Дайын өнім есебі

МАЗМҰНЫ

   

1 Кіріспе

1.Дайын өнімнің есебі

1.2 Сатып алынған тауарлардың есебі мен бағалауы

1.3 Тауарды сатумен байланысты кепілдік міндеттемелердің есебі

1.4 Комиссиондық магазиндердегі тауардың операциясын есептеудің ерекшеліктері

1.5 Сатылған тауарды қайтарып берудың, бағадан да және сатудан да жасалған жеңілдіктердің есебі

1.6 Тауарды сатумен байланысты шығыстардың есебі

Тәжірибе бөлім

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиет

       

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ    

Мен өзімнің курстық жұмыс арқылы дайын өнімнің есебінің түрлерін , міндеттемелерін , мерзімдерін , тәртібін ; тауардың есебің ;дайын өнім мен тауарлардың арасындағы айымашылығын , қатынасын , ерекшеліктерін айтып беремін.

Және де сол жұмыс арқылы тауарды , дайын өнімнің есебі мен олармен сатудан байланысты шығындардың жалпы құрамын ; жүйесін түсіндіріп жеткізу .Яғни тауарларды сатумен байланысты кепілдік міндеттемелерінің есебін жүргізу , қалай тауарларға жөндеуге кепілдеме беру ; тауарлар тегін беру кезінде болатын операциялардың есебің жүргізу,көтерме саудасындағы тауарлардың операцияларының есебін және тауарларды сатып алған кезде бухгалтерияда қандай құжаттар толтырылады және қандай корреспонденциялар ашылатының қарастыру .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Дайын өнімнің есебі.

 Дайын өнім – негізгі және  қосалқы цехтараның сатуға арналған. Дайын өнімнің өндірісте жасалғаны, оның біртұтастығы, стандартпен немесе техникалық шарттарға сәйкестігі, техникалық бақылау (сынау) қызметінен өткендігі, паспорты, сертификаты (яғни сапасы) және басқадай құжаттармен куәландырғаны, қоймаға тапсырылғаны, тапсырыс берушілердің қабылдап алғаны және басқа жайлары – міндетті түрде актімен сәсімделеді.

Дайын өнімді есептеу үшін 1320 “Дайын өнім” деп аталатын активті инветарлық (мүліктік) шот пайдалынылады. Дайын өнім кәсіпорынның  айналым қаражатының құрамына кіреді және ол қаржылық есеп беруде нақты өзіндік құны бойынша көрініс табады.

Дайын өнімнің нақты өзіндік құны есептік кезен (ай) аяқталғаннан кейін ғана анықталады. Ағымдағы есептік кезенде өнім тұрақты түрде қозғалыста (шығару, босату, жөнелту, сату) болады, сондықтан  өнім ағымдағы есеп үшін есептік бағасы бойынша шартты түрде бағаланады, ол үшін (есептік бағасы үшін) дайын өнімнің өткен айдағы нақты өзіндік құны, тіркелген бағасы пайдаланылуы мүмкін.

Есептік кезеңнің соңында ауытқудың пайызы мен сомасын есептеу жолымен шығарылып, оның есептік бағасын нақты өзіндік құнына дейін жеткізеді.

Ауытқудың пайызы мен сомасы ай ішінде түскен және ай басындағы өнімнің қалдығынан есептелінеді. Ауытқу кәсіпорынның экономиясын немесе артық жұмсалғаның көрсетеді, олар да дайын өнімнің шотында есептелінеді: экономиясы (үнемделгені) – қызыл жазумен, ал артық жұмсалғаны - әдеттегі (дағдылы) – жазумен жазылады.

Ауытқудың пайызын келесі формула бойынша есептейді:

 

                                           

                                                                Ауытқу сомасы                                                      Ауытқудың пайызы      =      x 100%                                                                             

Қалдық + Есептік құны бойынша             түскен түсімдер

 

 

 

 

Дайын өнімді қабылдау-тапсыру накладной бойынша немесе өнімді шығару жиынтығы бойынша өндірістен қоймаға кірістіледі.

Қабылдау-тапсыру құжаты (накладной) цехта екі дана етіп жазылады. Дайын өнімді қоймаға тапсырғаннан кейін, накладнойдың бір данасы коймада,  екіншісі цехта қалады. Экономиканың әр түрлі салаларында қабылдау-тапсыру құжатының ( накладнойының) арнайы (немесе арнаулы) бланкілері қолданылуы мүмкін. Солардың бірі жоғарыда келтірілді.

