Автор работы: Пользователь скрыл имя, 11 Января 2013 в 16:00, курс лекций
Қылмыс жасаған кезде қылмыстық заңда көзделген белгілі бір жасқа толған және есі дұрыс жеке адам қылмыстық заң бойынша қылмыс субъектісі бола алады.
Қылмыс субъектісінің белгілері жайлы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 14-бабының бірінші бөлігінде былай делінген: Есі дұрыс, осы кодексте белгіленген
І. Қылмыс түсінігінің субъектісі және белгілері 5
1.1 Есі дұрыстық және есі дұрыс еместіктің түсінігі. Есі дұрыстық қылмыстық жауаптылықтың негізгі шарты 8
1.2 Жасқа толу 12
ІІ. Қылмыстың арнаулы субъектісі 15
ІІІ. Мас күйінде жасалған қылмыстар үшін жауаптылық 18
Қорытынды 21
Қосымша 24
Қолданылған әдебиеттер тізімі 25
Қылмысты квалификациялау
– қылмыстық құқықта өте
Қылмысты дұрыс
Қылмысты квалификациялаудың мәні – оның қылмыс құрамының барлық
Осы айтылған сөздерден қылмысты дұрыс квалификациялау қоғамға қауіпті
Әрекетті дұрыс
Сонымен, құқық қолданушы органдар қылмысты қаншалықты дұрыс квалификацияласа,
1.2. Қылмыс құрамының түрлерінің мазмұны
Заңдық әдебиеттерде қылмыс құрамының жалпыға танылған, міндетті төрт
Қылмыс объектінің астарынан түсінетініміз – қылмыс арқылы зиян
Адамның мінез – құқының сыртқы жағын сипаттаушы белгілердің
Қылмыс субъектісі болып қылмыс жасаған және қылмыстық заңмен
Қылмыстың субъективтік жағын адамның мінез-құлқының ішкі психикалық жағын
Теорияда қылмыс құрамының белгілерін екіге бөледі: негізгі және
Негізгі белгілері (міндеттеуші не жалпы) – бұл әрбір
Арнайы белгілер (факультативті, толықтырушы) – бұл белгілер заң
Қылмыс субъектісінде лауазымды не қызметтік жағдайы, соттылығы және
Қылмыс құрамының негізгі және арнайы болып бөлінуі тек
Кейбір жағдайларда арнайы белгілер қылмысты квалификацияғанда есепке алынады.
Қылмыс құрылымының жалпы түсінігі – қоғамға қауіпті әрекетінің
Әрекеттің қоғамдық қауіптілігінің дәрежесіне байланысты қылмыс құрамы: а)
Негізгі қылмыс құрамы – бұл белгілі бір әрекеттің
Егер қылмыс құрамында негізгі белгілерден басқа жауапкершілікті не
Квалификациялық қылмыс құрамы Қылмыстық құқықтың ерекше бөлімінің баптарының
Егер қылмыс құрамында негізгі белгілерден басқа жеңілдетуші белгілер
аффект жағдайында кісі өлтіру (98-бап); қажетті қорғаныс шегінен
Заңдағы қылмыс құрамын сипаттау тәсіліне байланысты жай немесе
Жай қылмыс құрамы – бұл құрам элементтерінің қиындық
Қандайда болсын құрам элементтерінің қиындығы бар болса, ол
Күрделі қылмыс құрамының әр түрлілігі альтернативті қылмыс құрамы
Қылмыстың объективті жағының жіктелуі практикада маңызды орын алады.
Салдарлар қылмыстың аяқталуының қажетті белгісі шығатын құрал материалдық
Егер жасаған әрекеттен салдарлар пайда болмаса, онда ол
Формальды қылмыс құрамы – бұл қылмыстық заңмен қарастырылған
Заң шығарушы көп жағдайларда қылмысты аяқтау қылмыстық әрекеттің
ІІ қылмыс құрамының ерекшеліктері
2.1. Қылмыс объектінің ұғымы және түрлері
Объект құрамының міндетті элементтерінің бірі болып табылады. Сондықтан
Қылмыстың объектісін белгілеу
қылмыстың құрамының бір-
Көптеген теоретик ғалымдардың ойы бойынша қылмыс объектісі болып
Қоғамдық қатынастардың ерекше сипаты, онда әлеуметтік жол ретінде
Барлық қоғамдық қатынастар ылмыстық заңмен қорғала бермейді. Тек
Қылмыстық заңда қылмыстық қол сұғушылықтан қорғанатын маңызды қоғамдық
Қылмыс объектісін қылмыстық құқықтық реттеу объектісінен ажырата білу
Қылмыс объектісі болып әртүрлі қоғамдық және мемлекеттік құрылыстарда,
Қылмыс объектісінің жалпы түсінігінің сипаты қылмыс объектісінің жіктеу
Қылмыстық құқық теориясындағы қылмыс объектісін үш түріге жіктеген:
Жалпы объектіге қылмыстық заңмен қорғалатын барлық қоғамдық қатынастар
Топтық объект бұл бір немесе барлық қылмысқа емес,
Тікелей объект бұл бөлек бір қылмыстың нақты қоғамдық
Қылмыстың тікелей объектісінде нақты қоғамдық қатынастың сипаты ретінде
Мүдде қоғамдық қатынас, бірақ оның нақты көрінуі, яғни
Қылмыстық құқық теориясында объектісінің негізгі, толықтырушы және факультативті
Негізгі объектісі – бұл қылмыстық норманың қорғау үшін
Толықтырушы объект – бұл негізгі объектіге қарсы бағытталған
Қылмыстың факультативті объектісі – бұл бір қылмыс мүмкін
2.2. Қылмыс объективтік
жағының түсінігі мен
Қылмыс құрамының келесі бір маңызды элементі болып қылмыстың
Қылмыс құрамының объективтік
жағы қылмыстың құқық
Сонымен бірге қылмыстың объективтік жағы қоғамға қауіпті салдарды
Қылмыстың объективті жағын сипаттағанда, қоғамдық қауіптілігін, өзіндік ерекшеліктерін,
Қылмыстық объективтік жағына жататын белгілер: әрекет немесе әрекетсіздік,
Адамның әрекет немесе әрекетсіздігі кез келген қылмыс құрамының
Егер осы аталған белгілер қылмыстық құқық нормасының диспозициясында
Қылмыстық объективтік жағын жете түсінуіміз үшін осы жоғарыда
1. Қоғамға қауіпті әрекет немесе әрекетсіздік.
