Ағаш станоктарының құрылысы

Оның  жүзін түзегішпен егеп оңға, солға  қисайта шығарады. Мұндай ара ағаш арасына қысылмай еркін араланады. Қол араның жүзін дұрыстап шығару үшін оның тістерін екі жаққа кезектестіріп 0,5—0,7 мм-ге қисайтады. Тісі тұтас емес, оның ұшын ғана, шамамен 2/3 бөлігін, екі жағына бірдей етіп қисайтқан жөн. Тістерін дұрыстап шығарғаннан кейін оны үшбұрышты егеумен қайрайды. Жүзі өткір қол арамен тегіс әрі тез аралап кесуге болады.

Кесілетін заттық сапасы араға және оның дұрыстығына  байланысты болады. Егер тістері ірі  немесе жүзі дұрыс шығарылмаған араны  пайдаланса, ағаш кедірбүдірлы, қисық  немесе жырымдалған күйде кесіледі. Белгі сызықтық сыртыл ала және қатты салмақ түсірмей аралаған жөн. Аралап бітуге таянғанда ағаттық немесе фанераның кесілетін бөлігін ұстап тұрған дұрыс, өйткені ағаш жарықшақтанып немесе сынып кетуі мүмкін.

Сүргілеу — ағаш ісмерлігіндегі басты жұмыстың бірі. Сүргілеуді жоңғы сүргі (дөрекілеу өңдеу), кәдімгі сүргі (алғашқы және таза өңдеу), жұқа сүргі (ұзынша детальдарды соңғы рет өңдеу) және тегістегіш сүргі (соңғы тазалау) сияқты аспаптар арқылы жүргізеді. Әр түрлі формалары айшықты бұйымдарды сүргілеуге арнаулы сүргілер пайдаланылады. Үй жағдайында жонғы сүргі мен шағындау сүргі ұстаса жеткілікті, тіпті болмаған жағдайда кәдімгі қарапайым сүргі болса да жарайды.

Сүргілер ағаш және металл корпусты болып келеді. Ағаш сүргінің қол тірегіші және ортасында ойығы, металл шынағы, пышақты қозғалмайтындай етіп бекітіл тұратын сынасы болады. Пышақтың ұшы сүргілен 0,5— 0,8 мм шығыңқырап тұрғаны дұрыс. Көбінесе өңделетін ағаштың құрамына және сүргілеу сапасына қарай көз мөлшерімен белгіленеді. Егер пышақ тым шығыңқырап тұрса, ол ағашқа бірден қауып, сүргіш жүргізбейді. Керісінше, пышақ жүзі тым аз шығарылса, сүргілеудің сапасы жақсы болғанмен, процесс тым ұзаққа созылады.

Пышақ жүзінің мөлшерін реттеу үшін сыпайы балғамен ұрып босатыл, белгілі мөлшерге келтіргеннен кейін қайта бекітеді. Пышақтың жүзі біркелкі шыққаны жөн, қисық болса ағаш беті жолақтанып қалады. Металл сүргілердің пышағы металл сыналардың көмегімен реттегіш винт арқылы бекітіледі. Ағаттық бойымен сүргіні түзу ұстан, оған онша көп салмақ түсірмей жайлап сүргілеген жөн. Өңдейтін деталь қозғалмауы үшін оны бір нәрсеге тірен немесе верстак болмаған жағдайда, ас столына орнатылған бекіткішке орнықтыру керек.

Атқарылатын жұмыс мөлшері аз болғанда еденге қойып, плинтусқа тіреп сүргілеуге де болады. Сүргілеу барысында пышақ жүзі мұқалады. Оны үй жағдайында электр қайрақтық көмегінсіз қайрау өте қиын болса да ептеп жүзін шығаруға әбден болады. Сүргі нышағының жүзін майда қайрақпен шығарады. Пышақ жақсы қайралуы үшін жүзіне минеральды май жарады немесе қайрақты сулап отырады.

«Майланған» пышақты керосинмен сүртеді. Қайраққа салмақ түсірмей баяу және біртегіс қайраған жөн. Пышақтың жүзі қиғаш жағын қайрайды және қайран болған соң екінші жағын 2—3 рет жайын алған дұрыс, сонда жүзі аумай, дұрыс шығады. Ұяшық, саңылау т. б. тесікгерді жасау үшін қашау мен шапқы пайдаланылады. Олардың жүзін әр түрлі етіп шығарады: әдетте, қашауды жүзінің ені тесіктің көлеміне сәйкес болатындай етіп таңдайды.