Қабылдау-тапсыру құжаты аспаптық, радиотехникалық кәсіпорындарында, жаппай және сериялық өндірістерде, басқа да өнеркәсіп салаларында өндіріс  есебінің тапсырыстарын есептеу үшін қолданылады. Қабылдау-тапсыру құжатын өнімді шығару көрсеткіштерімен қатар, өнімді өтқізу үшін де пайдалынады. Бұл нысан жекелеген тапсырыс берушілердің  бірлесіп әкелінген үлкен номенкулатурада дайындалатын өнім тетіктерін есепке алу үшін де қолданылады.

Өндірістік тапсырмалардың  орындалу барысын жедел байқап отыру үшін және шығарылған дайын өнімнің  құның жедел есептеп отыру үшін өнеркәсіптің барлық  салаларында “Өнім шығару жиынтығы” деген құжаттың нысаны қолданылады.

Осы жиынтық бойынша бір айдағы өнімді кірістеуге болады. Бұл жағдайда оған тиісті накладнойлар қоса тіркеледі.

Қоймаларда дайын өнім кесебін, материалдар  есебі сияқты қойма есебінің карточкаларында жүргізіледі. Айдың аяғында карточкалардағы шығырылған қалдықтары  қойма меңгерушісі дайын өнім қалдықтарының кітабына көшіреді.Дайын өнімнің кірісі  мен шығысы  жөніндегі құжаттар, оның тізімдемесімен (реестрімен) бірге бухгалтерияға түседі.

Дайын өнімнің кірісі мен шығысы жөніндегі құжаттарды тапсыру тізімінің деректерін келіп түсулеріне қарай дайын өнімнің жинақтау есебінің жинақ ведомасына есептік топтар бойынша шығарады. Жинақ ведомасының деректерін дайын өнім қалдықтарының кітабымен салыстырып тексереді, бұл қойма есебінің бухгалтерияда жүргізілетін синтетикалық есебімен бірдей болып шығуын қамтамасыз етеді.

Айдың аяғында есеп беру калькуляциясын жасағаннан кейін, барлық өнімнің нақты өзіндік құны және нақты өзіндік құны мен жоспалары өзіндік құнының арасындағы, немесе нақты өзіндік құны мен кәсіпорынның келісімді бағалары бойынша есептелген өзіндік құнының арасындағы айырмашылықтары анықталады.Дайын өнімді шығарғаны туралы синтетикалық деректері 1320 “Дайын өнім” шотының дебетінде жинақталып , 8111  “материалдар” және 8211 “өз өндірістің шала өнімдері”деген (егер шала өнімдердің немесе фабрикаттарының бір бөлігі сату үшін шығарылса) шоттарының кредитінде көрініс табады.

 

 

  Дайын өнім — өндірістік үрдістің соңғы нәтижесі. Ұйым  сатып алушылар мен тапсырыс берушілермен жасалған келісім шарттардағы өнімнің сапасы, көлемі, түрлері жайлы шарттарға байланысты өнім дайындап, шығаруды ұйымдастырады. Ол өнімнің  стандартқа сәйкес және техникалық шарттарға сәйкестігі техникалық бақылау қызметінен өткендігі паспорт, сертивикаты және тағы басқа құжаттарымен  куәләндірылған  қоймаға қабылдап алғаны  және басқа жәйлары міндетті түрде АКТ пен рәсімделеді

Дайын өнімді есептеу үшін 1320 «Дайын өнім» деп аталатын активті инвентарлы шот пайдаланылады. Дайын өнім Кәсіпорынның  айналым қаражат құрамына кіреді. Және қаржылық есеп беруде нақты өзіндік құны бойынша кіреді.  Дайын өнімнің нақты өзіндік құны есептік кезең аяқталғанан кейін ғана анықталады. Есепті кезең соңында ауытқудың пайызынан сомасын есептеу  жолымен  шығарылып оның есептік баңасын нақты өзіндік құнына дейін жеткізеді. Ауытқудың % мен  сомасы ай ішінде түскен және ай басындағы өнім қалдығынан есептеледі. Ауытқуды мына формуламен есептейді:

Ауытқу сомасы     

 Ауытқу пайызы =                                                              x 100%

Қалдық + ай ішінде түскен өнім

Дайын өнімді жөнелту мен сату      

 Дайын өнімді босату үшін бұйрық – жүкқұжаты жасалады, онда екі құжат  біріктірілген: қоймаға  берілетін бұйрықты және босату жүкқұжаты. Қоймада берілетін бұйрықты тиісті қызмет бөлімі сатып алушымен  жасалған  келісім шарттың негізінде, сатыпалушының атын, өнімнің көлемі мен түрлерін,жіберілу мерзімін көрсете отырып толтырады. Материалды жауапты тұлға әрбір бүйрық бойынша өнімдерді  жинақтап, оларды босату үшін экспидиторға береді, «Жіберілді » деген графаға өнімнің саны көрсетіледі.

Құжатқа қызмет бөлімінің бастығы, қоймашы және экспидитор қол қояды. Бұйрық – жүкқұжатқа екі дана етіп жасалады: біріншісі экспидиторға беріледі, Ол тауарлы көліктік жүкқұжаты бойынша, сатып алушы қабылдап  алатын  стансаға дейін қанша сома тасмалдау құны төленгенін, қанша жүктің жіберілгенін, оның орнына санын көрсетеді; екінші жүктің жіберілгендігін растау үшіе қоймаға қалады, Осы құжат бойынша қойма есебінің карточкасында «Шығыс» графасында жөнелтілген жүктің мөлшері көрсетіліп, ол бухгалтерияға өткізіледі. Келесі күні экспидитор бұйрық-жүкқұжатын және көлік тасмалдау ұйымының түбіртегін, типтік формадағы және шот-фактураны сатып алушының атына жазып беру үшін ұйымның бухгалтериясына өткізеді.

Олар бұйрық – жүкқұжатынан басқа, теміржолдың, басқада тасымалдау мекемелернің стансадан жүкті жіберілгендігі туралы белгісі бар жүк  тасмалдау құжаты немесе коносамент, жұмысы қабылдау актісі және басқа да тиісті құжаттар болуы мүмкін.

Дайын өнімді шығарудың және оның қоймадағы есебі

Дайын өнім өндіруді ұйым бухгалтериясы тұрақты түрде бақылап отыруға тиіс. Дайын өнім шығару туралы құжаттар бухгалтерияға күнделікті келіп тұрады, сол жерде өнімнің түрлері, көлемі жайлы натуралды түрде есеп жүргізіледі. Ай аяқталғаннан кейін шығарылған барлық өнімнің көлемі жоспарлау, сату бағасымен және нақты өзіндік құнымен бағаланады (өндірістің аналитикалық есебі бойынша).  Есеп жүргізудің журнал-ордерлік формасына сай, шығарылған өнімнің нақты өзіндік құнының сомасы № 10 журнал-ордердің 1320 «Дайын өнім» деп аталатын счеттар тобының дебитінде  және 8110 «негізгі өндіріс» деп аталатын счеттың кредиті бойынша көрсетіледі. Қоймадағы дайын өнімнің есебі оперативті-бухгалтерлік тәсіл бойынша жүргізіледі, яғни әрбір өнімнің номенклатурасы бойынша ТМҚ-р (ТМҚ-5) карточкасы ашылады.

Колледж білім берумен айналысқандықтан  дайын өнімі болып оқушылардың оқу ақысынан  тапқан табысы болып табылады.

 

 

Шаруашылық операция мазмұны	Дебет	Кредит
Дайын өнімді кіріске алу	1320	8110, 8210, 8310
Дайын өнімді ақысыз беру	7410	1320
Материалдар мен шикізаттар негізгі өндіріс цехына босатылды	8111	1310
Өндірістен шыққан дайын өнім қоймаға кірістелді	1320	8110
Жабдықтаушылардан материалдар мен шикізат алынды	1310	3310
Оның ішінде ҚҚС 12% көрсетілді	1420	3310
Сатып алынған өнімнің өзіндік құнын есептен шығару	7010	1320
Қоймалардағы артық шыққан дайын өнімдерді кіріске алу	1320	6280
Дайын өнімдерді зертханалық сараптау өткізу және әкімшілік шығындары үшін есептен шығару	7210	1320
Сатып алушылардан берешек сомасы келіп түсті	1010 1030	1210
Қорларды есептен шығару үшін жасалған резерв	7420	1360
Дайын өнім бағасының құлдырауына байланысты өзіндік құнын есептен шығару	1360	1320

( № 85,89 қосымшалар)

 

1.2 Сатып алынған тауарлардың  есебі мен бағалауы.

Тауар – материялдық бұйымдар, олар тұтыну немесе пайдалану үшін сатып алынады. Сатып алынған тауарлардың есебі үшін 1330 “ Тауарлар” және 1350 “Өзге қорлар” шоттары қолданылады. Бұлар мүліктің-активті шоттар, 1330-шотты негізінен сауда, қоғамдық тамақтандыру, жабдықтау-сату, делдалдық және сыртқы экономикалық ұыймдар пайдаланады.

Тауарды бағалау есептік бағаны таңдау болып табылады, яғни бағаның көмегімен тауар кірістеледі және есептен шығарылады. Бұл ретте сату бағасы да, сатып алу бағасы да пайдаланылуы мүмкін.Есекптік бағаны таңдау шаруашылық жүргізуші субъектінің есептік саясатында тіркеледі, ол шаруашылық жүргізуші субъектінің біріңғай тауарларына қатысты үйлестірілуі керек.

Сатып алынған құны өзіне: сатып алу құнын, баж салығын, комиссиондық матапаттауын; жабдықтаушыларға, делдал ұйымдарға  төлейтін төлемдерін; транспортық- дайындау және басқа да шығыстарын, яғни алынған запастармен тікелей байланысты шығыстарын енгізеді. Сауда жеңілдіктерін, артық төленген сомаларын және басқа да осы тәрізді түзетулерін, әкелінген шығындарды анықтау кезінде шегеріледі. Көтерме сауда кәсіпорындарында тауардың сатып алынған құны, әдетте, есептік баға ретінде бола алады.

Сату бағасы – бұл тауардың сол бойынша ең соңғы тұтынушыға сатылатын бағасы. Сату бағасының қөұрамына мыналар кіреді:

• сатып алынған құны – бұл құжаттармен қуатталған (шоты, тауарлы- транспорттық накладнойы, кедендік декларациясы) тауардың жабдықтаушылардан сатып алынған құны;
• акциз – бұл тек кейбір тауар түрлеріне белгіленеді: алкаголь өнімдеріне және темекі бұйымдарына, жеңіл автомабильдерге, зетгелік бұйымдарға т.б.;акциздің мөлшерлемесін үкімет белгілейді, проценттік деңгейде тауардың құнына бөліп немесе натуралды түрде оның физикалық көлеміне бөліп анықтайды, ал алкагольдік өнімдер бойынша акциздің мөлшермесі  оның құрамындағы спиртке тәуелді етіп белгілнуі мүмкін;
• қосылған құн салағы – келесі мөлшерлеме бойынша әртүрлі тауар түрдеріне белгіленеді: 0% (нөлдік пайызы бойынша)  - экспортталған тауарларға (заңда қаралғандардан басқасы);
• сауда үстемесі – бұл бөлшек сауда кәсіпорындарының шығысын жабу үшін және сату операцияларынан табыс алға арналған үстеме.

Дегенмен де, көптеген бөлшек сауда магазиндері тауарды сауда үстемесі бойынша емес, сату(бөлшек) бағасы бойынша ескереді. Бұл жауапты тұлғаның жауапкершілігінен туындайды, егер де тауар жетіспей калған жағдайда, сол тауарды өтеуіне тура келеді.

Келіп түскен тауарды есепке алу айтарлықтай қиындық туғызбайды, өйткені келіп түскен тауардың әрбір партиясы тиесілі құжаттармен рәсімделді (шоттармен, тауарлы-транспорттық накладноймен т.б. құжаттармен). Қоймадағы тауардың шығысы да үлкен мәселе туғызбайды, өйткені әрбір босатылған тауар үшін тиесілі құжаттар жазылады. Қиындық тек, бөлшек сауда магазиндерінде сату барысында пайда болады. Бұның басты себебі: сатып алынған тауардың сомасын тек бақылау-кассалық машинасынан алынған чек беріледі, онда сатылған тауардың сату бағасы бойынша құны көрсетіледі, бірақ бір күнде қанша тауар сатып алынған бағасы бойынша сатылған туралы мәлімет көрінбей қалады.