары ретінде гидронефротикалық трансформацияға,гидронефрозға апарып соғады.

    Гидронефроз - шүмекше-тостағанша жүйесінің бүйрек паренхимасы біртіндеп атрофияланатын бірден-бірге дендей беретін кеңеюі.

   Гидронефроздың ең  жиі кездесетін себебі шүмекше-несепағар  сегментінің туа бітетін тарылуы.  Гидронефроз несепағардың тамырлармен  аномалдық қарым-қатынасының салдарынан,сондай-ақ  туа біткен фиброздық өрмелердің  болуынан және т.б. пайда болуы  мүмкін.

   Гидронефроздың Н.А.Лопаткин  ұсынған (1969) топтастырылуы. 

1.Бастапқы,немесе туа  біткен гидронефроз;оның шығу  тегін жоғарғы несеп жолдарының  уродинамиканың бұзылулары қабаттасатын  аномалияларынан іздеу керек  болады.

2.Екінші,немесе жүре біткен  гидронефроз,қайсыбір аурудың (бүйрекке  тас байланатын ауру,несепағардың  ісіктері мен жарақаттанудан  болатын стриктуралары және т.б.) асқынуы ретінде. 

    Бұл топтастыруға  кейбір урологтар  компенсацияланған  форма мен операцияланған гидронефрозды  (тостағаншалар мен шүмекше кеңейген,деформацияланған  қалпына қалады) қосуды ұсынады.  Клиникалық барысы бойынша Н.А.Лопаткин  гидронефрозды бастама,ерте және  терминалдық стадиялардағы деп  бөледі. Бастама стадия тостағанша-шүмекше  жүйесінің гиперкинезиясының сипатталады  және ұзақ жалғасуы мүмкін,өйткені  нефроздардың қызметі қалыпты  күйінде қала береді,инфекция  болмайды.

    Ерте сатысына  шүмекшенің жиырылу қызметінің  едәуір күшеюі тән,бұл оның  қызметінің дискоординациясына  апарып соғады. Нефрондардың қызметі,бүйректердің  концентрациялық және натрийуретикалық  функциялары төмендейді.

     Бұл стадияда  ілеспе пиелонефрит,тас байлану  және басқа асқынулар байқалады.  Терминалдық стадияда бірінші  қатарға тостағанша-шүмекше жүйесінің  атониясы және бүйрек функциясының  толық немесе толық дерлік  жоғалуы шығады.

    Гидорнефроздың  негізгі симптомдары ауырсыну,несеп  тұнбасында патологиялық элементтердің  болуы болып табылады.

    Гидронефрозыдың екінші симптомы-бүйрек өңірінде пальпацияланатын “ісіктер”. Пельвиоуретралдық сегменттің ішінара обтурациясы кезінде ісік тәрізді түзілім ауырмайды,консистенциясы серпімді.Кенет болған уақытша обтурация кезінде ісік тәрізді түзілім кернеулі болады,шүмекше-тостағанша жүйесі,бүйректің талшықты қабының тым керілуіне,  шүмекше-бүйрек рефлюкстерінің түзілуіне байланысты пальпация кезінде қатты ауырады. Несеп ағысы қалпына келтірілгенде ауру,полиурия едәуір бәсеңдейді,ісік тәрізді түзілімнің көлемі кішірейді.

    Ауырсыну шүмекше-несепағар сегменті обструкциясының неғұрлым жиі кездесетін нышаны болып табылады. Бастапқыда іште нақтышоғырланған тұсы анық емес жағымсыз қысым сезімі байқалып,ол кейде басылып қалып тұрады. Жоғарғы несеп жолдарының едәуір анық білінген обтурациясы кезінде ауырсыну күшейіп ұзаққа созылады. Несепағардың күрт бүгілуінен не тас тұруынан шүмешенің кенет болатын обтурация бүйрек шаншуы сияқты шаншып ауыратынымен сипатталады. Ауырсынудың сипаты патоморфологиялық  өзгерістердің дәрежесіне байланысты болмайды. Кейде алып гидронефроз шүмекше-несепағар сегментінің обструкциясы негізінде симптомсыз өтеді және керісінше "кішкентай"гидронефроз жанға батып ауруы мүмкін.

   Гидронефроздың клиникалық  барысын компенсацияланған, субкомпенсацияланған  және декомпенсацияланған деп  3-стадияға бөледі;морфологиялық  тұрғыдан бұл пиелоэктазияға,перегидронефроз  бен гидронефрозға сәйкес келеді.

   Гидронефроздың диагностикасы  процестің стадиясына тікелей  тәуелді болады. Гидронефроз диагностикасының  шешуші әдісі рентгенологиялық  әдіс болып табылады. Шүмекше-несепағар  сегментінің обструксиясы кезінде  мынадай рентгенологиялық тән  нышандар әжептәуір жиі анықталады:

1. Шүмекшедегі сұйықтықтың көлбеу денгейінің симптомы.
2. Бос несепағар симптомы.
3. Шүмекше-несепағар сегментінің проексиясындағы несепағардың кқлденен ақауының симптомы сегментті қиып өтетін қосымша ірі тамырлардың бар екенін көрсетеді.

Гидронефроз кезінде не ол бар деп күдіктенгенде антеградтық  пиелография басқа зерттеу әдістері дұрыс диагноз қоюға мүмкіндік  бермейтін жағдайларда жүргізіледі.

  Соңғы жылдары гидронефроздың  диагностикасында ультырадыбыстық  және радиоизотоптық зерттеу  әдістері,сондай-ақ компьютерлік  томография кеңінен қолданылады.  Бұлар бүйректер мен жоғарғы  несеп жолдарының функциялық  –морфологиялық жай-күйі туралы  дәлме-дәл ақпарат береді де,мұның  өзі емдеудің ұтымды әдісін  таңдауға айтарлықтай әсер етеді.

  Гидронефроз негізінен  хирургиялық жолмен емделеді. Консервативтік  терапия операцияға дейінгі,сондай-ақ  операциядан кейінгі кездерде  инфекцияны жою мақсатында қолданылады.  Консервативтік терапия гидронефрозды  емдеудің өзалдына бөлек түрі  ретінде хирургиялық әдіспен  емдеуге болмайтын жағдайларда  ғана қолданылуы мүмкін; ол медикаментоздық  және диеталық емдеуге саяды.

Жоспары:

I Кіріспе

Бүйрек аномалиялары

II Негізгі бөлім

1) Сан аномалиялары

2) Орналасу аномалиялары

3) Шама-көлемінің аномалиялары

4) Құрылым аномалиялары

III Қорытынды

IV Пайдаланылған  әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:   

Алшынбаев М.К. және басқалар, Урология: Медицина жоғары оқу орындарының  студенттеріне арналған оқулық. -Астана: Елорда, 1999. -480 бет.