Текстиль материалдардың тозуы

Осындай факторлардың әсерінен маталардың бетіде ақаулар пайда  болады. Ол өндірісте керексіз материалға айналады. Ақауларды барынша сұрыптауға болады.

 

 

2.2 Биоматериалдардың өкілдері

     Биоматалардың  бірінші өкілі. “Саңырау” биоматериалдар

Табиғи және жасанды материалдарды  адам ағзасвн ауыстыруға паидалану  жылдар бойы зерттелген. А л оның дамуы тек XIX ғасырдың соңында ғана жүзеге асырыла бастады. Бұл кезде  ғылымда анестезия, рентген ашылған  еді. Оғанға деіін биоматериалдарды қолдануда көп қиыншылықтар болған еді. Атап айтсақ зиянды инфекциялардың және жасушаның іріңдеуінен қиыншылықтар туындаған еді.

Сүйек пластиналары 1900-ыншы жылдың басынан қолданылып келеді. Өйткені адам ағзасындағы оқ немесе қан құрамындағы бактериалар  ұзақ уақытқа сақталу мүмкіндігін  ескере отырып ішкі органдардың имплпантация жасау жүзеге асырыла бастады. Өкінішке орай, алғашқы кезде бұл әдіс өте  тиімді бола қойған жоқ, бұған себеп  оның дұрыс механикалық конструкциясы  мен имплонтантқа таңдалған материал еді. Адам ағзасында ванадий болатты  коррозияға  ұшырайды ал коррозияланған бөлігі адам ағзасында  айтарлықтай  зиян келтіреді. Тот баспайтын болат  пен  хромкобальтті қорытпа пайда  болған соң ғана жағдай өзгереді, яғни сынақтарды тіркеу процесі дұрыс бағытта  жұмыс жасай бастады. Головки Бедра ауыстыру алғашқы бастамасы 1938 жылдан бастау алса  да, айтарлықтай нәтижеге тек 1958  жылы ғана жетті. Оған себеп Чарнли протезді тіркейтін желімдемелі материал ойлап тапты.

Бұл материал синтетикалық полиметилметакрилат еді, оны бұдан  басқа оргстекло деп те атайды. Бұрын полиметилметакрилатты тіс  протезіне пайдаланған, ал оны Головки  Бедраның тіркеу идеасын  Манчестер  Университетінің дантисті Д.Смит ұсынған  еді. Тіптен Екінші Дүние жүзілік  соғыста мына жайттар белгілі, полиметилметакрилат  әйнегінен жарақат алған ұшқыштар, жара жазылғаннан ешқандай зардап шеккен жоқ . осы нәтижесінде  1940 шы жылдардан  бастап  полиметилметакрилатты көздің нәзік жұқа жабындысы ретінде  қолдана бастады. 

Біраз уақыт өткеннен кейін  хирург- ортопед Брэйнмарк  титанның адам ағзасына қызық әсер ететінін анықтады. Ол өз тәжірибесін қоянға жасаған , яғни ол оның қан тамырларынан қанның ағуын және титанды сақинаға орналастырған  әйнек терезе арқылы бақылаған. Енді, ол әйнек терезені алғанда, балқыма қатты затқа  айналған. Келесі тәжірбиелер, келесі нәтижелерге ие болды: адам ағзасы тот  баспайтын болатпен салсытырғанда  басқа реакция жүретінін көрсетті. Мұндай ағзаны қорғаушы қасиетң барларға синтетикалық материалдар және полиметилметакрилат  жатады. Титан қосынды талшықты материал түзілмейді, ол сүйекпен тығыз байланыста болады., нәтижесінде ол сол сүйекпен өсіп шыққандай әсерде болды. Брэйнмарк  ағзаның мұндай реакциясын оссинтеграция  деп аталады, яғни сүйекпен  тығыз  байланыс  барысында ешқандай талшықты материал түзбейді.

Уақыт өте келе, әр түрлі  материалдардың ағзаға түрлі әсері  болатыны белгілі болды. Синтетикалық материалдармен туындайтын қиыншылықтарды жеңу үшін интелектуалды биоматериалдарды ойлап табу өте маңызды болды.

