Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаттарының есебі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Т.Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті

 

«Бухгалтерлік есеп және аудит » кафедрасы

 

 

 

 

 

 

 

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: «Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаттарының есебі»

 

 

 

 

 

                                                                     Қабылдаған: Жантаева А.А

                                                                      Орындаған : Қанатбаева Д.Б.

                                                                                        ЕжА(д)- 121 тобы

 

 

МАЗМҰНЫ

 

 

Кіріспе

І.Негізгі бөлім. 

1. Ақша қаражатының жалпы сипаттамасы.

1. Есеп айырысудың түрлері.
2. Ағымдағы банктік шоттардағы ақша  қаражаттарының есебі.
3. Банктегі арнаулы шоттардағы ақша қаражаттарын есепке алу.

2. Ақша қаражаттарын және қатаң есептілік бланктерін түгендеу

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Нарықтық экономикада  кәсіпорындар арасында еңбек құралдары  мен заттарын сатып алу, өнімдерді, жұмыстар мен қызметкерді сату жөніндегі  мәмілелер тұрақты түрде, жасалып  отырады. Есептесу 2 нысанда жүргізіледі:

1. Банк жүйесі арқылы  қолма қолсыз ақша аудару жолымен.

2. Қолма-қол ақшамен төлеу  түрінде.

 Ақшаларды сақтау және  қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды  жүргізу үшін Қазақстан Республикасының  банк мекемелері:

- ҚР Әділет министрлігінде  тіркеуден өткен заңды тұлғаларға  есеп айырысу шоттарын;

- шетелдік валютадағы  қаражаттардың қолда бары мен

- қозғалысын есепке алу  үшін заңды тұлғаларға валюталық шоттарды;

- бюджеттік мекемелерге,  олардың бюджеттен тыс қаражаттары  бойынша, қоғамдық ұйымдарға,  өндірістік, коммерциялық қызметпен  айналысатын жеке тұлғаларға  ағымдық шоттарды;

- республикалық бюджетте  түрған мекемелерге бюджеттік  шоттарды;

- Ұлттық банк мекемелеріндегі  екінші деңгейдегі банктерге  корреспонденттік шоттарды ашады.

 Касса - есеп айырысу операцияларын банк арқылы өткізу мемлекеттік заңды тұлғалардың қаржы-шаруашылық қызметіне бақылау жасауына мүмкіндік береді. Банк субъектінің бюджетпен салықтар мен алымдар бойынша уақтылы есеп айырысуын, жеткізушілердің шоттарының уақтылы төленуін бақылап, әртүрлі мақсаттар үшін кәсіпорынға қарыз береді және олардың қайтарылуын қадағалайды. Банк арқылы қолма қолсыз ақша аудару жолымен төлем жасау есеп айырысудың негізгі нысаны болып табылады.

 Ақша қаражаттарының  бір бөлігі қызметкерлермен еңбекақы  бойынша қолма-қол есеп айырысу  үшін, қолма қол ақшаға құндылықтарды  сатқаны үшін есеп беретін  адамдар пайдаланады. Мұндай қаражаттар  кассада сақталып, сол арқылы  айналымға түседі. Есеп айырысу  операцияларының тиімділігі көбіне  ақша қаражаттарының бухгалтерлік  есебінің жағдайына тәуелді.

 Ақша қаражаттарының, есеп айырысулардың және несие  операцияларының бухгалтерлік есебінің  міндеттері:

1. Қолма қолсыз ақша  аудару жолымен және қолма  қол ақшамен қажетті есеп айырысуларды  уақтылы және дұрыс жүргізу.

2. Ақша қаражаттарының  қолда бары мен қозғалысын  және есеп айырысу операцияларын  есептік тіркелімдерде толықтай  және жедел түрде көрсету.

3. Бөлінген лимиттерге, қорларға  және сметаларға сәйкес ақша  қаражаттарын мақсаты бойынша  жұмсаудың қолданыстағы ережелерін  сақтау.

4. Белгіленген мерзімдерге  ақша қаражаттары мен есеп  айырысудың жағдайына түгендеуді  ұйымдастыру және жүргізу. Мерзімі  кешігетін дебиторлық және кредиторлық  берешектердің туындауын болдырмаудың  мүмкіндіктерін іздестіру.

5. Кассадағы, есеп айырысу  шотындағы және банктегі басқа  шоттардағы ақшалардың бар-жоғы  мен сақталуына бақылау жасау.

6. Есеп айырысу - төлем  тәртібінің сақталуына, материалдық  құндылықтар мен қызметтер үшін  сомалардың уақтылы аударылуына,  сондай-ақ несие тәртібінде алынған  ақша қаражаттарының қайтарылуына  бақылау жасау.

 Уақытша бос ақшаларды  сақтау және қолма қолсыз ақшамен  есеп айырысуды жүргізу үшін  шаруашылық субъектісі өзі таңдаған  банкте есеп айырысу шотын  ашады.

 Есеп айырысу шоты  мынадай құжаттардың негізінде  ашылады:

1) Шот ашуға арналған - өтініш;

2) Қойылатын қол мен  мөртанба белгісінің үлгісі бар  карточка;

3) Субъектінің салықтық  есепке қойылу фактісін растайтын  салық органының анықтамасы;

4) Мемлекеттік тіркеу  туралы куәліктің көшірмесі;

5) Жарғы мен құрылтай  шартының (егер құрылтайшылар саны 1-ден көп болса) көшірмесі.

 Есеп айырысу шотын  ашқан шаруашылық субъектісі  оның иесі болып табылады. Ол  өзіне берілген құқықтардың шегінде  осы шоттағы қаражаттардың барлығына  иелік жасайды.

 Ақшаларды қабылдауды , беруді және аударуды банк  мынадай құжаттардың негізінде  орындайды:

1. Қолма-қол ақшаларды  кассадан есеп айырысу шотына  енгізген кезде қолма-қол ақша  салымының мәлімдемесі рәсімделеді.

2. Әр түрлі мақсаттар  үшін кассаға алынғанда – чек  рәсімделеді.

3. Басқа субъектілермен  есеп айырысқанда төлем тапсырмасы  жазылады.

4. Субъект босатылған  өнімдердің, орындалған жұмыстар  мен қызметтердің құнын сатып  алушыдан өндіріп алуға тиіс  болғанда – төлем талап-тапсырмасы  жасалады.

5. Шаруашылық істері жөніндегі  алқаның (комиссияның) бұйрығы,  сот органдарының атқарушы қағаздары  есеп айырысу шотынан қаражаттар  есептен шығарылатын атқарушы  құжат болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І.Негізгі бөлім.

Ақша қаражатының  жалпы сипаттамасы

Барлық шаруашылық жүргізуші  субъектілер өз ақша қаражаттарын банкі  мекемелерінің тиісті шоттарында сақтап және міндеттемелері бойынша төлемдерін, әдетте, осы мекемелер арқылы ақшасыз  нысанда, ал қажет жағдайда Қазақстан  Республикасының Ұлттық банкісінің нормативтік құжаттарымен белгіленген  шегінде нақты ақшамен есептеуді  жүзеге асырады. Егер де заңды тұлғалардың  арасындағы төлем сомасы 4000 айлық  есептік көрсеткіштен (АЕК) асып түссе, онда олар тек ақшасыз тәртіпке айырысуларды жүзеге асырады. Бұл келтірілген  мәлімет заңды тұлғалардың арасындағы әрбір мәміле (контракт,келісімшарт) бойынша шартты түрде пайдаланылады. Егер де контракт сомасы көрсетілген  лимиттен асатын болса, онда төлем ақшасыз  тәртіпте орындалуы керек, тіптен олар жартылай орындалса да, әрбір төлемнің сомасы 4000 АЕК-тен аспауы керек.

Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды тұлғалар арасында есеп айырысу үшін Қазақстан Республикасының  банк мекемелерінде банк шоттарын ашады.

Банк шоттары – бұл банк пен клиенттер арасындағы келісім- шарттың қатынастарын көрсететін әдіс. Банк шоттары теңгемен де, шетелдік валютамен де жүргізіледі және ол ағымдық, жинақтық және корреспонденттік болып бөлінеді.

Корреспондеттік шоттар – банк шоттары банктер мен ұйымдардың кейбір операция түрлерін жүзеге асырады.

Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары – бұл да банктік шоттар, бірақ олар жеке және заңды тұлғалар үшін, сондай-ақ заңды тұлғаның оқшаланған бөлімшелері үшін де ашылады.

Шетелдік валютадағы қаражаттардың  қолда бары мен қозғалысын есептеу  үшін субъектіге арнап ағымдағы шоттар ашылуы мүмкін. Ол сыртқы экономикалық қызметін жүзеге асыратын және өнімін валютаға сататын субъект үшін ашылады. Аккредитивтер, чек (аванс) кітапшаларының шоттарын және басқаларын субъектілер  ақша қаражаттарын оқшаулап сақтау үшін және тиісті операцияларын жүргізу  үшін ашады.

Субъект шоттарындағы қаражат  олардың иелерінің әмірі бойынша  есептен шығарылады. Субъектінің  рұқсатынсыз шоттағы қаражатты  есептен шығаруға соттың, мемлекеттік  салық қызметінің рұқсатымен және қолданылып жүрген заңдарда көзделген басқа  жағдайларда ғана жол берілуі  мүмкін.

 

1.1 Есеп айырысу нысандары

Қазақстан Республикасының  аймағында ақшаны төлеу мен аударуды жүзеге асыруда келесі әдістерді: қолма-қол  ақшаны аударуды; төлем тапсырманы ұсынуды; чектерді беруді; вексельдерді немесе олардың индоссаменттері  арқылы беруді; төлем карточкасын  пайдалануды; тікелей дебеттік банкі  шоттарына аударуды; тапсырма-талап  төлемдерін ұсынуды; инкассалық жарлығын ұсынуды; республиканың заң актілерімен  белгіленген басқа да әдістерін  пайдаланады.

Ақшасыз есеп айырысудың негізгі  нысандары: төлем тапсырма; чек; вексель; тапсырма-талап төлемдері; кеден  мен салық қызметінің органдарының инкассалық жарлықтары болып табылады.

Төлеуші мен алушылар өзара  есеп айырысу нысандарын келісім-шарт негізінде анықтайды, сондай-ақ олардың  арасында болатын талаптары мен  міндеттемелерді зачетқа да жатқыза  алады.

Төлем тапсырмаларымен  есеп айырысу. Төлем тапсырмалары онда көрсетілген соманы бенефициардың пайдасына ақшаны жіберушіге қызмет көрсететін банкалушының ақшаны аударғаны туралы тапсырмасы болып табылады. Қызмет пен жұмысты және тауарлы-материалдық құндылықтарды өтеу үшін есеп айырысу кезінде, сондай-ақ қызмет пен тауарға алдын-ала төлем жасаған кезде, аванстық төлемдер жасаған кезде төлем тапсырмаларын пайдаланады.

Төлем жасаушы банкке белгіленген  нысандағы бланкілердегі төлем  тапсырманы ұсынады. Тапсырмаларға  қоса төлем жасаушы банктің талап  етуі бойынша салынатын салықтың шот-фактуралары және төлемдердің  мақсатын растайтын басқа да құжаттары  бірге тапсырылады. Төлем тапсырмалары жазылып берілген күннен бастап 10 күн  бойы күшінде болады (жазылған күні есепке алынбайды). Төлем тапсырмалары төлем жасаушының шотында қаражат  болғанда ғана орындауға қабылданады. Төлем құжаттарын электрондық түрінде  де, қағаз ретінде де ұсынуы мүмкін. Бұл құжаттардың данасын әрбір  банк өздері дербес анықтайды. Негізінен  алғанда, олар екі данада толтырылады, біріншісі банкте қалдырылады да, оның электрондық көшірмесі бенефициарға жіберіледі, ал екіншісі иесіне , яғни ақшаны жіберушіге қол қойылып, штамп  басылып қайтарылады.