Бұл ретте қашау мен шапқы сауда орындарына жүзі шығарылмаған күйде түсетінін ұмытпаған жөн. Сондықтан пайдаланбас бұрын мұқият түрде аспайтын жүзін шығару керек. Олардың жүзін сүргінің жүзін шығарғандай етіп қайрайды.

Қашау мен шайқылық жүзі қаншалықты дұрыс  шығарылғанын былайша анықтайды: тәжірибе үшін керексіз ағашты қашайды, егер тесіктің қабырғасы тегіс болса — жүзінің  дұрыс, ал кедір-бұдырлы болса —  жүзінің теріс болғаны. Мұндай жағдайда аспайтын жүзін қайта шығару керек. Үңгу кезінде белгіленген жерден 1—2 мм ілгерілеу алып, бірге-бірге керекті мөлшерге жақындата қашаған жөн. Сонда саңылаулы жоңқалан газарта өңдегенде бастапқы белгіленген мөлшерге дәл келетін болады. Саңылау жасалғаннан кейін оның аузын тегістейді. Егер ағаттық екінші жағынан тесіл шығатындай саңылау жасау қажет болса, онда екі жағынан бір-біріне қарама-қарсы бағытта қашаған дұрыс. Сонда саңылаудың екі жақтағы аузы да біртегіс болып шығады.

Қашау кезінде (әсіресе тұтас тескенде) өңделетін детальдың астына ағаш кесіндісін немесе фанера қойған жөн, сонда жұмыс істейтін столдың беті бүлінбейді.

Қазақстандағы ағаш өңдеу зауыттары   

    Ағаштан жасалған бұйымдарды ұзақ пайдалану үшін, оларды шірік алмау үшін, көп жыл сақталуы үшін арнайы өңдеу керек, яғни, антисептикпен ылғалдау керек. Әсіресе далада тұратын ағаш бұйымдар өңделмесе, тез бұзылады. Таз аурулары, ультрафиолет сәулелері және жауын шашын ағашты тез құртып жібереді. Антисептиктер ағаш бұйымдардың пайдалану мерзімін ұзартады. Мысалы, антисептикпен өңделген ағаш шпалдардың пайдалану мерзімі 10 жылдан 25 жылға дейін созылады, электрқуаты және байланыс жүйелері бағаналарының пайдалану мерзімі 12 жылдан 50 жылға дейін, ал ағаш көпірлер мен гидроқұрылыстардың пайдалану мерзімі 10 жылдан 40 жылға дейін ұзарады. Осылардың алдын алу үшін ағашты алдымен зауыттарда өңдеп шығарады.

Қазақстанда ағаш өңдеу зауыттары кеңінен  дамып келе жатыр, сол сияқты «Семей ағаш өңдеу зауытына» тоқталғым келеді.

«Семей ағаш өңдеу зауыты» ЖШС 2004 жылы құрылған. Бұл зауыт қеңес  дәуіріндегі Семипалатинск қаласындағы (Қазақстан) «УМИТ» (управление механизации и транспорта) Автобазасы жер көлемінде ашылды. Жер телімі, ғимараттар, қазандық жаңа зауыттың еншісінде қалды. 

         Бірінші күннен бастап зауыт шпал өнімдерін өңдеудің қазіргі заманғы жаңа әдісін пайдаланды. Бұл әдіс бойынша тәулігіне 3000 шпал өңделеді. Ылғалдап өңдеу әдісі; САД – ДВ кептіру, вакуум- атмосфералық қысым. Өңдеу стандарт талаптарына, технологиялық ңұсқауларға сай, 20022.1 ГОСТ бойынша жасалады. Зауыттың жақсы дамыған техникалық инфрақұрылымы, қалыптасқан шикізат жүйесі бар. Қазір зауытта мына бөлімдер жұмыс істейді: 

• Ағаш бұйымдары цехы 
•   Жиһаз цехы 
•   Металл бұйымдар цехы 
•   Ұста цехы 
•   Балқытып біріктіру цехы 
•   Темір ұста цехы 
•   Пластик терезелер цехы

 

 

 Дамыған цех жүйесінің арқасында зауыт мердігер және қосалқы мердігер ретінде құрылыс жұмыстарына да тапсырыс алады. Автокрандары, КамАЗдары, самосвалдары мен зауыттың меншік автопаркі бар. Бұл автокөліктер жалға да беріледі. Қыс мезгілінде бұл техника көмір тасу үшін пайдаланылады. «Семей ағаш өңдеу зауыты» ЖШС Семей қалалық «Теплокоммунэнерго» МӨК қазандықтары үшін қызмет көрсететін жалғыз жеткізуші болып тұрғанына екінші жыл болды. 

        Кәсіпорын бірнеше жыл мемлекеттік сатып алуда белсенділік көрсетуде. Осы шаралардың қорытындысы бойынша зауыт құрылыс, құрылыс - құрастырушы жұмыстарын жүргізуде. Мектептер, су құбырлары жүйесінің, т.б. нысандардың құрылыстары осы кәсіпорынның есебінде.

Кәсіпорынның  мемлекеттік лицензиялары:

- Құрылыс материалдарын, өнімдерін, жинақтарын шығару үшін 18.08.2008 жылы берілген 08 – ГСЛ № 08 – 00928 мемлекеттік лицензиясы;

- Құрылыс – құрастыру жұмыстарын  жүргізу үшін 16.06. 2008 жылы берілген 08- ГСЛ № 08-00772 мемлекеттік лицензиясы;

- Жобалау – зерттеу жұмыстарымен  айналысу үшін 21.01. 2009 жылы берілген 08-ГСЛ № 08-01202 мемлекеттік лицензиясы. 

          2007 жылы «Семей ағаш өңдеу зауыты» ЖШС отандық тауар шығарушы болып, соның дәлелі ретінде сауда - өнеркәсіп Палатасының куәлігіне ие болды. 2009 жылы шпалдар мен брустар өндірісінде «CT-KZ» пішінді тауарларды өткізуі туралы куәлігін иеленді. 

          2008 жылы аталған зауыт СТ РК ИСО 9001 – 2001 талаптарына сай «Сапа менеджменті жүйесінің» сәйкестік куәлігін алды.

«Семей  ағаш өңдеу зауыты» антисептиктермен ағаш өңдеу саласында бірнеше жыл өзін көрсете білуде. 

Қазіргі таңда шығарылатын өнімдер:

• Жолдың жоғарғы құрылысына арналған шпал өнімдері
• 1-інші және 2-нші типті өңделген шпалдар
• Ағаш бұйымдарға, құрылысқа арналған кесілген және кесілмеген ағаш
• Телеграф бағандарын ылғалдап өңдеу
• Көпір брустары
• Кең рельсті темір жолға арналған бұру ағаш брустары
• Темір жол бұру тілі брустары

 

         Қазіргі кезде А2, А3, А4, Б2 типті және Р65 1/18, Р50 1/11, Р65 1/9, Р50 1/9, жинақты брустарын жасайды

        А2 жинағы 1- інші типті брустардан тұрады 

        А3 жинағы 1-інші және 2-нші типті брустардан тұрады 

        А4 және Б жинағы 2- нші және 3-інші типті брустардан тұрады 

        1 - інші типті брус магистраль жолдарға арналған 

       2 - нші  типті брус стансалық жолдар мен кіріс жолдарға арналған 

         * Сонымен қатар тұтынушының тапсырысы бойынша жинақтар құрастырылады. 

         «Семей ағаш өңдеу зауыты» ЖҚХ жоғары сапалы өз өнімдерін Қазақстан Республикасы аумағындағы белгілі компанияларға және шет мемлекеттер компанияларына өткізеді. Соның ішінде:

• «ҚАЗАҚСТАН ТЕМІР ЖОЛЫ ”ҰЛТТЫҚ КОМПАНИЯСЫ» АҚ
• «ЖЕЛДОРСТРОЙ» АҚ
• «ЦДС» АҚ
• «ҚАЗАҚМЫС» КОРПОРАЦИЯСЫНЫҢ ФИЛИАЛЫ – «ЖЕЗКАЗГАНЦВЕТМЕТ» ӨБ
• «ҚАЗАҚМЫС» КОРПОРАЦИЯСЫНЫҢ ФИЛИАЛЫ – «БАЛХАШЦВЕТМЕТ» ӨБ
• «КАЗКАРГРУПП» ЖШС
• «ДҮНИЕ» КОРПОРАЦИЯСЫ
• «САМЕР» ЖШС
• «ВШПЗ» ЖШС

және  тағыда басқалары.

ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ КАРТА  
«Семей ағаш өңдеу зауыты» ЖШС 
Осы таблица 20022.5 – 93 ГОСТ сай жасалған.  

