Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінде шағын және орта бизнесті несиелеу

 

Қаржылық  құжаттар:

1. «АлматыҚұрылыс» АҚ-ның несие алу туралы арызы.
2. Соңғы үш жылға және соңғы кварталға арналған баланстар.
3. Қызмет көрсететін банктен қарыздың жоқтығын растайтын және №2 картотеканың анықтамасы.
4. Бюджет алдындағы қарыздың болмауы туралы Салықтық Инспекциясының анықтамасы  (Акт сверки из НИ).
5. Соңғы 12 ай ішіндегі барлық қызмет көрсететін банктермен есеп айырысу шоттарында қаражаттардың қозғалысын растайтын анықтама (теңге/валюта).
6. Дебиторлық және кредиторлық қарыздың ашылып көрсетілуі (расшифровка),тауарлардың, қызметтердің  атауларының   және   қарыздың   пайда болу мерзімі көрсетілуі шарт.
7. Негізгі құралдардың тізімі (баланста көрсетілуіне, көрсетілмеуіне байланыссыз).
8. Бизнес-жоспар (несиені пайдаланудың және қайтарудың технико -экономикалықнегіздемесі). 
   Бизнес-жоспарда несиелік ресурстардың қайтарылу есебі келесі критерийлер негізінде жасалады:

• тауарды жеткізу және өткізу мерзімі;

• тауарды сатып алу және өткізу шығындары;
• кедендік баждар;
• үстеме шығындар;
• салықтар, акциздер және басқа да бюджеттік аударымдар;
• тауарды өткізуден түсетін жоспарланған пайда және несиені 
  қайтарудың көздері;
• берілген несие бойынша негізгі қарыз бен есептелген проценттік төлемдерді қайтарудың графигі.

9. Орындалуына несие алынатын келісімшарттың көшірмесі, барлық спецификацияларымен бірге.

10. Лицензиялардың көшірмелері.
11. Тауарды сатып алуға дайын контрагенттердің келісімшарттарының       көшірмесі.
12. Несиенің қамтамасыз етілуін растайтын құжаттар:

• кепіл (гарантия) және кепілдеме (поручительство) хаттары 
  кепілді беретін тұлғалардың төлемқабілеттілігі;

• кепіл заты бойынша қарыз алушының кепілге беретін игілікке 
  деген меншік құқығын растайтын құқықтық құжаттардың 
  оригиналдары, осы игіліктердің толық төленгендігін растайтын

• төлем құжаттарының көшірмелері.

• Ғимараттарды және құрылғыларды кепілге бергендегі құжаттар.

Қажет жағдайларда банк қарыз алушыдан несиенi қайтаруын қамтамасыз ететiн  басқа да құжаттар мен мәлiметтердi талап ете алады. Сонымен қатар, банкпен тұрақты несиелiк қатынаста  болатын қарыз алушылар үшiн кейбiр құжаттар тiзiмi қысқаруы мүмкiн. Қарыз алушы банкке несие алуға өтiнiш жасаған уақытта, банк несиелеудегi оның мүмкiндiгiн алдын-ала бағалау үшiн есеп карточкасын толтыруы мүмкiн. Онда: фирманың жетекшiсi мен қарыз алушы өкiлiнiң аты-жөнi; қызмет және меншiк түрi; клиенттiң заңды мекен жайы; есеп - айырысу және валюталық шот ашқан банктiң аты және реквизиттерi; негiзгi құрылтайшылары; ол сұрайтын несиенiң мақсаты, сомасы және мерзiмi; соңғы есептiк күнге берiлген баланс құрылымы және басқа да көрсеткiштер жазылады. Тапсырылған құжаттарды оқып, талдау барысында банк қарыз алушының алған несиесін қайтару қабiлетiн бағалау кезiнде, шешiм қабылдау үшiн осы құжаттардың маңызы бар. Әдетте клиент тарапынан келетін өтініш алдын-ала келіссөздер жүргізілгеннен кейін жіберіледі. Несиені қайтару қабілетін бағалау - техника-экономикалық есеп негiзiнде жасалады.