Әрекет – бұл активті мінез-құлық. Қылмыстық кодексте қарастырылған
Қылмыстық мінез-құлықтың нақты үлгісі әр түрлі болып келеді.
Адам әрекеті оның сыртқы еркінің көрінісі. Сондықтан ол
Әрекетке адамның рефлекстік дене қозғалысы, сондай-ақ ауру адамның
Әрекет немесе әрекетсіздік осы жоғарыда аталған жағдайда жасалса,
Егер күш көрсету арқылы қоғамға қауіпті әрекет жасалғанда,
Сондықтан тұлғаның қоғамға қауіпті әрекеттерді ұру арқылы жасауы
Психикалық мәжбүрлеу басқаша мәнге ие. Әрекетті психикалық мәжбүрлеу
Қылмыстық әрекетсіздік – бұл тұлғаның міндетті және мүмкін
Әрекетсіздіктің енді бір тобын аралас әрекетсіздіктер құрайды. Мысалы,
Активті әрекеттер жасауға міндеттейтін әр түрлі негіздер бар.
Сонымен бірге кейбір әрекеттер келісім шартқа негізделуі мүмкін.
Әрекетсіздікке жауапқа тарту үшін тұлғаның әрекет ету мүкіндігінің
Қылмыстық заң қылмыс құралын әрекетті немесе әрекетсіздік тікелей
Қылмыстық салдар деп қылмыс құрамының объективті белгілеріне
Әрбір қылмыстық әрекет немесе әрекетсіздік қылмыстық заңмен қорғалатын
Қол сұғу объектісіне келтірілген зиян әр түрлі үлгіде
Қылмыстық нәтиже материалдық емес сипатқа да ие болуы
Заң шығарушы зиянды салдарларды жазу кезінде әр түрлі
Жекелеген қылмыс құралдарында ауыр қылмыс салдарының пайда болуы
3. Себепті байланыс.
Материалды қылмыс жасау кезінде тұлға әрекеті немесе әрекетсіздігімен
Қазіргі қылмыстық құқықта зиянды салдар тұлғаға тек қана,
Әрекет пен зиянды нәтиже арасындағы себепші байланыс егер
Қылмыстық құқықта көптеген ғалымдар себепті байланысты философиялық категория
Қылмыстық нәтиже адам әрекетінің кездейсоқ салдары. Мысалы, адам
Зиянды салдар тұлғаның әрекетсіздігінен де пайда болуы мүмкін.
4. Қылмыс құрамының объективті
жағының факультативті
Кез келген қылмыс белгілі бір уақытта, анықталған жағдайда
Сондықтан заң бұл белгілерді қылмыс құрамының маңызды белгілеріне
1. Уақыт. Мысалы, қылмыстық кодекстің баптарында ерекше бекітілген
2. Кей жағдайларда қылмыс
құралы белгілеріне қылмыс
3. Көп жағдайда қылмыстық нақты құрамының объективті жақ
4. Кей кезде қылмыс жасау кезінде белгілі бір
2.3 Қылмыстың субъективтік жағының түсінігі және белгілері
Қылмыстың субъективтік жағы – бұл тұлғаның жасаған әрекетіне
Қылмыстың сыртқы жағын көрсететін объективтік жаққа қарағанда, қылмыстың
Субъективтік жаққа кінә, қылмыстың мақсаты мен себебі жатады.
Кінә - бұл қылмыс құрамының субъективтік жағының міндетті
Қылмыстың себебі мен мақсаты кінәға қарағанда кейбір құралдарға
Қылмыстың субъективтік жағы, яғни қылмыс жасау себебі мен
Субъективтік жақтың белгілері қылмыстық заңда әр түрлі жағдайда
Бір жағдайларда субъективтік жақтың белгілері заңның мәтінінде тікелей
Сондай-ақ көптеген жағдайларда қылмыстың субъективтік жағын сипаттайтын белгілер
Қылмыстық субъективтік жағының
мазмұнын зерттеуде Қазақстан
1993 жылғы 24-шілдедегі «Соттардың
жаза бекіту кезіндегі
Қасақана жасалған қылмыс деп тікелей және жанама қасақаналықпен
Тікелей қасақаналықпен жасалған қылмыс деп егер тұлға қоғамдық
Жанама қасақаналық деп егер тұлға өзінің әрекетінің немесе
Интеллектуалдық кезеңі тұлғаның әрекетінің немесе әрекетсіздігінің қоғамдық қауіптілігін
Ал өз әрекетінің немесе әрекетсіздігінің қоғамдық қауіптілігін сезінуі
Қылмыстың материалдық құрамындағы қасақаналыққа тұлғаның әрекетінің немесе әрекетсіздігінің
Қоғамға қауіпті салдардың туындауын тілеуі немесе саналы түрде
Тікелей қасақаналықтың интеллектуалдық кезеңіне тұлғаның жасаған әрекетінің (әрекетсіздігінің)
Тікелей қасақаналықтың ерікті кезеңіне қоғамға қауіпті салдардың туындауын
а) Қоғамдық қауіпті салдар кінәлінің әрекетінің соңғы мақсаты
б) Қоғамдық қауіпті салдар кінәліге аралық мақсат
в) Зиянды салдар кінәлі үшін соңғы мақсатқа жетудегі
Тұлғаның әрекетінің немесе әрекетсіздігінің қоғамға қауіпті екенін сезінуі
Сонымен қатар жанама қасақаналық қылмысқа қол сұғушылықта және
Қылмыстық Кодексте қасақаналықтың тікелей және жанама түрлеріне ғана
Қылмыстық құқық теориясында және соттық практикада қасақаналықтың басқа
Алдын ала ойластырылған қасақаналық деп қылмыс жасау ниетінің
Кінәлінің қоғамдық қауіпті салдары алдын ала сезінуінің нақтылығына
Анықталған қасақаналықта кінәлі тұлға дәл, нақты анықтаған қоғамдық
Жай анықталған қасақаналықта кінәлі өз әрекетінің нәтижесінде бір
Альтернативті анықталған екі немесе бірнеше нақты анықталған қоғамға
Анықталмаған қасақаналықта кінәлі өз әрекетінен қандай да бір
Абайсыздық - өз алдына кінәнің бір түрі. Қасақаналық
Қылмыстық абайсыздықта қоғамдық қауіпті зиянды салдар туындаған жағдайда
Қылмыстық кодекстің 21-бабы мен 1-тармақшасында өз-өзіне сенімділікпен немесе
Өз-өзіне сенімділікпен жасалған қылмыс деп егер тұлға өзінің
Қасақаналық әрқашанда нақты сипатқа ие. Бұнда кінәлі өзінің
Қылмыстық кодекстің 21-бабының 3-тармақшасына сәйкес, егер тұлға әрекет
Кінәнің басқа түрлерінен –қасақаналық және өз-өзіне сенімділіктен ұқыпсыздық
Ұқыпсыздықтың ерікті кезеңі екі белгімен сипатталады:
1 Тұлға әрекет немесе
әрекетсіздігінің қоғамға
2 Тұлға әрекет немесе
әрекетсіздігінің қоғамға
Ұқыпсыздық объективті критериінде тұлға өз әрекетінен қоғамға қауіпті
Объективті критерий тұлғаның жекелеген ерекшеліктері және тұлғаның әрекетінен
Субъективті критерий әрбір нақты жағдайдағы тұлғаның жекелеген ерекшеліктеріне
Тұлғаның әрекет немесе әрекетсіздігінің – қоғамға қауіпті салдардың
Тұлғаның жасына, біліміне, мамандығына, өмірлік тәжірибесіне, жұмыс стажына
Субъективті критерийді қарастырмастан бұрын жасалған әрекеттің объективті критерийінің
Қылмыстық ұқыпсыздықты (бақытсыз) оқиғадан, кінәсіз зиян келтіруден ажырата
Қылмыстық кодекстің 23-бап 1-тармақшасында кінәсіз жасалған деп егер
Міне, біз кінәнің қасақана және абайсыз жасалатынын білдік
Қылмыстық заңмен қарастырылған бірқатар қылмыстардың субъективтік жағы тек
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 22-бабы кінәнің қос түрін
Арнайы ережелерді бұзумен байланысты кінәнің қос түрінде қасақаналық
2.4. Кінә, қылмыс себебі мен мақсатының маңызы
Қылмыстық құқықтағы маңызды қағидалардың бірі – жауапкершілікті тек
Кінә - бұл тұлғаның қоғамдық қауіпті әрекет жасауда