          1. Ылғалдап өңдеу 20022.1 ГОСТ бойынша технологиялық ңұсқауға сай ҚЫСЫМ-ҚЫСЫМ-ВАКУУМ әдісімен жасалады. Бұл әдіс шпалдарды, бұру брустарын және көпір брустарын, электрқуаты және байланыс жүйесі бағаналарын ылғалмен өңдеу үшін пайдаланылады. 

          2. Кең рельстерге арналған ағаш шпалдарды, бұру тілі ағаш брустарын, көпір брустарын ылғалдап өңдеу үшін 2770-24 ГОСТ  бойынша таскөмір майы қолданылады. Антисептик жеке резервуарда сақталады. 

          3. Ағаштың ылғалы өңдеу алдында 25%- дан артық болмайды. 

          4. Алдын – ала ауа қысымын 0,2 (2) - ден 0.4.МПа (4кгс/см2) дейін болуы керек. Қылқан жапырақты ағаштың сұйық қысымы 1,2 МПа (12кгс/см2) артық болмауы керек, ал қатты жапырақты ағаштың сұйық қысымы 1.4  МПа (14кг/см2) артық болмауы керек. Бастапқы вакуумның және соңғы вакуумның тереңдігі 0,08 МПа (0,8 кгс/см2) болуы керек. 

          5. Қорғаныс құралдарының температурасы сұйық қысым кезеңінде 90 С кем болмайды.  

          6. Антисептикті бойына сіңіру нормасы – 96 кг/куб.м. 

          7. Ылғалмен өңдеудің тереңдігі – 5мм.  

         «Ылғалмен өңделген кең рельсті теміржолға арналған ағаш шпалдар (1-інші және 2-нші типті)», «Ылғалмен өңделген кең рельсті теміржолдың ағаш бұру тілдері (1-інші және 2-нші типті)», «Көпірлерге арналған ағаш брустар» көрсетілген технологиялық нормативтерге және №78-2004, №8816-2003, №28450-90, №20022.5-93 ГОСТ талаптарына сай жасалады.

 
 
Өндірістің технологиялық процесі  төмендегі операциалардан тұрады: 

          1. Шпал артылған (типіне байланысты 130дан – 168  данаға дейін) тар жолға арналған 4 вагонетканы ылғалдап өңдеу цилиндіріне дөңгелетіп жеткізу, қақпағын герметизациялап бекіту. 

          2. Буландыру змеевигінің көмегімен антисептикті жылу алмастыру жабдығында 95-1000С дейін ысыту, бірақ вспышканың температурасынан 50С төмен болуы керек. 

          3. Жүйе ішінде тікелей ауаның циркуляциясымен насос арқылы ылғалдау цилиндіріне ыстық антисептик толтыру. 

          4. ПДВ насосы арқылы 6 кг/см2 дейін антисептикпен сұйық қысым жасау. 

          5. Сұйық қысымның периоды. 

          6. Қысымды түсіру. 

          7. 2 кг/см ауа қысымын жасау. 

          8. 2 кг/см ауа қысымын ұстау. 

         9. Ылғалмен өңдеу цилиндірін антисептиктің қалдықтарынан тазарту. 

          10. Цилиндрден вагонеткаларды шығару.

Ағаш  конструкциялары

Ағаш  конструкциялары бірнеше себептер бойынша қолданылады - өзінің қасиетінен және басқа түрінен басқа, ағаш детальдар, оны неғұрлым тартымды жасай отырып, салудың сәулеттік дизайнын аяқтайды.  
 Ағаш конструкциялары белгілі бір тәртіпте орналасқан ағаш қиындыларынан тұрады.  Қиындылардың конструкциялары қосымша күшейтуге арналған аралық ағаш бөренелермен бекітіледі.  Болат тартылыстар көмегімен конструкцияның желге төзімділігін қамтамасыз етеді.  Ағаш конструкциялар мембранамен немесе қатты жабынмен (ауа тіреуіш құрылғылары секілді), бөлменің жылу және дыбыс оқшаулаушысын жақсартуды қамтамасыз ете отырып, қабырғалар немесе шатыр панельдері секілді   жабылуы мүмкін.  Спорттық нысандарын, ипподромдарды, өнеркәсіптік бөлмелерді, қойма ангарларын, автотұрақтарды және т.б. салу үшін ағаш конструкциялары қолданылуы мүмкін. 

Бөлмеге табиғи ауа ағымы мен келушілер  үшін жағымды атмосфераны қолдай отырып, ағаш конструкцияларын жылжымалы қабырғалары, терезелері мен есіктерін салуға және жаздық уақытта ашуға болады.  
 
Ағаш конструкциялардың негізгі басымдықтары: