«Стандарт Костинг» шығындарының теоретикалық негізі

Материалдық жауапты адамнан залал сомасын өндіріп алу үшін қызметкерден кем шыққан соманы одан өндіріп алу туралы оның жазбаша келісімін алу қажет. Егер материалдық жауапты адам өндіріп алумен келіспесе, онда ұйым сот инстанцияларына жүгінуі керек. Сотқа жүгіну үшін тиісті құжаттарды дайындау қажет:

1. жеке еңбек шарты және толық материалдық жауапкершілік туралы шарт.
2. басшының жұмысқа қабылдау және қызметке тағайындау туралы бұйрығы.
3. материалдық жауапты адамның қызметтік нұсқаулығы.
4. материалдық жауапты адамның қолы қойылған, осы адамның ТМҚ өткізу – қабылдау туралы акт.
5. түгендеу нәтижелері көрсетілген, материалдық жауапты адам қол қойған түгендеу туралы акт.

Егер материалдық жауапты адам актіге қол қоймаған жағдайда, материалдық жауапты адамның түгендеу аяқталған кезде болмағанын дәлелдейтін құжаттарды табыс ету қажет: қызметкердің жұмыс орнында болмауы туралы акт, ішкі істер органдарына қызметкердің жұмыста болмағаны туралы өтініш пен өтінішке жауап және басқасы.

Табыс етілген құжаттар негізінде сот материалдық жауапты адамның кінәлі немесе кінәсіз екендігі туралы шешім қабылдайды.

Сот материалдық жауапты адамның кінәлі екендігі туралы шешім қабылданған жағдайда, бухгалтерия түгендеу кезінде анықталған кем шыққан соманы өндіріп алады.

     Жер учаскесін абаттандыру шығындарын есептеу.

ЖАҒДАЙ

ЖШС балансында құны 5 млн теңге болатын жер учаскесі және құны 50 млн теңге болатын кеңсе үйі бөлек есепке алынған. ЖШС жер учаскесін абаттандыруды жоспарлап отыр (ұсақ кесектелген тас төсеу, асфальт төсеу, жиектес орнату және т.с.с.,). Бухгалтер осы шығындар күрделі салымдар болып табылады деп санайды және оларды жер учаскесінің құнын ұлғайтуға жатқызуды жоспарлап отыр.

Осы шығындарды жер учаскесінің құнын ұлғайтуға жатқызу заңды ма?

 ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ

Әдетте қолдануға берілген үйлер мен ғимараттар оларды абаттандыруғ маңайындағы аумағын жайластыру бойынша қосымша шығындарды талап етеді. Сыртқы абаттандыру объектілері – кәсіпкерлік қызметпен байланысы әдетте жанама түрде қадағалаумен айырмашылығы болатын негізгі құралдардың ерекше тобы. Осыған байланысты оларды сатып алу шығындарын негіздеу оңай емес. Біздің жағдайда бұл жер учаскесін абаттандыру. Бұл жерде бухгалтерден: шығындардың қайда жатқызылатынын дұрыс айқындау талап етіледі: кәсіпорынның есеп саясатының ережелері негізінде жер учаскесінің құнын ұлғайтуға немесе әкімшілік шығыстарға.

Негізгі құралдың құнын ұлғайту шығындарына жатқызуға болады, егер кәсіпорын мол сенімділікпен болашақ экономикалық пайда алатын болса, яғни негізгі құралды абаттандыру бастапқы құнның ұлғаюына алып келуі мүмкін, осы салымдардың нәтижесінде бастапқы бағаланған нормативтік көрсеткіштер (қызмет мерзімі, құаты, ауданы, еңбек өнімділігінің жылдамдығы, өндірістік шығындардың қысқаруы, шығарылатын өнімнің сапасы және т.с.с.) өзгереді. Осы жағдайда нормативтік көрсеткіштер өзгермейді, себебі жер учаскесіне қызметмерзімін өзгертуді жатқызуға болмайды, амортизация есептелмеді және т.с.с. бірақ сонымен бірге жер учаскесін абаттандыру болашақ экономикалық пайда әкелуі мүмкін, мысалы, аумақты жайластыру қажеттілігі өндірістік қажеттілікпен негізделуі мүмкін.

Басқа жағынан алғанда, активтен түсетін болашақ экономикалық пайданы ұлғайтатын шығындар, яғни бұл болашақ жкономикалық пайданы қалпына келтіруге немесе сақтауға арналған шығындар, басқаша айтқанда, объектілерді ұстап тұруға және қалыпты жұмыс істеуіне арналған шығындар кәсіпорынның шығыстарына есептен шығарылады.

