Банктер мен банктен тыс мекемелердің несиелерін есепке алу

Жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы. Жеке тұлғалар бойынша бюджетпен есеп айырысу есебі 3140 пассивтік шотында жүреді.

Жеке табыс салықты төлеуші	Салық салынатын объектісі	Салық мөлшерлемесі	Салық кезеңі
Салық салынатын объектісі бар	Төлем көзінен алатын табысына салатын салық     Төлем көзінен алатын табысына салмайтын салықтар	1. ұтыс, марапаттау, дивиденд түріндегі табысы (сақтандыру қоры бойынша марапаттауды қоспағанда) - 15% 2. адвокаттар және жеке нотариустар - 10% 3. басқа да табыстар: - 15 есе еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейіні - салық салынатын табыстың сомасынан 5%; 15 еседен 40 есе еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін - 15 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +10% одан артық сомадан; 40 еседен 600 есе еселенген жылдық есептік көрсеткішке дейін - 40 еселнген жылдық есептік көрсеткіштен салық сомасы +20% одан артық сомадан; 600 есе еселенген жылдық есептік көрсеткіштен және одан әрі қарай - 600 еселенген жылдық есептік көрсеткіштен салық салу сомасы +30% одан артық сомадан	Күнтізбелік жылы
Салық салынатын объектісі бар, Қазақстан Республикасының резиденттік емес жеке тұлғасы	Төлем көзінен алатын табысына салынатын және салынбайтын салықтар	Резиденттік емес жеке тұлғалардың табысына салық салудың ерекшеліктері төменде текс бойынша келтірілген

 

Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар. Төлем көзінде салык салынбайтын табысқа салық төлеушнің келесі табыс түрлсрі жатады: мүліктік табысы, жеке кәсіпкерлердің салық салынатын табысы, адвокаттардың табысы және жеке нотариустардың табысы және т.б.

Резидент емес заңды тұлгалардың табысына салық салудың ерекшеліктері. Жекс шетел тұлғаларының табыстарына салық салу кезінде резиденттердегі қағидалар пайдаланылады, осыған сәйкес салық төлеушілер резиденттік және резиденттік емес болып болінеді.

Салық салу мақсатыңда жеке тұлға, егер де олар келесі тұжырымдамалардың кез келгеніне жауап берсе, онда олар Қазақстан Рсспубликасының резиденті болып саналады:

-    Қазакстан Республикасына занды жолымен келген (тұрғылыісгы болу үшін);

-      Қазақстан Республикасына біршама уақытқа келген;

-   Қазақстан Республикасына 183 календарлық күнінен кем емес уақытқа келген. Егер де Қазақстан Республикасында шетелдік жеке тұлғасының тұрған күні

ағымдағы жылы 31 калеңдарлық күннен кем болмаса және ағымдағы салық кезеңімен аякталатын, үш жылдық кезең ішіндегі календарлық күні 183-тен кем болмаса, онда ол "біршама уақытқа келген" деген тұжырымдамаға сәйкес келеді.

Қосылган құн салыгы. Бұл өндіріс процесіне және тауардың (жүмыстың, қызметтердің) айналысына косылған, сату айналысына салынатын құн бөлігінің бюджетке аударылатын, қосылған құны салығы болып табылады, сондай-ақ Қазакстан Республикасының аумағына тауарларды импорттау кезінде жасалатын аударымдар. Бюджетке төлеуге жататын (тиісті) қосылған құн салығы тауар айналымына қосылған кұннан, орындалған жұмыстан, көрсетілген қызметтеи үсталынады.

Қосылған құнға салынатын салық объектілері болып, салық салынатын айналым және салық салынатын импорт болып табылады.

Сондай-ак, еңбек ақы заттай түрде төленген жағдайда берілетін тауарлардың құнына қосылған құнға салынатын салық енгізіледі.

Салықтан босатылған тауарлардан баска, сырттан әкелінетін тауарларға салық салынады.

"Сату" термині тауарларға қатысты қолданғанда сатуды, айырбастауды, ақысыз беруді немесе кепілге салынған тауарларды кепілдікке зат ұстаушының меншігіне беру және жұмыстар мен қызметтерді орындау деп білеміз.

Қосымша кұнға салынатын салық бойынша есепте түрғаң немесе тұруға міндетті кәсіпкерлік, яғни заңды тұлғалар салық төлеушілер болып табылады.

Қазақстан Республикасының қатысуымен жасалған халықаралық шарттарда түсті және кара металлдардың сынығын коспағанда, тауарлардың экспортына нольдік мөлшерлеме бойынша салық салынады.

Қосымша құнға салынатын салықтың мөлшерлілігі салық салынатын айналымның 16 пайызын құрайды (КҚС-нан босатылған айналымды қоспағанда).

Салык салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге жататын косылған кұн салығының (ҚҚС) сомасы сатылған тауарға есептелген КҚС сомасы мен, алынған тауар үшін төлеуге жататын ҚҚС сомасының арасындағы айырмасынан шығады.

