Автомобильге ТҚ көрсету

металл бөлшектерден тазартып тұрады және үлкен температура мен қысымның әсерiнен күйген майдан пайда болатын күйе бөлшектерiнен тазартып тұрады.

Майдың, сонымен  қатар, цилиндрдiң саңылаусыз жабылуын қамтамасыз eтeтін фактор ретiндегi рөлiн  атапкетуiмiз керек, өйткенi май қабатыньң  тұтқырлығы жеткiлiктi болса, газдарды өткiзбеуге поршень сақиналарына жағдай туғызады.

Майлау жүйесiке диагкостика жасау

Құралдардың қурылысы мен жұмыс iстеy принципi жөнiнде қыскаша  мелiмет.

Магистралдағы май қысымын ұштығы бар иiлгiш  май түтiкше мен монометрден  туратын КИ-4940 құралымен тексередi. өлшеу құралын жағармай магистралiне жалғайды (18-сурет).

 

18-сурет. КИ.4940 құралы:

1 - монометр. 2 - май түтігi. 3 - тцтiкұштығы

 

1.қозғалткышты Қалыпты жылулық күйiне дейiн кыз-дырып, сонан сон мaгнстральдағы май кысымын тeкcepeдi.

2. Центрифуға  роторыныңайналу жиiлiгiн, аспалы  тiлше мен корпустан тұратын  КИ-1308В вибротахо-метрдiң көмегімен  аныктайды. Вибротахометр корпусы  ротор ociнe бұрап кигiзiледi. Айналу жиiлiгiн өлшер алдында қозғалтқышты оталдырып, жағармай темпе-ратурасын 75-85 'С-қа дейiн қыздыралды. Тiлшенi барынша ұзартып, сонан соң корпустң Қозғалмалы бөлiгiн бұрай отырып, тiлшенiң жоғары шектi тербелiсiне  қол жеткiзедi. Осы кезде бағыттама көрсетедi (айн./мин.) (19-сурет).

 

 

 

19-сурет. КИ-1308В  Вибротахометрі:

1 - жылжымалы  диск: 2 - тiлше. 3 – тұрық

3. Центрифуға  роторындағы шөгiндiлер шамасын  КИ-9912 құралымен анықтайды. Ол  үшін ценрифуға Қақпағын ашып, өлшеу Құралынң корпусынан ақырындап ұрап шығару арқылы роторды еркiн жүрiс шегiне аздап көтередi. Ротордыңсалмақ кушi қысқыш арқылы мембранаға берiлiп, оның деформациялану шамасы индикаторда көрiнедi (20'сурет).

 

20-сурет. КИ-9912 өлшеу құралы: 1 - индикатор; 2 - тұрқ; 3 – төлке

Жағармай сапасын  анықтау. Жағармай сапасын вис-козиметр немесе сын тамшы әдісiмен анықтауға  болады. Дегенмен май сапасы жөнiндегi толык мәлiметтердi зертханалық  тексерулер нәтижесiнде алуға болады.

Майдың тyci мен  мөлдiрлiгiне Қарап сапасын анықтау, тек қоспасы жоқ майлар үшін ғана Қолданылады. Қоспасы бар май түсінің күңгірт тартуы, оның сапалык төмендеуiнiң елеулi белгiсi болып табылмайды.

Жағармай сапасын aнықтау үшін Қозғалтқышты +80 'С-тан  артық температураға дейiн қыздырады. Қозгалтқыш катерінен сүңгіні суырып алып, ақ сүзгiш қағаз бетiне бiрнеше тамшы май тамызады. Орта шенi (ядросы) кара қоныр, ал жиегiнде ашығырақ тycтi дақтар пайда болады. Майда ерiмейтiн бөлшектер ядрода шөгiп қалады. Ядроның түci (ерiмейтiн бөлшектердiң мөлшерiне байланысты) ашық сұр, ашық қонырдан караға дейiн әр турлi тycті болуы мүмкін. Сондай-ақ, тотығу өнiмдерi де май дақтарының жиегiн сары тустен қара қошқылға дейiн езгертедi. Майлы дақтың түсіне қарап, оның тазалығын, тотығу дәрежесiн және жуғыштык Қасиетiн жорамалдайды. Егер ядро қapa қошқыл немесе қapa (май дағының жиегi қoңыp немесе қapa қошқыл) тycTi болса, онда жағармайды ауыстыру керек. 

Жағармайдың жуғыштық қасиетiн бағалау үшін май дағының  әр тycTi сақиналардың орташа диаметрлерiн aнықтау керек. Май құpaMындa  жуғыш қоспалардың мөлшерiн сипаттайтын коэффициенттi мына формұламен анықтайды:

 

K=D/d1

 

мұндағы: D - май  дағының сыртқы диаметрi, мм;

d1 – сыртқы  сақинаның ішкі диаметрi, мм.

Жағармайдың жуғыштың қасиетi жоғары болса, көрсетiлген қaтынас  сал үлкен болады. Коэффициент шамасындағы мәнінің арта түсуі, майдың жуғыштық Қасиетiнің төмендегенiнің белгiсi. Қатынас шамасы 1,3-ке тең немесе асқан жағармайды ауыстыру керек.

Әр түрлi механикалық  Қоспалардың мөлшерiн сипат-тайтын коэффициент темендегi өрнекпен анықталады:

 

K1=d1/d1

мұндағы: d2 - май  дағындағы ядро диаметрi, мм.

Коэффициент шамасы 1 ,4-тен кем болмауға тиiс. Кем болған жағдайда, май қышқылдылығымен мен  оның құрамындағы механикалық қоспалардың  жоғарылығын көрсетедi.

Жағармай Қурамындағы  жанармайдың бар-жоқтығын, оны 1000C⁰-қa дейiн қыздыру арқылы тексеруге болады. Егер майға от жақындатқанда ол жана бастаса, онда оның кұрамында жанармай бар болғаны.

Май кұрамында  судың барлығын, оны 2-3 сағат бойы тундырып байкауға болады. Майды куйып  жатканда су эмульсиясының езiндiк белгiлерi байкалады. Сондай-ак оны аныктаудың баска да тәсiлдерi бар. Майды шыны Tyтiкке құйып, от жалынына ұстайды. Егер май кұрамында су болған болса, оның бетi көбiршiктенiп, өзiне тән шытырлаған дыбыс естiледi.

Автомобuльдің майлау жүйесiне және

пайдалану ерекшелiктерi

Автомобильдің майлау жүйесiне қыстық май құймас бұрын  оны мұқият жуу керек. Жүйенi қозғалтқыш жұмыс iстемей Тұрғанда жуу ең тиiмдi әдiс болып табылады.

Жуу сұйығы ретiнде 80% дизельотынының 20% дизель майымен  қоспасын алады.

Картердi жуып, майын ауыстырумен бiр мезгiлде  сапуннын тығыздамасын керосинмен жуады  да, оны майғабатырып алады. қозғалтқышты оталдырып, иiндi бiлiктің кiшi айналу жиiлiгiнде 3 минут жұмыс iстетедi, осыдан кейiн  жуу Қоспасын ағызады.

Картердің майқұятын  аузы арқылы оған май өлшеуіш сызықтағы белгiнің деңгейіне дейiн жаңадан май құяды. Қозғалткышты оталдырып, оны 2-3 минут жұмыс iстетедi, токтаудан 2-3 минут өткен соң тағы да майдың деңгейін тексеру кажет.

Автомобильдің майлау жүйесі

 

Майлау жүйесi ақауының сыртқы белгiлерi тығыздықты жоғалтпауы,  майдың ластануы және жүйеде кысымның нормативтiк шамаға сайкес келмеуі болып табылады: ҒАЗ-53А, ЗИЛ-130 автомобильдер үшін 40-58 км/сағ. Жылдамдықта тіке берiлiсте жүйеде қысым 0,2-0,4 МПа. Бос жүрicте қысым 0,09-0,03 МПа. Зил -130 автомобильдерiнде жүргiзушi кабинасындағы щитте белгi жарығы жанады. Қоздырылған қозғалтқышта КамАЗ-740 автомобилi иiн бiлiктің 2600 айн./мин.қысым 0,45-0,5 МПа болуға тиiс.

Автомобильдегi май қысымын керсеткiш бiршама  қателiкпен кepceтyi мүмкін, сондықтаноныңкөрсеткішін май датчигiнің орнына койып баЙқайтын механикалық монометрмен мезгiлiнде тексеріп, салыстырып отыру қажет. Жұмыс процесi кезiнде майдау жүйесiнде жанармайдың толық жанбаған қалдығы мен май күйiгiнен тұратын тунба жиналады. Май тұнбасы да қалдық жиналуына ықпалын тигiзедi. Қалдықтарды тазалау, яғни

жүйені жуу, қажеттi технодогиялык процесс болып  табылады. Жүйенi жуу арнайы қоспалы  тұтқыp маймен (6.8 мм' /с) жүзеге асырады.

Peтiмен жүйені  жуу тәртібі мынадай:

- ыстық қозғалтқышта өз жұмысын атқарған майды төгеді;

- жуу майын  щуптыц белгiсiне дейiн құяды;

- қозғалтқышты iске қocaды (тез үдеп жұмыс істеуін  болдырмайды). Төменгі айналу жиілігінде  жұмыс істеуігнемүмкіндік бередi;

- жуу майын  тегедi;

- сүзгiштердi  тазалап, керосинмен жуады, олардың элементтерiң ауыстырады;

- жаңа май  құяды, сосын төменгі айналу  жиiлiгiнде қозғалтқыштың бiраз  жұмыс істеуіне мүмкiндiк бередi, бұл кезде жүйе маймен толығады;

- май деңгейiн  байқайды және қажет болса  майды деңгейiне жеткiзiп косымша  май кұяды.

Жуу майын тұндырып және 1-2 рет пайдалануғаа болады.

Майды мезгiлiмен  ауыстырып отыру майдың маркасына  және автомобильдiңүлгісіне (моделiне) байланыстыболады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3.2 Қоректендіру  жүйесінің негізгі ақаулары

 

Автомобиль  қозғалтқышының пайдалану тәжіребесi ақаулардың көпшiлiгi қоpeктeндipy жүйесiмен байланыс¬ты екендiгiн керсетедi. Қоректендiру жүйесiнiң ең жиi кездесетiн ақаулары: отын еткiзгiштердiң тығыз қосылғыштан  тыс ауаны қосымша сору, отын еткiзгiштердің және сүзгiлердiң ластануы. Бұдан басқа карбюраторлы қозғалтқыштарда құрамы сәйкес келмейтiн жанғыш қоспа түзiледi: жетiмсiз немесе бай, дизель қозғалтқыш¬тарында отын еткiзгiштерге ауа енедi, отынның форсун-камен тозандану сапасы бұзылады және жоғары қысымды сорғыда отын берiлудiң басталу бұрышы өзгередi.

Мұндай ақаулар  Болған жағдайда қозғалтқыш от ал¬майды, толық қуатын үдете алмай үзiлiспен жұмыс iстейдi, түтiндеп немесе кенеттен тоқтап қалады.

Отынның aққaн  жерiн көзбен көрiп не қолмен сипап  табуға болады. Ағуды отын еткiзгiштердiң штуцерлер бекiтiлуiн тарта түсiп немесе аралық төсемді ауыстырып тоқтатуға болады.

Егер Қозғалтқыш оталмаса, бiрiншiден, бактағы отынның  мөлшерiн тексерiп, жапқыш шүмек ашық екен¬дiгiн баЙқау керек. Одан әpi отын айдау орғысының ақаусыз жұмыс iстейтiндiгiн тексередi. Шиналарға ауа толтыру үшін ластанған отын еткiзгiштердi сорғымен үрлейдi. Жанғыш қоспа карбюраторлы қозғалтқышта нашар түзiлуi мүмкін. Жиклердiң ластануы салдарынан карбюраторда сәйкес құрамды жанғыш қоспа дайындал¬мауы да мүмкін. Ластанған жиклердi ауа сорғысымен үрлейдi. Оларды тазарту үшін сымды пайдалануға бол¬майды, өйткенi ол жиклер Teciгi формасының кеңеюiне немесе өзгеруiне екелуi мүмкін.

Дизельдi қозғалтқышта ауаның қоректендiру жүйесiне eтyi цилиндрлерге отын жiберiлуiн бұзады, өйткенi, Cорғы плунжерлерi қозғалысы кезiнде отын жiберiлудiд орнына ауа кепiршiктерiнiд сығылуы жүредi. Ауа отын бағының жапқыш шүмегi ащық бол¬ған кезде қол қорғысымен айдап шығарылады. Ауа ipi тазарту және майда тазарту сүзгiсiмен, одан кейiн тығын¬ды немесе вентильдi бұрап, отын сорғыштың Қалпақша¬сынан тiзбектi турде ығыстырылып шығарылады.

Отын берiлуiнiң  басталу бұрышының бұрыстығы  ота¬луды қиындатуы мүмкін, сондықтан  да отын жiберу ке¬зiнде отын сорғысының құрылысын тексеру керек. Егер осы  шаралардан кейiн дизельдi қозғалтқыш отал¬маса, форсункаларды ауыстырады, ал мар болмаған жағ¬дайда форсункалардың тозандану сапасы мен бүркiп енгiзу қысымы тексерiледi. Дизельдi қозғалтқыштардың қуаты төмендегенде, жұмысы бір қалыпты болмай (узiлiстi), түтін шығару қабаттаса жүредi, мұндай жағдайда ең алдымен бұл ақаулар кептеп кездесетiн цилиндрдi байқау керек. Осы мақсатпен әрбiр цилиндрге отын берiлудi кезекпен ажыратып отыру керек. Кез келген цилиндрдi ажырату үшін copғы элементiнiң штуцерiндегi жоғары қысымдық отын өткiзгiштің кигiзiлмелi гайкасын 1,5-2 айналымға бо-сатады. Узiлiспен жұмыс істеген кезде aқaуы барынан басқа, кез келген форсунканы ажырату қозғалтқыштың жұмысын өзгертедi.

Пайдаланылған газдан түтін шықпаған жағдайда қозғалтқыш қуаты темендеуiнің ең ықтимал себебi, отын сүзгiлерiнiң ластануы және Сорғыштың плунжер жұбы мен форсунка тозаңдатқыштарының тозуы болып табылады. Мұндай жағдайда алғашқы кезекте отын сүзгiсiннің күйiн тексеру , отынның ipi және майда тазарту сүзгiш элемснттерiн жуу керек. қозғалтқыштан түтігін шыққанда қуатының темендеуiне форсунканың ақауы, ауа тазартқыштың ластануы, отын берiлудiң басталу бұрышының бұзылуы себеп болуы мүмкін.

Ауа тазартқыш  ластанған кезде дизель отынымен оныц түбiн және сүзгiш торды жуады, жағармай құяды. Отын берiлуiнің басталған бұрышын тексередi және қажет болған жағдайда оны белгiлейдi.

Карбюраторлы  қозғалтқыш қуатының кемуі сапасы сәйкес келмейтiн қоспаның тузiлуiнен болады. Қозғалтқыштың жеткiлiксiз қоспамен жұмыс істeyi карбюраторда тарс-тұрс дыбыс шығуымен бiрге жүредi. Тарсылдың болуы, жеткiлiксiз коспаныц жану жылдамдығы төмендiгiнен болады, ол цилиндрде жанып бiткендеендiру клапаны ашылып, енгiзу түтігуі аркылы жалын карбюратоpға тарайды.