Әдетте клиент тарапынан келетін  өтініш алдын-ала келіссөздер жүргізілгеннен кейін жіберіледі. Бұл келіссөздерде  банктің несиелеу бөлімінің маманы осы қарыз алушыға несие беру мүмкіндігін, потенциалды мәміленің банктің несиелік саясатына сәйкестілігін және сол клиентпен жұмыс істеу қажеттілігін бағалап, алдын-ала сараптау жүргізеді. Клиент сұрап отырған несиенің шарттары (мерзім, проценттер, сома, клиенттің нарықтағы жұмыс істеу уақыты, т.б.) мен жоғарыда аталған жағдайлар банкті қанағаттандырса, онда екі жақ та келісімге келеді. Жалпы несиелік өтінішті талдаған кезде оның маңызды факторларын таңдап, несиелеу тұрғысынан бағалау керек.

Қарыз алушының несиелiк қабiлетiн талдау кезеңі.

Қарыз алушының сенімділігін бағалау  кезеңі. «ЦеснаБанк» АҚ-ның қауіпсіздік қызметі қарыз алушының моральдық және іскерлік репутациясын анықтау мақсатында қарыз алушының сенімділігін бағалауды жүзеге асырады.

Қамсыздандыруды  бағалау және тексеру кезеңі. «ЦеснаБанк» акционерлiк қоғамының Несие Комитетінің шешімі бойынша қажетті қамсыздандырудың көлемі негізгі қарыз сомасынан және сыйақыдан кем болмауы қажет.

Банктің қамсыздандыруға қоятын негізгі  талаптары:

• экономикалық талап – қамсыздандыруды өтімділігіне, оның нақты нарықтық құнын бағалауына, қажетті жағдайда кепілдің сақталуына бақылауды жүргізу кезінде ұйымдастырылуына, нарықта өзгеру жағдайлары пайда болған кезде қайта бағалауына қарай дұрыс таңдап алу;
• заңи талаптар – келісім шартта кепіл беруші мен кепіл ұстакшының құқықтары мен міндеттерін нақты анықтау, қамсыздандыру бойынша құқық белгілейтін құжаттарды дұрыс рәсімдеу және жүргізу, оларды   белгіленген тәртіпте тіркеуді және сақтауды қадағалау.

Егер кепіл беруші несиелеу мерзімі кезінде кепілді ауыстырғысы келсе, онда ұсынылатын кепіл мүлкінің құны анықталады және жаңа кепіл шарты жасалады.

«ЦеснаБанк» акционерлiк қоғамының Ережесіне сәйкес міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ететін кепілге Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес өндіріп алуға жіберілетін барлық мүліктер жатады.

Кепіл екі негізгі крийтерилер  бойынша былай сыныпталады:

1. кепіл шартының екі жақ өкілеттерінің көлемі бойынша: ипотека және кепілзат;
2. кепіл ретінде қойылған мүліктің сипаты бойынша: жылжитын және жылжымайтын.

Кепіл беруші болып қарыз алушының өзі және үшінші тұлға бола алады. Кепіл затының нарықтық құнын  есептеу және негіздеу мақсатында кепілге  берілетін мүлікті бағалау қажет. Қамсыздандырудың нарықтық құнын бағалауды «ЦеснаБанк» акционерлiк қоғамының Қазақстан Республикасының заңына сәйкес осы қызметті жүргізуге лицензиясы бар банк маманы жүргізеді. Банктің тәуелсіз эксперті немесе уәкілетті органы кепілдің нарықтық құнын бағалуы мүмкін. Күрделі кепілдің нарықтық құнын анықтау үшін кейде тәуелсіз мамандар мен эксперттер жүргізеді.