Қосылған құн салығын төлеуші	Салық салынатын объекті	Салық мөлшерлемесі	Салық кезеңі
ҚҚС бойынша есепте тұрған тұлғалар қосылған құн салығын төлеуші болып табылады	Салық салынатын айналым	ҚР аймағында сатқан кезде 16 пайыз мөлшерінде салық салынады. Экспортқа сатқан кезде, оның нольдік пайызы алынады	КалендарлықайЕгердеайсайынтөленетінҚҚСсомасыМЕКаспасаондатөлеукезеңітоқсансайынтөленетінболыпшешіледіАлауылшаруашылығыныңөнімінөндіретіндерүшінтөлеукезеңісалықтықжылболыптанылады
ҚР кедендік заңына сәйкес ҚР-ң аймағына тауар әкелуші (импорттаушы) тұлғалар қосылған құн салығын төлеуші болып табылады.	Салық салынатын импорт	16%

 

 

 

Қосылған құн салығын төлеушінің тауарды (жұмысты, кызметті),сатуы бойынша жасаған айналымына салық салынады жене ол салық салынатын айналым болып табылады; Салық Кодексімен босатылғандар немесе Қазақстан Республикасы өнімді сатудың орны болып табылмаса, онда олар салық салынатын айналымға кірмейді. Салық салынатын айналымның деңгейін қосылған құн салығының сомасына қоспай, тариф пен тараптардың мәмілесі бойынща белгіленген бағасын қолдана отырып, тауардың (жұмыстың, кызметтің) сатылатын құнын негізге ала отырып анықтайды.

Қазақстан Республикасының аймағына сырттан (импорттан) келген тауарларға салық салынады (қосылған құн салығынан босатылғаннан басқасы). Оларға салынатын салықтың деңгейі Қазақстан Республикасындағы кеден заңына сәйкес анықталады және оларға кеден кұны да қосылады.

Қосылған кұн салығын анықтау үшін сату орны болып мыналар танылады:

Тауар бойынша	Жұмыс пен қызмет бойынша
Тауарды тиеу орны,егерде жабдықтаушы, алушы немесе үшінші тұлға болса	Қозғалмайтын мүліктің тұрған жері, егер де жұмыс пен қызмет осы мүлікпен байланысты болса;
Алушығатауардыберуорны	Жұмыс пен қызметтің нақты жүзеге асқан жері, егер олар сол мүліктің  қозғалысымен байланысты болса;
	Қызмет көрсеткен нақты орны, сол қызметке қатысты болса, мәдениет саласы, өнер, білім, спорт;
	Кәсіпкерліктің орны немесе жұмысты, қызметті сатып алушының кез келген қызметі, келесідей жұмыспен қызметке қатысты болса: Байланыс, кеңес аудиторлық, инжиниринголық, бухгалтерлік қызмет көрсетсе, туризмді ұйымдастырушы болса, т.б.

 

Тауар (жұмыс. қызмет) алушы бюджетке төленетін жарнасы бойынша салык сомасын анықтаған кезде қосылған құн салығының сомасын зачетка жатқызуға құқығы бар. Зачетқа жатқызылатын айналымды есептеген кезде қосылғаи кұн салығын төлеуші пропорционалды немесе бөлек есептелінетін әдісті тандай алады. Пропорционалды әдісте қосылған құн салығын жалпы айналымдағы сомадан үлес салмағы бойынша аныктайды және соның денгейінде зачеткда жатқыза алады. Ал бағалы қағаз бойынша операциясының кезінде сату бойынша айналымына, оның өсімі қосылады. Ал балек есептелінетін әдісте салық төлеуші шығыс сомасы бойынша және алынған тауардың (жұмыстың, қызметтің) қосылған құн салғының сомасы бойынша жеке есептеулер жүргізеді және салық салынбайтын айналымның үлес салмағын және олардың сомасын анықтауға көмектеседі. Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге жататын қосылған құн салығының сомасы айналым бойынша есептелген қосылған құн салығының сомасы мен зачетқа жаткызылған салық сомасының айырмасы ретінде анықталады.

Салық салынатын айналым резидент еместерден алынған жұмыс пен қызмет, қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайды. Егер де ол жұмыс пен кызметтің сату орны Қазақстан Республикасы болса, онда қосылған құн салығын салуға жатады.

Қосылған күн салығы салынатын тауарларды тиеуді, жүмыстарды атқаруды немесе қызмет көрсетуді жүзеге асыратын қосымша құнға салынатын салық бойынша есепте тұрған салық төлеуші аталған тауарларды, атқарылған жұмыстарды немесе керсетілген қызметтерді қабылдап алатын тұлғаға салық шот-фактурасын ұсынуға міндетті.

Акциздік (жанама) салық -- сатып алушы төлейтін тауардың бағасына немесе тарифіне қосылатын жанама салық болып табылады.

Акцизді есептеген кезде 1210 шоты дебеттеліп, 3140 шотының "Акциз" деп аталатын субшоты кредиттеледі.