Төлем тапсырмасын толтыру  кезінде келесі реквизиттері (көрсеткіштері) көрсетіледі:

- төлем тапсырмасының  нөмірі;

- төлем тапсырмасының  жазылған күні;

- жеке теңестірілген немесе  теңдестірілген (идентификацияланған)

коды (ЖТК немесе ИИК) 

- жіберуші мен бенефициардың  банкі шоттарының нөмірі;

- бенефициардың коды (БК  немесе КБе) және жіберушілердің  коды (ЖК немесе КОд) – бұл  кодтар екі символдан (белгіден) тұрады: біріншісі-резиденттік белгісін, ал екіншісі-экономиканың секторын  көрсетеді;

- бенефициар-аудару жасалған  ақша кезде қаражатын алушы;

- банк-алушы-банк атауы,  аударылған ақшада, оның мекен-жайы  көрсетіледі;

- бенефициар банкісі-бенефициардың  пайдасына келіп түскен ақша  қаражатын қабылдайтын банк жіберушімен  жасалған келісім-шарттың негізінде;

- жіберушілердің теңестірілген  немесе теңдестірілген (идентификацияланған)  банктік коды (ЖТБК немесе ИИК)  – филиаларалық айналымдарының  коды (ФАК немесе МФО);

- төлем арналымының коды  – ҚР ҰБ нормативтік-құқықтық  актісімен белгіленген және соның  негізінде төлемдерді жүзеге  асыратын кодтық белгілер, ал  ол үш символдан (белгілерден)  тұрады;

- бюджеттік классификациясының (жіктемесінің) коды – салықтарды  кері қайтаруда қойылатын код;

- валюттелген күні –  ақша қаражатын бенефициардың  (алушының)

банктік шотына ақша қаражатын  аударған күні төлем жасаушының нысанымен  анықталады.

Төлем құжатына кез келген жөндеудің түрін жасауға рұқсат етілмейді.

Шаруашылық жүргізуші  субъектілердің арасындағы жасалған келісімдері  бойынша төлем тапсырмалары: жедел  мерзімді, мерзімінен бұрын және мерзімі  кейінге қалдырылған болып бөлінуі  мүмкін.

Жедел мерзімді төлем мынадай нұсқалар бойынша жүзеге асырылады: аванстық төлем, яғни тауар тиелгенге дейін; тауар тиелгеннен кейін, яғни тауарлар үшін шоттарды тікелей акцептеу жолымен; ірі мәмілелер кезіндегі ішінара төлемдері.

Мерзімінен бұрын немесе мерзімі кейінге қалдырылған төлемдер шарттық қатынастар аясында тараптардың қаржылық жағдайына зиян келтірмейтіндей етіп жасалуы керек.

Чектермен есеп айырысу. Чек беру төлемді жүзеге асырудың бір тәсілі болып табылады, онда төлем чек беруші аттас төлем құжатын ұстаушыға беру жолымен жасайды. Чек беру өз мәні бойынша чекті ұстаушының ақшалай міндеттемесін орындау болып табылмайды, бірақ ол соны орындау үшін жазылған болса да. Аталған міндеттемені орындау тек чек бойынша ақшаны алатын кезде ғана болады.

Чектер жабылатын және жабылмайтын болып бөлінеді. Біріншісі – депозитттермен қамтылған, ал екіншісі – қамтылмаған болып бөлінеді. Бұл кезде чектердің төленетіндігі жөнінде банктердің кепілдік беруі мүмкін, оның ішінде жабылмайтын чектер бойынша да. Чекті қолданумен байланысты банк пен чек берушінің міндеті мен құқығы, чекті қолдану туралы жасалған келісім-шарттың негізінен шығады, яғни бұл келісім-шартта, банк өз клиенттеріне чек берушіге (заңды және жеке тұлға) чегін төлеуді, яғни чек берушінің міндетін өзіне алады, ал клиенттер өз кезегінде банкі белгілеген (демек чектерді беру мен пайдалану) ережелерін сақтауға міндетті. Чек ұстаушылардың құқығы чек берушіден чекті алған кезінен бастап пайда болады. Чектерге, есеп айырысу шотының төлем құжаттарына қол қою құқығына ие тұлғалар қолдарын қояды және қолдарында кітапша иесінің нөмірінің таңбасы болуы керек. Чектер жарамсыз болып қалатындықтан чекте жазылғандарды түзету және өшіруге болмайды. Егер чекті толтыру кезінде қателіктер жіберілсе, онда чекте және чектің түбіртегінде қишағынан "бүлінген" деп жазу жазылады, мерзімі қойылады және кітапша иесінің қолы қойылады.