 

 

 

 

Кепілмен қамтамасыз етудің нарықтық құны осы кепілді бағалаған маманның қолымен расталған бағалау актісімен  қуатталады. Банкте кепілдің нарықтық құнын анықтауды келесідей кепіл  өтімділігінің максималды коэффициенттері қолданылады:

 

4 – кесте. Кепіл өтімділігінің максималды коэффициенттері

 

Кепілзат тобының атаулары	Өтімділіктің максималды коэффициенті,  %
Жер учаскелері	70%
Тұрғын үйлер, дүкендер, кафе, қонақ  үйлер, кеңселер, ойын-сауық обьектілер, ресторандар	70%
Өндірістік обьектілер, ғимараттар және мүліктік кешендер	60%
Жеңілтранспорттық құралдар: -     жеңіл -     ауыр	60% 50%

 

4-ші кестенің жалғасы

Машиналар, механизмдер, құралдар, жиһаздар	50%
Тауарлы-материалдық қорлар: -     айналымдағы тауарлар -     кепілге салынған тауарлар	50%                                   70%
Бағалы қағаздар: -     мемлекеттік бағалы  қағаздар -     акциялар -     басқа да бағалы  қағаздар	100% 50% 70%
Ақшалар	100%
Жеке тұлғаның жеке мүліктері	50%
Кепілдің басқа да түрлері	50%

 

Несиелiк келiсiм-шарт жасау.

Қазіргі несиелеудің басты ерекшелігі бойынша банк қарыз алушының несиелік қабілетін тексеріп болғаннан кейін, несиелік шарт жасасу үшін несиелеу субъектісімен  қатынасқа түседі.

   Несиелік келісімшарт – бұл осы келісімшартқа отырған екі жаққа да келісімшарттағы барлық пунктері міндетті түрде орындалуы тиіс заңды құжат болып табылады. Заңды құжат ретінде несиелік келісімшарт берілген мәміле бойынша екі жақ арасындағы барлық кешенді сұрақтарды реттеп отырады. Несиелік келісімшартта мыналар тіркелген:

• екі жақтың атауы;
• келісімшарттың іске асу мерзімі;
• несиелік мәміленің құралы мен шарттары;
• екі жақтың міндеттері мен құқықтары;
• осы міндеттемелердің орындалуының құқықтық кепілдемесі.

    Мұндай құқықтық кепілдемеге жататындар: қарыз алушының заңды формасының нұсқаулықтары, несиенің қайтарымдылығын қамтамасыз ететін тәсілдер, екі жақтың біреуі өзінің міндеттемесін бұзған жағдайда қолданылатын санкциялар, несие шартын бұзу жағдайлары.

 

Несиелік келісімшарт  – екі жақтың өзара міндеттемелерін және жауапкершіліктерін анықтайды. Онда мыналар көрсетіледі:

• несиенің объектiлерi;
• несиенiң мөлшерi, оның мақсаты;
• несиені беру шарттары және өтеу мерзімдері, олардың қарыз алушы қызметінің жақсаруына әсері;
• несиенi қамтамасыз ету формасы;
• несие үшiн төленетiн сыйақы мөлшерлемелері, олардың төмендеуі            немесе көтерілуі, төлем тәртібі;
• қарыз алушының міндеттемелерін қамтамасыз ету нысандары (кепілдемелер, кепіл, кепілдік беру және басқалар);
• материалдық қорлар мен өндірістік шығындарды өтеудегі меншікті айналым қаражаттарының нормативі;
• несие беру және өтеу үшін екі жақтың міндеттемелері, құқықтары және жауапкершілігі;
• несиенiң қозғалысын және клиенттiң қаржылық жағдайын бақылау     үшiн қарыз алушының беретін құжаттарының тiзiмi және оларды банкке тапсыру мерзімділігі;
• несиелеу процесiндегi банктiң бақылау қызметi.

<p class="dash041e_0431