Кеңсенің жанындағы қолайлы жол, автотұрақ, күтілген сквер және әдемі клумба яирманың иелері туралы жағымды пікір қалыптастырады. Осы жағдайда ЖШС жер учаскесін абаттандыруды бухгалтер әкімшілік шығыстарға жатқызуға тиіс, себебі асфальт төсеу, жиектас орнату және т.с.с. бойынша шығындар жер учаскесінің бастапқы құнын ұлғайтуға алып келмейді, бұл шығындар кәсіпорынды ұстап тұруға және қалыпты жұмыс істеуіне арналған шығындар болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II бөлім. «СПП  «Металлоизделия»  ЖШС ұйымдық  – экономикалық  жағдайына сипаттамасы.

2.1. «СПП  «Металлоизделия»  ЖШС ұйымдық  – экономикалық    сипаттамасы.

2008-2010 жылдарға  «СПП  «Металлоизделия»  жауапкершілігі  шектеулі серіктестігінің  өндіріс  көлемі

                                                                                                                Кесте 1.

 

№	Көрсеткіштер	Жылдар			Ауытқуы 2008 жыл
		2008	2009	2010	2008 қарағанда	2010 қарағанда
1	Тауарлы өнімі көлемі (мың теңге)	504910	511096	800883	295973	289787
2	Жұмысшылар саны (адам)	110	122	151	41	29
3	Негізгі құралдар (мың теңге)	135558	232188	240200	104642	8012

 

Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай «2008 жылдан бастап 2010 жылға дейінгі «СПП «Металлоизделия» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің өндіріс көлемі» кестесінде көрсетілген мәліметтерді талдай отырып, жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің өндіріс көлемі айтарлықтай үлкен деп қорытындылауға болады.

Тауар өнімі 2010 жылы 2008 жылға қарағанда едәуір өскен, яғни 295973 теңгені құрайды.

Бұл көрсеткіштің өсуі кәсіпорынның қызмет көрсету саласын кеңейтуіне байланысты деп айтуға болады.

Қызметкерлердің саны 2010 жылы 2008 жылмен салыстырғанда 41 адамға көбейгенін көруге болады. Кәсіпорынның өндірістік қуаттылығының артуы, оның еңбек ресурстарын пайдаланып, олармен толықтай қамтылғанын көрсетеді.

Кәсіпорынның негізін талдаудағы келесі көрсеткіш, бұл негізгі құрал. Негізгі құралдар кәсіпорынның негізгі капиталының барлық сомасының жалпы салмағын құрайды. Осы негізгі құралдар санынан, құнынан, техникалық деңгейінен, тиімді қолданылуынан кәсіпорын қызметінің нәтижесін қорытындылауға болады. Осыдан өнім шығару, өзіндік құн, табыс, тұрақтылық, қаржы жағдайының тұрақтылығы сияқты көрсеткіштерді анықтауға болады.

2008 жылы кәсіпорынның негізгі  құралдары 135558 мың теңгені құраса 2009 жылы 232188 мың теңгені құрайды, ал 2010 жылы 240200 мың теңге. Бұл сандарды көріп отырғанымыздай негізгі құралдар санында  ойдағыдай өзгерістер болған.                                                                                                  

     Кесте 2.               

2008-2010  жылдарға  «СПП «Металлоизделия»  жауапкершілігі  шектеулі серіктестігінің  негізгі  құралдардың  құрылымы  және  құрамы

№	Көрсеткіштер	Жылдар
		2008		2009		2010
		Мың теңге	%	Мың теңге	%	Мың теңге	%
1	Жер	5422.32	4	9287.52	4	9608	4
2	Ғимараттар мен құрылғылар	33889.5	25	60368.88	26	64854	27
3	Машина және қондырғылар	70490.16	52	127703.4	55	136914	57
4	Көлік құралдары	16266.96	12	30184.44	13	24020	10
5	Басқа да негізгі құралдар	9489.06	7	4643.76	2	4804	2
	Барлығы	135558	100	232188	100	240200	100

 

Жоғарыдағы кестеден көріп отырғанымыздай кәсіпорынның негізгі құралдарында өзгерістер болғанын байқадық. Негізгі құралдар ішіндегі ең жоғарғы пайыз машина және қондырғылар алып отыр. 2008 жылы-52 пайыз, 2009 жылы-55 пайыз, 2010 жылы-57 пайызды құрайды.Бұдан біздер кәсіпорынның машина және қондырғылар арқылы қызмет атқаратынын көріп отырмыз.