Жеткiлiксiз жанқыш коспаныц тузiлуi отын мөлшерiнің азаюынан немесе келетiн отын мелшерiнің артуынан болады. Келетiн отын мелшерiнің азаюы бактың кылта аузындақы тықында ауа клапанының үйкелуiнен, отын еткiзгiштердiң, сүзгiлердiң және жиклердiң бiтелiп калуының, сорқының акаулықынан қалткылы камерадақы деңгейдiң төмендiгiнен болуы мүмкін. Карбюратордын, жеке бөлшектерi мен енгiзу түтігін, цилиндр калпакшасымен косылған жерлерiнде ауаның косымша сорылуынан коспадағы ауа мөлшерi арта түcyi мүмкін.

Отын бағынық  аузындағы тығын клапанын шаңнан немесе мұздан (кысты күні) тазалайды. Ластанқан сүзгiлердi бөлшектеп тазартады, таза бензинмен жуады. Сорқы (насос) диафрагмасынық бұзылған дискiлерiн ауыстырады. Соpғының тыгыз жанаспаған клапанын ластан тазартады, ал кажет болған жағдайда ауыстыра-ды. Тыскары ауаны косымша соруды карбюратор бекiтiлуiн және енгiзу тутiгiн катайту немесе төсемдердi ауыстыру аркылы жояды.

Карбюраторлы  қозғалтқыштарға отынберу жүйесін  күту.

  Отын беру жүйесінiң ақаулары.

Отын беру жүйесiнің  жұмысты дұрыс icтeyi, негiзiнен алғанда, қозғалтқыштың жұмысты қалыпты түрдеicтeyiн жолға салады, яғни отынныңжұмсалуы тиiмдi балып келгенде, қозғалтқыштан талап етiлетiндей куат алуды камтамасыз eтeдi, козғалтқышжұмысты үзбей iстейтiн болады.

Бүкiл отын беру жуйесi таза ұсталуы тиiс. Отын және су бактарын мезгiл-мезгiл алып, жуу керек. Қосылыскан жерлердiң бәрiн де шаң-тозаңнан тазалап отыру кажет. Бактын отын және су сүзгiлерi, сондай-ақ қалтқы камерасының сүзгiшi де мсзгiд-мезгiд тазартылып, жуылып  отыруы ксрек. Ауа тазарткыш та дер кезiнде жуып отыруды талап етедi.

Тазартқышқа толтырылған  шөгiндi қозғалтқыш картерiндегi майды  ауыстыpған кезде керосинмен жуылады. Мұнымен коса, ауа тазарткыштың карбюратормен  тығыз косылуын да бақылап отыру  керек.

Ауа тазартқышты  бұлайша мұкият күту қозғалтқыштың  тозуын және қуатының кемуің азайтады, отынның шығын кемiтедi.

Цилиндрдiң iшiне берiлетiн су қатты су болмауы  тиiс, яғни қақ құрайтын тұзы болмауы  керек, өйткенi қақ цилиндрдiң тез  тозуына себепшi болады. Мұнымен  қатар, су әкелетiн кiшкене түтiкшелергс қақ тұрса, су журмеи калады.

Автомобильге  жанармай құйғанда таза ыдыс пен таза шланганы пайдалану мiндеттi болуы  тиiс. Отынды тек қана сүзгi арқылы құю  керек.

Карбюратордың дұрыс жұмыс iстемеуі тиiстi құрамды  коспа бермеуден болады. Құрамы дұрыс  емес коспныңа сесебі, карбюраторды дұрыс реттемеумен қатар, карбюратордың өзінің және отын беру жуйесінің басқа бөліктерінің ақаулы болуынан болады. Мысалы, шығару түтігінен қара түтін шығуынан немесе компрессияны азайту шүмектерi болғанда, ұзын сары жалын шыгуынан бiлiнетiн бай қоспа мынадай ақаулардан пайда болуы мумкiн:

1) селкiлдеудiң  салдарынан ауа жапқышының ;

2) ауа тазартқыштың  бiтелiн қалуынан;

3) селкiлдеген  кезде жиклердiц инесi немесе жиклердiң  түтігі көбiрек ашылып кетуінен.

Коректендiру жуйесiнде  жиi кездесетiн aқay - отыны аз қоспа беру. Aқay карбюратордағы тарсылдан бiлiнедi. Отыны аз қоспа құралуының себептерi мыналар болуы мүмкін: