Геомарфологиялық-ландшафтының
құрылысы.
Ауданның жер бедері-дөңесті
келген жазық. Оңтүстік бөлігін
Нарын құмы алып жатыр. Ауданның
ең биік жері Оңтүстік-батыс
бөлігіндегі Кіші Богда тауы.
Онда жергілікті байлық-қиыршық
құм, бес түрлі фракцияда ұсақ
тас-шебень жолға төсеуге қажетті
материал ретінде пайдалануға
болады. Нарын құмы аймағын құм
басудан сақтау мақсатында Орда
ормантоғай алқабы бар.
Гидрографиялық желі.
Солтүстігінде орналасқан
Мұратсай ауылының ойысында Хаки
ал көктемде Горкий суы ағып
өтеді. ал қалған территорияларында
көптеген тұзды-сорлы өзендер
орналасқан. Батыс жағалаудың шетінде
тартылып бара жатырған тұзды
Боткөл өзені, ал солтүстікте
жер көлемі жағынан аудан бойынша
екінші орындағы Арал-сор өзені
алып жатыр.
Рельфі.
Сайқын ауылы Каспий
маңы ойпатының көлді-лиманды
депрессиялық орталық бөлігінде
орналасқан. Ауданға негізінен жазық
және жақсы бейнеленген мезо
және микрорельфтер тән. Аналық
жыныс төменгі хвалын ауыр
саздауыттарымен бейнеленген.
Топырағы.
Микрокөтерілімге сортаңды-сорлы
топырақ тән. Оларда сортаңдылық
және хлоридті-сульфатты типтегі
тұздану тән.
Бөкей өлкесінің экологиясы
Еліміздің батысы-Бөкей
өлкесі-ұлы сазгерлер Құрманғазы,
Даулеткерей, Түркеш, Дина, Сейтек, дауылпаз
ақын Махамбет туған қасиетті
даламызда 1946 жылы «Капустин Яр»
полигоны құрылып, жұмыс жасады.
Бөкей өлкесінің топономикасы.
Бөекй ордасы ауданы
жерінде қазақ-қалмаққа ортақ
көне топоним сөздер бар. Атап
айтар болсақ қазақша «Қақ»
соры, орысша картаға түсірілгенде
соленые грязи «Хаки» деп қате
жазылған.
Флорасы.
Аудан жерінде өсімдік
түрлерінен боз, бетеге, жусан
түрлері, бидайық, қырықбуын, ебелек,
қаңбақ, мия, қияқ, құмаршық, жүзгін,
жыңғыл, тобылғы, жиде, қарағай, үйеңке,
трек, қайың, т.б. өсімдік түрлері
өседі.
Сайқын ауылы маңының
өсімдік жамылғысы.
Зерттелген территорияның
табиғи өсімдік дүниесі өзіндік
көптүрлілігімен ерекшеленеді. Ол
топырақ пен өсімдіктердің кешеніне
байланысты. КСРО-ның геоботаникалық
картасы бойынша (1954) Сайқын стационарының
ауданы солтүстік шөлейттың зона
асты бөлігіне жатады.
Өсімдік тұқымдасы мен
түрлерінің тізімі.
Asteraceae Dumort-Сложноцветные-Күрделігүлділер
1. Achillea millefolium L Тысячелистник
обыкновенный-Кәдімгі мың жапырақ
A. nobills L благородный-Кербез
мыңжапырақ.
2. Acroptilon repens (L) DC- Горчак ползучий-
Жатаған кекіре.
3. Artemisia austriaca Jacq- Полынь. австрийская-Арам
жусаны.
ІІІ. тарау Нарықтың
мәні , қызметі мен құрылымы.
Нарық – тауарлы
–ақша қатынасының түрі ретінде.
В.И.Ленин нарық мәселесіне
ерекше мән берген. XIX-шы ғасырдың 90-шы
жылдарында көптеген еңбектер шығарды.
Оның ішінде «нарық жайлы әнгімелесу»рефераты
және «қапитализмнің россияда дамуы»
ғылыми енбегін айтуға болады (ішіндегі
айдары « әрі өнеркәсіп үшін ішкі
нарықтын құрылу процессі»). Бұл
еңбек-терінде В.И.Ленин нарықтың
мәні рөлі жайлы жазды.
«Нарық» ұғымын–Лениннің
айтуынша–қоғамдық еңбекті болу
ұғымынан алшақ қарауға болмайды»
.В.И.Ленинің ойынша, жергілікті тұйықталған
нарықтар мен XIX-шы ғасырдын аяғында
бүкіл ресейде ішкі нарыктың болмауы
жергілікті тұрғындардың экономикалық
артта калуының негізі болды.
Дерективті – үлестіру жүйесін
басқару кезінде нарық мәселесін
ғылыми зерттеудің қажеттілігі болмайды.
Әміршілдік-бюрократтық жүйенің
идиологиялық нұсқауының құрсауында болған
экономикалық ғылым, көптеген жылдары
нарыктын мәні, рөлі, орынына догматикалық
көзқарас бұрынғы одақ экономикалық
жүиесінде басым болды. Нарықтық
теория мен практикадағы мәнінін
зор екендігіне қарамастан таяу шетел
мен Қазақстан республикасы ғалым-экономистерінің
нарық жайлы пікірі біркелкі емес.
Бірнеше анықтамаларды келтірін
көрейік. «Нарық- белгілі жұйе әрі
айырбас нәтижесі мен жағдайына
немесе өндіріс факторына қарай
өндірістік қатынастарды қысқарту, шаруашылық
субьектіерін байланыстырушы ұйым». «Нарық–тауар
айырбасының аясы, сатушы мен сатын
алушылар арасындағы белгілі экономикалық
қатынастар жұйесінің сипаттамасы».
«Нарық- сатушы мен сатып алушы
арасындағы тауарды өткеру жайлы
қатынастар жұйесін көрсетеді». Осы
көзқарастын әрқайсында жеткілікті
аргумент келтірілген және нарықтық қатынастардың
обьективті нақтылтнын көрсетеді, бірақ
мәселенің тек бір жағын ашады. Осы аныктамардағы
ортақ пікір: нарықты өндірістің емес,
айырбас саласынын категориясы ретінде
қарап, нарықтық қатынастырдың субьексатушы,
сатып алушы және тұтынушылар жатқызылады.
Тауар катынасының дамыған түрі мен сауда
делдалының болған кезінден оның нәрсе,
сатушы мен сатып алушы нарықтық қатынаста
мұлде әртүрлі субьекті болып табылады.
Белгілі жағдайдың бірі тауар ақша, нарық
байланыстары сату-сатып алу аспектісімен
ғана шектелмейді. Бастау айырбас пен
айналыс аясының қатынасынан басталмайды.
Ол өндірістік қатынастан басталады және
өнесол жерде өндіріліп, экономикалық
байланыстар туындайды. Сөйтіп өндірілген
өнім қай кезде тауар болып, қандай нақты
түрде тауарлы- ақша қатынасы болатындығы
айқындалады. Нарық
іс-әрекетінің саласын тек айырбаспен
шектеу, оның бәсекелестікпен шығын минимумын
төмендетуге, өзара пайдалы өндірістік
байланыстарды құру сияқты сапалы қасиеттерінең
айырады. Демек, нарық пен нарықтық
қатынастар жоқ өндіріспен салыстырғанда,
тауарлы өндірісті тиімді көрсететін
жоғарыдағы іс-әрекеттер екендігі аян.
Мемлекеттік-әміршілдік экономикадан
басқасына өту экономиканы орталықтан
жоспарлы басқарудан бас тартуға әкеледі.
Себебі, қоғамның экономикалық өмірін
басқаруды жақсы әрі тиімді тек нарық
атқара алады. Нарықтың мәні тұрғысынан
қарасақ, онда онын мән-мағынасын жоғарыдағы
анықтамалардың ешқайсысы аша алмаған.
Біздің ойымызша нарықтың мәнін дәлірек
Ю.Я.Ольсевич айтқан: «Нарықты әдеттегідей
айналым саласына теңей салу»... «дұрыс
емес, себебі өндіріс, бөлу, тұтынудың
тұла бойы «нарықтық таңбамен сызылған».
«Нарық-өзін-өзі реттеуші
ұдайы өндіріс жүйесі, барлық элемент
пен буындар төлем қабілеттілігі
бар сұраным мен ұсынымның
тұрақты әсеріде болады».Біздің
ойымызша, бұл анықтамаға мына сөздерді
қосуға болады: «тек қатаң бәсекелестік
ортада». Осы анықтама біздің нарық
жайлы шектелген ойымызды кәдімгідей
кеңейтеді. Осыдан байқалатыны, өзін-өзі
қалпына келтіретін біртұтас экономикалық
жүйені «нарық» дейміз және ол орталықтанған
мемлекеттік жоспарлы реттеуші экономиканы
ауыстыруға қабілетті.Осыдан мынадай
тұжырым жасауға болады: «нарық» ұғымын
тар шеңберде сату түрін ұйымдастырған
және орнын анықтаған деп түсінсек, кең
шеңберде қоғамдағы экономиканы үйымдастырудың
түрі деп қарастырамыз.Қазіргі нарық күрделі
жүйені құрап, ол көптеген саладан және
табиғаты әртүрлі функциоалдық жүйелер
тобынан тұрып, өндіруші мен тұтынушы
арасындағы шаруашылық байланыстарын
құрайды.Нарық- күрделі жүйе, оның құрылымын
әртүрлі еблілермен классификациялауға
болмады. Елдегі барлық нарықты былай
жіктейміз: ішкі (ұлттық) нарық, еларалық,
аймақтық, біріккен нарық және ішкі (республикалық,
облыстық,облысаралық) нарық, әлемдік
нарық (кесте 24-1). әлемдік нарық жеке елдің
ішкі нарығымен байланысты. Ол байланыстар
өндірістік қооперация мен интеграция,
сыртқы сауда, тауар айырбастау операциясымен
жүзеге асып отырады. Қазіргі уақытта
нарықтар арасындағы байланыстар ұлғаюда.
Шығыс Еуропа мен Еуропаның экономикалық
қауымдастық (ЕЭҚ)елдері арасында және
дүниежүзілік нарық қалыптасуда. Қазіргі
ішкі нарық-түгел алып қарағандағы елдің
ұлттық нарығы: өндіріс құрал-жабдығы
нарығы, тұтыну нарығы, қапитал нарығы,
ғылыми-техникалық идея нарығы, бағалы
қағаздар нарығы, жұмысшы күші нарығы
енеді. Ішкі нарықта белгілі түрде экономикалық
қатынастар дамып, жағдай мен нәтижелерді
сату-сатып алу немесе өндіріс фкторы
арқылы жүргізіледі. Бұл қатынастар тауар-
ақша түрінде байқалып, ішкі нарық қызметінің
жағдайын ақша мен тауар айналымының
бар болуын көрсетеді. Экономикалық айырбастаудың
ерекше түрі ж/е жағдайымен байланыстырылып,
тереңдеген еңбек бөлісіне қарай топтасқан
елден құралған нарығы – еларалық
біріккен нарық дейміз. Нарықтық қатынастардың
жетілу деңгейі тұрғысынан нарықты былай
жіктейміз: дамыған нарық, қалыпытасатын
нарық ж/е әртүрлі дәрежедегі бәсекені
шектеу нарықтары (монополиялық, олигополиялық,
монополиялық бәсеке). Бәсекелестік сипат
пен деңгейі тұрғысынан былай жіктейміз:
а)мамлекеттік нарық–бір субьектінің
бағаны анықтауымен сипатталады, алайда
сол тауарды шығаратың басқада субьектілер
болуы мүмкін. Олардың өндірістегі үлесі
аса көп емес, сондықтан монополиялық
бағаны өзгертуге шамасы келмейді;ә)олигополиялық
нарықта азғана сатушылар іс-әрекет жасап.
Олардың әрқайсысы тауар бағасына әсер
етуі мүмкін; б)монополиялық бәсеке нарығы–еркін
нарық (бәсекелестер көп болады) тетігі
мен өндіріс облысындағы монополияны
кең жіктелген өніммен сабақтастығы. Бұл
шағын кәсіпорынның өзінде де бағаны кең
өрісте вариациялауға қөмектесіп, нарықта
өтімдік жағдайда болуға итермелейді.