Акцизді төлеушілер	Салық салынатын объектісі	Салық мөлшерлемесі	Салық кезеңі
ҚР-ң заңды тұлғалары, сондай-ақ олардың құрылымдық бөлімшелері, жеке тұлға; -7319 акцизделетін (акцизделген) тауарларды ҚР-ң аймағында шығару; -7320 акцизделген тауарларды ҚР-ң аймағынан кедендік бекет арқылы шығару; -7321 жаңа және көтерме саудасы арқылы бензинді ҚР-ң аймағына сату; -7322 тәркіленген, тегін алған тауарларды ҚР-ң аймағында сату; -7323 акцизделген қызмет түрлерін ҚР-ң аймағында жүзеге асыру	Акцизделген тауарлармен жасалған операция: -7324 спирттің барлық түрлері; -7325 алькогольді өнімдер; -7326 темекі өнімдері; -7327 құрамында темекісі бар басқа да өнімдер; -7328 балық уылдырықтары; -7329 алтыннан, қоладан жасалған зергерлік бұйымдар; -7330 бензин, дизельдік отыны; -7331 жеңіл автомобильдер; -7332 газбен жанатын қарулар -7333 шикі мұнай өнімдері; акцизделетін қызметтер түрлері: -7334 ойын бизнестері; -7335 ұтыс лотореясын жүргізу және ұйымдастыру.	Акциздердің мөлшерлемесін ҚР-ң үкіметі бекітеді және оны келесі жолмен белгілейді: -7336 пайыздық  белгілеу, ол тауардың құнына бөлу арқылы анықталады немесе натуралды жолмен алынады	Календарлық ай

 

 

Акцизделмейтіндерге мыналар жатады:

- акцизделген тауарларды сыртқы (экспортқа) саткан жағдайда;

- мемлекеттік өкілетті органдармен аныкталған квота шегіндегі этил спирттері;

-     медицинаға арналған құрамында спирт бар өнімдер (бальзамнан басқасы); Қазақстан Республикасы аумағында акцизделуге жататын тауарларды

өндіретін немесе акциздеуге тиісті тауарларды импорттайтын немесе Қазақстан Республикасының аумағында ойын бизнесін және лотерея ойындарын жүргізу мен ұйымдастыруын жүзеге асыратын барлық заңды тұлғалар акциздердін төлеушілері болып табылады.

Өндірілген тауардың бастапқы бағасы, яғни акциз бен ҚҚС қосылмаған таза бағасы салық мөлшерлемесін анықтаудың негізі болып табылады.

Акцизделетін тауарлар үшін өндірілген өнімнің құны да, сатылған өнімнің көлемі десалық салудың объектісі болып табылады. Акцизделетін тауарлар меншік иесіне қарамастан есептелінеді.

Акциздер тауарлардың меншікті немесе өңдейтін шикізаттан өндірілетіндігіне қарамастан есептелінеді.

Импортталатын акцизге жататын тауарлар бойынша салық салынатын объекті Қазақстан Республикасының кеден зандарына сәйкес белгіленеді.

Акцизделген тауарды импорттау кезінде олар үшін акциздін тұрақты мөлшерлемесі белгіленеді. Сондықтан оның салық салынатын базасын аныктау үшін импортталған тауардың натуралды (заттай) көрсеткішінің көлемі алынады.

Ал адвалорлық әдісте салық базасы үшін импортталған тауардың кедендік кұны алынады. Ойын бизнесі бойынша акциз сомасын есептеу үшін ойын столы, ойын автоматының саны, тотализатор кассасы, букмекерлік кеңсенін кассасы алынады.

Әлеуметтік салық. Әлеуметтік салықты жұмыс беруші кәсіпорын есептейді, ол ақшалайда, заттайда төленуі мүмкін. Әлеуметтік салыктың есебі 3140 шоттың "Әлеуметтік салық" деп аталатын сүбшотында жүреді.

Әлеуметтік салықты төлеушілер	Салық салынатын объектісі	Салық мөлшерлемесі	Салық кезеңі
ҚР-дағы заңды тұлға резиденттері, ҚР-да тұрақты мекемелер арқылы өз қызметтерін жүзеге асырушы, резидент еместер	Еңбеккерлердің кез келген табысы, ақшалай да, заттай да нысанындағы	Шетел мамандарының - 11%. Қалған юасқа барлық еңбеккерлерден - 21%	Календарлық ай, әр тоқсан сайын есеп берімен бірге
Жеке нотариустар, адвокаттар	Еңбеккерлердің саны, салық төлеушінің өзін қоса есептегенде	Өзі үшін 3 айлық есептік көрсеткіші; Әбір жұмыскер үшін екі айлық есептік көрсеткіші
Жеке кәсіпкерлер		Айлықесептіккөрсеткіштен
Салықтың арнайы тәртібін қолдаушы (шаруа қожалықтары, фермерлік шаруашылықтары) жеке кәсіпкерлер