Ғимараттар мен құрылғылар 2008 жылы - 25 пайыз, 2009 жылы - 26 пайыз, 2010 жылы - 27 пайызын құрайды.

Көлік құралдары 2008 жылы - 12 пайыз, 2009 жылы - 13 пайыз, 2010 жылы - 10 пайызын құрайды.

Басқа да негізгі құралдар 2008 жылы - 7 пайыз, 2009 жылы - 2 пайыз, 2010 жылы - 2 пайызды құрады.

Тауар өндірушінің таршылық жағдайына байланысты бірінші орынға тауар өндіру көлемі қойылады. Тауар өнімі сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге өткізу мақсатымен сатылады. Сондықтан тауар өнімінің құрамы мен құрылымына талдау жасау қажет.

                                                                                                             Кесте 3.

2008-2010  жылдарға  «СПП «Металлоизделия»  жауапкершілігі  шектеулі серіктестігінің  тауар  өнімінің  көлемі  және  құрылымы

 

№	Көрсеткіштер	Жылдар
		2008		2009		2010
		Мың теңге	%	Мың теңге	%	Мың теңге	%
1	Құрылыс монтаждық жұмыс	262553.2	52	286213.76	56	480529.8	60
2	Жөндеу бойынша қызметтер	242356.8	48	224882.24	44	320353.2	40
	Барлығы	504910	100	511096	100	800883	100

 

 Бұл кестені талдай отырып, тауар өнімі 2010 жылы кейінгі жылдарға  қарағанда 800883 теңгеге өскенін көруге  болады. Бұған соңғы жылы кәсіпорынның  қызмет көрсету саласын кеңейтуіне  байланысты деген қорытынды жасауға болады.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің негізгі қызметі құрылыс монтаждық жұмыс болып табылады. Себебі 2008 жылы барлық жұмыстың 52 пайызын, 2009 жылы 56 пайызын, 20010 жылы 60 пайызын құрап тұр. 2010 жылмен 2008 жылды салыстырғанда 8 пайызға артып тұр. Артуының себебі жұмыс көлемінің ұлғаюымен және тапсырыстың көбеюіне байланысты.

Қосымша қызметтің бірі жөндеу қызметтері. Барлық қызметтің 2008 жылы 48 пайызын, 2009 жылы 44 пайыз, 2010 жылы 40 пайызын құрайды.

Серіктестіктің қаржылық жағдайын сипаттау үшін оның негізгі қаржы – шаруашылық қызметінің, соның ішінде дайын өнімді сатудан түскен табыс (жұмыс және қызмет), сатылған өнімнің өзіндік құны, жалпы табыс, басқа да табыстар, өнімді өткізу мен қызмет көрсетуден шығындар, әкімшілік шығындар, қаржыландыру шығындары, басқа да шығындар, салық салуға дейінгі табыс немесе шығын, қызметті жалғастырудан табыс немесе шығын, кезең ішіндегі қорытынды табыс немесе шығын сияқты көрсеткіштерді талдау қажет.

Серіктестіктің қаржылық жағдайын сипаттау үшін оның негізгі қаржы – шаруашылық қызметінің, соның ішінде дайын өнімді сатудан түскен табыс (жұмыс және қызмет), сатылған өнімнің өзіндік құны, жалпы табыс, басқа да табыстар, өнімді өткізу мен қызмет көрсетуден шығындар, әкімшілік шығындар, қаржыландыру шығындары, басқа да шығындар, салық салуға дейінгі табыс немесе шығын, қызметті жалғастырудан табыс немесе шығын, кезең ішіндегі қорытынды табыс немесе шығын сияқты көрсеткіштерді талдау қажет.

   Бұл кестеден «СПП «Металлоизделия» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жыл сайын өзінің қаржылық-шаруашылық қызметін пайдамен аяқтағандығын төмендегі  кесте арқылы байқауға болады. Жыл сайын кәсіпорынның алып отырған пайдасы, бұл кестеде кәсіпорынның рентабелді қызмет жасап жатқандығы байқалып отыр.

    Өнімнің өзіндік құнының  калькуляциялық түрлерін кездестіруге  болады: жоспарлы, шамаланған калькуляциясы, өнімнің өзіндік құнының нақты  калькуляциясы болып бөлінеді. Ол  кәсіпорын жұмысын жедел басқару  үшін маңызды роль атқарады және өнімнің өзіндік құнын жоспарлауға, өнімге, жұмыстармен қызметтерге көтерме және бөлшек бағаларды негіздеуге пайдаланылады.                                              

                                                                                                              Кесте 4.