«Сатушы нарығы» және «сатып алушы нарығы»
болып та жіктеледі. «Сатушы нарығы» деп
сатушы көп билікке ие болдып, субьекті
белесенділігін сатып алушы жүзеге асырған
нарықты айтамыз. Нарықтың мұндай күйде
болуы өндірушілер монополиясының еркін
нарықта сипат алумен түсіндіріледі. «Сатып
алушылар нарығы» деп сатып алушылар көп
билікке ие болып, нарықтың субьектекті
«белсенділігін» сатыушылар жүзеге асырған
нарықты айтамыз. Атқарылып жатқан заңдылықтарға
сай көзқараспен нарықты былай жіктейміз:
ресми және ресми емес. Нарықты ірі тауар
топтарына қарай азық-түлік және азық-түліктік
емес тауарлар, жекелген тауарлар нарығы
(көкөніс, мата, аяқ қиім, телеаппаратура,
автомобиль және т.б) болып жіктеледі.
Тауар топтарындағы нарыққа мыналар жатады:
нан-бәлішке өндіру нарығы, ұн және
тары нарығы, макарон өндіру нарығы және
т.б Киім нарығында мынаны жіктеп қараймыз:
тігін (өндірісі), тоқыма тауарлар, бас
киім мен шөлке-нәски өндірісі нарығын
қандай жағдай болмасын ішкі нарығын біреу-ақ.
Олардың барлық сегменттерінің дамуы
мен қызмет жасауы бір-бірімен байланысты
және бір-біріне тәуелді. Сондай-ақ ол
тұйық емес, себебі сыртқы нарықпен тығыз
байланысты. Адамзат қызметінің аясына
байланысты (өндірістік, өндірістіқ емес,
қаржылық, руханияттық және тауар-ақша
айналысының саласы) жалпы ұлттық ішкі
нарықты шартты жағдайда бірнеше түрге
бөлуге болады. Адамзат қызметінің әрбір
аясы ұлттық нарықтық жекелеген элементін
қалыптастырып, нақты өмірде біркелкі
тұтастықты байқатады. Олар өзара бір-бірімен
байланысты және бір-біріне тәуелді. Мысалы,
өндірістік сала және материалдық емес
игіліктер мен қызмет көрсету салалары-өндіріс
құрал-жабдығы, тұтыну тауарлары мен қызмет
жасау, жұмыс күші нарықтарын қалыптастырады.
Нарықтың ролі өте мөте жалпы түрде оның
қызметі арқылы ашыла түселі. Нарық қызметінің
көп түрлерінің ішіндегі ерекшесі реттіуші
роль атқаруы болып табылады. Ол ұдайы
өндіріс процесін тиімді әрі үздіксіз
қамтамасыз етеді. Нарықтың реттеуші ролін
әкімшілік басқарудың ауыстыруы экономикалық
жүйенің түрінің өзгеруіне алып келіп,
сүйкессіздікке, тапшылықтың тууына, адамның
экономикалық өсудегі қозғаушы күші ролін
жоюға алып барады. Нарықтың келесі қызметі-ақпараттық.
Тауар бағасы мен қызмет көрсету, банктегі
депозит пен несиеге проценттік (пайыздық)
өсімнің призма арқылы тұрақты өзгеруі
нарықты экономиканың борометріне әрі
айнасына айналдырады. Нарық өндіріске
қатысушыларға қоғамдық қажетті өндіріс
шығындары жайлы жедел обьективті ақпарат
береді. Сондай-ақ, әрқайсысы сатылатын
әрі сатып алынатын тауар мен қызмет көрсетудің
қоғмадық қажетті сапасы мен ассортименті
туралы да нарық хабар жетізеді. Нарықтық
механизм «санациялық» (сауықтыру) қызметті
де атқарады. Бәсекенің көмегімен ол қоғамдық
өндірісті тиімсіз біріңғай шаруашылықтан
тазалап, үміт артатындардың дамуына ыңғайлы
жағдай жасайды. Біздің нарық терең монополияланған.
Нарықтағы барлық тауардың 50-70% солардың
өндірген өнімін құраса, онда қәсіпорың
(фирма) қызметі монополияланған саналады.
Сондықтан нарықтық ортаны қалыпқа келтіру
үшің бәсекелестер әлемін жасау қажет.
Бұл нарықтық қатынастардың табиғи күй-жайы.
Осы жағдайда тауар өндірушілер марапатталып,
кәсіпкер өндіріспен байланысады және
өнімді шығаруға қызыға түсіп, қызметке
белсенді кіріседі. Нарықтың қажеттілеу
қызметтеріне-тауардың қоғамдық маңызын
мойындау, еңбекті материалдық ынталандыруды
экономикалық тұрғыдан қамтамасыз ету
және басқаларын жатқызамыз. Нарықтық
экономикаеың негізгі шаруашылық субьектілеріне
үй шаруашылығын, фирма мен үкіметті жатқызамыз.
Бұл субьектілер бір-бірімен ресурс нарығында.
Қаржы мен тұтыну нарығында өзара іс-әрекет
жасап, шығыс пен кірісті айналым жасайды.
Үй шаруашылығы материалдық (жер мен капитал)
және адамй (еңбек пен кәсіпшілдік) ресурстарды
өткере (өткізу) отырып, оларды фирмаларға
нарық ресурстары арқылы ұсынады. Соңғылары
тауар өндірісіне қажетті сұраным ресурстарын
талап етеді. Сұраным мен ұсыныстың өзара
іс-әрекеті әрбір ресурс түріне нарықтық
бағаны белгілейді. Үй шаруашылығы тұтыну
нарығында тауарға сұраным жасай отырып,
ресурстарды сатудан алынған табысты
қажетті өнім мен қызмет жасауға жұмсайды.
Ал, фирмалар өз өнімін өткере отырып,
ақшалай табыс алады. Үй шаруашылығы
тапқан табыстың барлығын өнім сатып алуға
жұмсамайды, белгілі бөлігін жинайды (қор)
және ресурстар мен салықты төлеуге жұмсайды.
Фирмалар өндіріс ресурстарын біріктіреді
және қозғалысқа келтіріп, өнім шығарады,
қызмет көрсетеді және осы тауарды ұсынады.
Оларды нарықта сату фирманың ақшалай
табысын қалыптасырады. Үй шаруашылығы
сияқты фирмалар да алынған табысты
(өткеруден түскен табыс) ресурстарды
төлеуге толық жұмсайды. Фирмалар үй шаруашылығындай
қажетті салықтарды төлейді, инвестицияны
жүзеге асырады және т.б.
Табыс пен шығындардың
айналуы үкіметке кәдімгідей әсер етеді
және ол елді мемлекеттің басқару
қызметін жүзеге асырып, экономиканы
әр деңгейде-жалпы мемлекеттен аймаққа
дейін реттеп отырады. Үкімет фирмалардан
салық алып, жеке кәсіпорындарға дотация,
субсидия береді және кәсіпкерлерден
қажетті ресурстарды сатып алады.
Үкімет жұмысымен қамтамасыз ету
саясатын жүргізді және инфляция деңгейіне,
ұлттық өнімнің қозғалысы мен
құрылымына әсер етіп, табыстарды үлестіреді.
Салықтардан түскен ақшалай қаржыны
шоғырландырып, үкімет жалақыны, трансферттік
төлемдерді (мемлекеттік зейнет ақы,
табыс аздарға көмек ақы, жұмыссыздарға
жәрдем ақы) төлейді. Құқықтық негізде
қамтамасыз етіп, экономиканы тиімді дамыту
үшін мемлекттік қызмет көрсетуді ұсынады.
Демек, табыс пен шығындардың шеңбер айналымы
үнемі қозғалыста болып, теңгеріледі.
Түпкі есепте (нәтижеде) өндірістің жалпы
көлемін байқатып, тұрғындардың жұмыстылығы
мен табысы көрсетіледі. Нарықтық экономиканың
қажетті элементтерінің бірі болып инфрақұрылым
жатады. Инфрақұрылым-бұл инстиуттар (ұйымдар,
фирма, мекемелер) жиынтығынан тұрады
және оның мән-мағынасы нарықтың дамуы
мен қызмет жасауы үшін қалыпты жағдай
қалыптастырып қызмет көрсетеді. Нарықтың
инфрақұрылымының элементіне-тауарлық,
қор биржасы, еңбек биржасы, делдалдық
және маркетингтік қызметтер, ақараттық
жүйелер, коммерциялық банктер, көтерме
сауда орталықтары, аукциондар, жәрмеңкелер
және т.б. жатады. Нарықтық экономиқаның
бой көтеруі нарықтық инфрақұрылым негізгі
элементтерінің қалыптасуына мүмкіндік
жасайды. Құрылған обьектілер қалыпты
экономикалық рыноктық қызметті қамтамасыз
етуге тиіс. Оларға:
-топтасқан тауарларды
көтерме сауда жасау үшін сауда
биржасы;
-бағалы қағаздарды саудалау
үшін қор биржасы;
-өндіріс құрал-жабдығы
мен тұтыну заттарын сату үшін
коммерциялық көтерме сауда кәсіпорындары;
-аукционерлік кәсіпорын
мен бірлестіктер қаржысына құралған
элеватор, тоңазытықыш, транспорт
шаруашылықтары;
-коммерциялық банктердің
коммерциялық несиелер арқылы
қызмет жасауы, ол несиелер құрылтайшы-кәсіпорын
пай жарнасынан немесе акционерліқ
негізде құрылуы керек;
-коммерциялық ақпараттық
орталықтар және кәсіпорындағы
маркетинттік бөлімдер. Нарық
коньюктурасы мен сұранымды зерттеу
орталыктары;
-жарнамалық сипаттағы
қызмет үшін құрылтайшылар;
-сервистік, ремонттық,
консультациялық, банктік ж/е
құқықтық қызметтер (жүйесі) жатады.
IVтарау. Туристік
маршруттардың ұйымдастырылуы.
Туристік маршрутта
сақталуға тиісті сақтық ережелері.
Қазіргі
кезде жер шарының түрлі
аймақтарында экологиялық дағдарыс
шиеленіскен жағдайда экологиялық
білім мен тәрбие беруге
басты назар аударылуда.
Осыған байланысты ең маңызды
орын туризм мен өлкетануға
беріліп отыр. Туризм жастарды
жағымсыз қылықтарға қарсы
тұруға( темекі тарту, арақ ішу),
мықты денсаулық негізін
қалыптастыруға , пайдалы , қызық
істерге , салауатты өмір
салтына тәрбиелейді.Ғалым Ян
Амос Каменский табиғатты
қорғау қажеттілігі тәрбиелеудің
біртұтас жиынтығын құрайтындығын
дәлелдеген болатын. Ж.Ж.Руссо
табиғаттың даму жолдарын , адамзат
болашағының қарышты дамуын
алғашқы түсінушілердің бірі
болды.Туризм мен экология
, табиғатты қорғау мәселесін
В.И.Вернадский ,Э.В.Гирусов, Ю.М.ЛотманА.Д.Урсул
қарастырды. Біздің облысымызда
туристік - өлкетану бағытындағы
жұмыстарды жолға қойып,
ол туралы зерттеу жүргізіп
жүрген В.П.Фомин, Г.Г. Невзоровтардың
зерттеу еңбектері бар.
Диалектикалық
даму тұрғысынан туризмді зерттеген
ғалымдар ХХ ғасырдың екңншң
жартысынан бастап адамзат
қоғамының бұрынғы стереотипі
өзгергендігін байқаған. Бұрынғы
өмір салты бойынша тұрғылықты
халықтың көп бөлігі мекен
жайларын өзгертпеді. Қазір оның
орнына динамикалық стереотип
келді. Жағдайдың өзгеруіне
деген сұраныс бүгінгі
күні қаладағы қиындықтарға
байланысты өмірдің қажеттілігіне
айналып отыр. А.А. Остапец
– Свешников, А.П. Сидельковский
тұрғылықты халықтың қажеттілігіне
қарай ұйымдастырылған демалыс,
физикалық және психикалық
күштердә қалпына келтіре
алмайды. Бқұл жағдай қазіргі
туризм қызметінің тұжырымдамасының
негізіне салауатты өмір
салтын енгізу қажеттілігін
дәлелдейтін , өз туған өлкесін,
оның тарихын, табиғатын , экономика
мен мәдениетін білуге деген
қызығушылықты оятады.Жастар
бірсарынды өмірден жаңа өмірге
, жаңа жерлерге , алыс сапарларға
ұмтылып отырады. Бұлар табиғат
аясында, таза ауада бойдағы
физикалық және психикалық ауыртпалықтан
арылу арқылы жүзеге асады. Осы
зерттеу жұмысы барысында ерте
кездегі философтардың адамды
тәрбиелеудегі табиғи ортаның
, табиғаттың әсерінің зор
екендігі туралы пікірлерінің
өміршең екендігіне көз жеткіздік
.
Бір
сөзбен айтсақ туризм дегеніміз
жастар үшін - саяхат жасау,
ол арқылы жетістікке жету, жаңа
дүниені танып білу.