Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигинасы

Адам мен жоғары сатыдағы жануаралардың гормондарын химиялық құрылым ұқсастығын, физико – химиялық, биологиялық қасиеттердің ортақтығын негізге ала отырып 3 класқа бөледі.

1. Белоктың – пептидті қосылымдар (инсулин, глюкоген, сомататропин т.б.);
2. Стероидтар (бүйрек – үсті безі қабығының және жыныс безі гормондары);
3. Амин қышқылының туындылары (тироксин, катехоламиндер – адреналин, норадреналин).

Гормондардың  түзілуі арнайы эндокриндік құрылымдардың генетикалық аппаратында жоспарланған, сондықтан әр ішкі секреция бездері тек белгілі бір гормондарды жасап шығарады. Организм ішкі сұйықтық ортасына өткен гормондардың белгілі бір мөлшері бас қалпында, ал шамалысы қан плазмасы белоктарымен қосылған күйде болады. Мысалы, транскортизон, альбумин және α – глобулинмен бірігеді, бұдан белсенділігі төмен байланысқан гормон бөлінеді.

Эндокринология ішкі секреция бездердің физиологиясы мен патологиясы ғылым ретінде ХІХ ғасырдың 2-ші жартысында қалыптасқан. Бұл бағытта ғылыми зерттеулердің негізін А. Бертольд салды.

Гормондар өте активті заттар. Олардың қанға бөлініп отыруы вегетативті жүйке жүйесімен, жоғарғы ми қызметіне байланысты болып кетеді. Бұл бездердің көлемі өте шағын, жалпы салмағы 100 г-нан аспайды. Эндокринді бездер жұмысы өзара өте күрделі байланыста болады. Сол себепті бір бездің бұзылуы басқа да бездердің жұмысына әсер етеді.

Аденогипофизде бірнеше гормондар түзіліп қанға құйылады:

• сомататропин және өсу гормоны (СТГ);
• тиреатропин (ТТГ)
• адренакатикатропин (АКГТ) (бүйрек үсті безі);
• гонотдотропин (ГТГ) – лютеинді (ЛТГ), лютеотроп (ЛТГ), фалликуластимулдаушы (ФСГ).

Эндрокринді бездерді орналасқан жағдайы мен шығу тегіне байланысты 5 топқа бөлінеді:

1. нейрогенді бездер – гипофиз және эпифиз;
2. бронхиогенді бездер – қалқанша безі, қалқанша маңы безі, айырша безі;
3. хромофинді бездер – бүйрек үсті безі, параганглиялар;
4. қарын асты безі (ұйқы безі);
5. жыныс бездері (эндокринді бөлігі жатады).

Без қызметінің кенеттен тыс күшейіп, қанға гормондық көп бөлінуін гиперфункция деп атайды, ал без қызметінің нашарлап, гормонның аз шығуын – гипофункция деп атайды.

ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР:

1.А.Г.Хрипкова Возрастная  физиология и школьная гигиена. М., 1990

2.Ю. А. Ермолаева Возрастная физиология. М., 1985.

3.Н.Н. Леонтева, К.Б. Маринова  Анатомия и физиология детского  организма. М.,1986.

4.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.

5. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.

6. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.

7.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988.

8. Чабовская А. Основы педиатрии и гигиены. М.,1978.

айтын ойындармен және спорт ойындарымен айналысуын қамтамасыз етуі тиіс. Тұрғын үйдің немесе топ үйлердің қасында тек балалар алаңы ғана болып қоймай, қысқы уақытта мұз айдыны, қар төбешіктері және т.б. жасалғаны жөн.

ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР:

1. 1.А.Г.Хрипкова Возрастная физиология и школьная гигиена. М., 1990
2. 2.Ю. А. Ермолаева Возрастная физиология. М., 1985.
3. 3.Н.Н. Леонтева, К.Б. Маринова Анатомия и физиология детского организма. М.,1986.
4. 3.Советов С.Е. Мектеп гигиенасы. А., 1973.
5. 4. Антропова А. А. Основы гигиена учащихся. М.,1982.
6. 5. Белецкая В. И. Школьн.ая гигиена. М., 1983.
7. 6.С. Жұмабаев Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А.,1988.
8. 7. Чабовская А. Основы педиатрии и гигиены. М.,1978.