         Биоматериалдардың екінші өкілі. Жақсартылған биоматериалдар.

Бірінші биоматериалдарды ойлап  табу барысында, оларда көптеген жетіспеушіліктер бар екені анықталды, әсіресе  ұзақ уақыт көлемінде қолдана  бастады. Егер имплотант  механикалық  күш түсіретін болса , ең маңызды  қысым сүйекке берілу керек. Сүйек  интелектуалды материал болып табылады. Егер ол күшті сезінбесе , ол оның  беріктігін азайтады. Бұл мәселеде косманавтар жиі зардап шегеді , өйткені олар біршама уақытты  салмақсыздықта өткізеді. Керісінше, сүйекке  үлкен күш түсетін жерді , ол жалғастырып  тағы  бір қабат түзеді. Егер күш  ұлғайатын болса ,  сүйек өседі , себебі түсірілген күшке төзімді  болу керек.  Тіс емдеу барысында сүйекті , олардың орнын қозғау үшін қолданылады. Мұндай тіс жасушалары  ортодантия негізі болып табылады.

Бел буындарының  протезі  формасы және қатаңдығына  байланысты табиғи мүмкіндік береді. Әсіресе  бұл  65 жастан жоғарыадамдарға әсер етті. Бұл адамдар активті өмір сүрмейді, сондықтан сүйекке түсетін  күш те үлкен емес , жас және орта жастағы адамдармен салыстырғанда. Бірақ қазіргі таңда  активті  өмір сүретін адамдарға да буын ауыстыру имплпнттарына сұраныс өте көп. Осыған орай оған қойылатын талаптар да жоғары болады. Жоғары салмақты күш  имплпнтанттың немесе оны айнала қоршап  тұрған талшықты материалды бұзуы мүмкін.

 Титанмен жасалған  жұмыстар барысында , кейбір материалдардың  сүйекке әсер ететіні анықталды.  Желінбейтін титан қорытпасынан  жасалған имплпнтанттар аз мөлшердегі  салмақ қорытпалары оссеинтегратталған, және ол жазылғаннан кейін,  ол сүйекпен тікелей байланысып, тіптен талшықты материал  түзбеуі  мүмкін. Кейбір зерттеушілер титанның  оссентеграциялануын оксинді жабындының     ТіО₂    пайда болуымен түсіндіріледі. Бұл тек қана біріншісі екен. Қазіргі таңда тәжірибенің екінші түрі хирургияның көмегі, бұл сүйек жасушаларының өлуіне жол бермейді.

Фосфаткальциді  қыш. Сүйек минеральді микрофазасы мен тістің жасушалары фосфат кальциінен тұратындықтан, зерттеушілер бұл материалды сүйек ауыстыратын протез ретінде зерттей бастады. Сүйектің минеральді фазасы гидроксипатит тәріздес болып келеді.

Синтетикалық фосфаткальциді зерттеу нәтижесінде көптеген материалдардың пайда болуына әкеледі. Бұл материалдардың кемшілігі олардың беріктігі  төмен болады. Сондықтан гдроксиптитті  тек аз мөлшеде салмақ түсетін  импланттанттарға жарамайды, оны тек  тіс емдеуде қолдануға болады.

Биоматериалдардың үшінші өкілі. Интелектуалды жабын.

Биоматериалдар денеге енгеннен кейін оның айналасында макрофаги  жиналады. Егер енгізілген зат кішкентай  болса оны фаги ұстап алады. Егер енгізілген зат үлкен болса , онда фаги оның беткі бөлігіне жабысады, бұдан жасушаның кологенді қорғаушысы пайда болады.

Макрофагтардың шабуылынан құтылу үшін, биоматериалды дұрыс  таңдау керек  немесе оның беткі  бөлігіне жабынды жабу керек. Бірақ  қазіргі таңда материалдардың жетіспеушілігінен  қиыншылықтар туындайды. Ал жабынды  жабу бұл  ең тиімді әдіс.

  Беткі бөлігіне керекті ақуыздар адсорбсияланғаны өте маңызды., ол ағза дұрыс реакциаланып оның енуіне көмегін тигізеді. Егер ол қанмен түйісетін болса одан гемодиализа құрылғысын және жасанды  қан тамырларын немесе жүрек клапонын жасауға болмайды. Контакті  линза көз жасымен суланып тұруы керек, өйкені ол көздің нәзік жұқа жабындысына зиян келтіреді.

Қазіргі таңда материадар көптеген талаптарға сай болуы мүмкін емес. Сол себепті оны зерттей  келе, оларды модификациялау керек.

Ену мен жасуша арасындағы ауыстырылған материалдарда зерттеледі, ол өзін өзі жинайтын монотұздарды  және плазмалы жеңіл полимер нді. Өзін өзі жинайтын  монотұздарды реттелген  латынның бетіндегі молекулалардың адсорбциялануы  нәтижесінде алады.  Өзін өзі жинайтын монотұздардың  жасуша мен  имлплотанттың  беткі  бөлігінің арасындағы  қарым қатынысты  зерттеуге мүмкіндік береді. Бірақ  оны клиникалық емдеу жұмыстарына  қолдануға болмайды.

Модификатталған жабын жасушасының  қозғалысына үлкен әсер етеді және табиғи ақуыз қабатын басқара алады. Жасушалар отырған ақуыздарды  ресепторлар арқылы сезе алады. Егер көп жасушаларды беттік бөлікке отырғызған болсақ онда жара тез жазылып, тез жетіледі.

 

Биоматериалдардың төртінші өкілі. Анық интелектуалды  биоматериалдар.   Сынақ мен аурулар тірі жасушаның  өлуіне немесе жоғалуына әкеліп соғады. Мұндай жағдайларда клиникалық емдеудің негізі болып, жоғалған жасушаны ауыстыру немесе синтетикалық  биоматериардар және медициналық құрылғылар  алқылы қайта қалпына келтіру болып  табылады. Биоматериалдардың қасиеттерін  арттыру үшін оның тірі жасушалармен қарым қатынасын зерттеп білу керек. Осының салдарынан биоматериалдардың екінші өкілі пайда болды, көбіне оларды биоактивті деп атайды.

Қазіргі таңға дейін биоматериалдарға төсеніш ретінде  биогидрлеуші полилактид  материалын қолданып келеді. Оларды идеалды  деп атайтын себебі, өйткені олар енгізілгеннен кейін біраз уақыттан соң ол жоғалып кетеді. Қазіргі  зерттеулер осындай төсегіш материалдарды  ойлап табу үшін жасалып жатыр. Ең бастысы бұл материалдар жасушаны керек жерге ғана өсіру керек.

 

 

 

   III. Материалдарда пайда болатын ақаулар.

3.1 Ақаулардың пайда болуы.

Ақауларға сұрыптаудың мақсаты  – матаның фактілі сорттылығының  көрсетілген спецификаға сәйкестігін  анықтау және безендіру үшін партияны таңдап алу болып табылады.

Маталар кесінділерін ақауларға  сұрыптаудан соң партияны таңдап және клейма салады. Клеймаға партияның  нөмірін, матаның артикулын, тоқыма фабрикасының аталуын және өңдеу  тәсілін көрсетеді. Бір партияға кіретін маталар кесінділерін тігін  машиналарында тігеді, машинаның  маркісі ПМЗ, ЗМЗ және т.б. болуы  мүмкін. Ең жақсы болып түйісу орындарын  бекіту болып табылады. Тігіс орны берік, артық мөлшерсіз, қыртыссыз  және бүгілу орындары болмауы қажет, осы осы ақауларп мөлшеріне өндіріс  қалдықтарының мөлшері тәуелді  болып келеді.

Тоқыма өндірісінің ақауы. Тоқыма өндірісінің ақауы жіп үзілгенде  және станок механизмдері бұзылғанда болады. Мұндай ақаулар матаның және тігін бұйымдарының сортына әсерін тигізеді. Тігін бұйымдарының көзге  көрінетін детальдарында тоқыма ақауларьньң болуы олардың сортының төмендеуіне немесе жарамсыз болуына  әкеп соғады, сондықтан бұйымды пішкенде ақаусыз матаны пайдалануға тырысады.

Ақаулы маталарға төмендегілер жатады: жуықтама – негіздің бір  немесе қатарынан екі жібінің  жетіспеуі; өткінші аралық – арқаудың бір немесе қатарына екі жібінің  жетіспеуі; негіздің шала өңделгені  – негіз кейбір жерлерде матанын  бетінде жатыр, арқаумен айқаспаған; сүңгіме – арқау жіп кейбір жерлерде матанын бетінде жатыр, негізбен айқаспаған; кем тоқылғаны  – арқау жағынан сирек жерлер; жаншыма арқау жағынан тығыз  жерлер; бірқалыпты ұрылмаған –  недосека мен забоинаның алмасуы; қосарлы жұп – негізгі екі жіп бір жіптей айқаскан; арқаудың ыдырауы – арқаудағы қысқа жуан жерлер, ол – арқау жібі бумасымен собықтан түсіп кетіп, сол бетімен тоқылған жағдайда болады, арқаулық ілмектер, ілмек ширатылмалар – арқау жіп әлсіз тартылғанда болады; жіптің түйіні –  арқаумен дұрыс айқаспағандықтан негізгі жіптің кемінде үшеуінің үзіліп кеткендігінен бо-лады; жыртығы, ойығы, тіліндісі – тоқыма станоктың бөлшектерінің кінәсінен болған көлемі әрқалай тесіктер; былғану мен май дақтары – матаға немқурайды қарағандықтан және тоқыма станогін шылқылдата майлағандықтан болады; түрлі арқау – ширатуы мен жуандығы басқа жіп салынған шпульді тоқыма станогына арқау орнына пайдаланғанда шығатын жолақ; тоқыма өрнегінің ауытқуы.

Тігін бұйымдарының сортын анықтағанда  тоқыма ақауын есептеу матаның талшықтың  құрамы мен бұйымның қандай мақсатқа жұмсалатындығына байланысты жүргізіледі.

 

 Маталарды дайындау процесі бірнеше операциялардан тұрады: шикі маталарды дайындау және қабылдау, тегістеу, шлихталау, буландыру, ағарту. Қажет болған жағдайда маталар мерсеризацияланады, өсік талшықты етіледі және қысқартылып, сонымен қатар ширату машиналарында енді етіледі.

Осы процесс құрамына кіретін  операциялар – маталарды баяу немесе баспалау үшін дайындау, басқаша  айтқанда оның бетінен табиғи қоспаларды және талшықтарды аластату және өңдеу  процесінде мата бетіне қосылған көмекші  заттарды аластату (шлихталар, парафиндер немесе стеарин және т.б.) және маталарға  ақ түстерді беру болып табылады.

Маталарды дайындау процестеріне келесі талаптар қойылады: қайнатылған  және ағартылған маталар бірқалыпты боялуы тиіс, және маталардың физика –  механикалық қасиеттері нашарламауы  қажет, процесс мүмкіндігінше үздіксіз жүргізілуі қажет. Одан басқа мерсеризациялау  маталардың шөккігіштігін төмендетуі қажет.

Маталарды дайындау үшін қабылдау фабриканың шикі маталар қоймасында жүргізіледі. Тоқыма фабрикаларынан маталар  кесінді түрлерінде келіп түседі, мата кесінділерінің ұзындығы ондаған  метрге жетеді, әрбір кесінді маркілеуге ие болады, онда: артикулы, матаның сорты, нөмірі, метрлер саны және т.б. көрсетіледі. Шикі маталардың әрбір келіп түскен партиясынан 10 пайыз кесіліп алынып және бақылаушылық ақауларға сұрыптауға тартылады.

Маталарды ақауларға шығару кезінде сыртқы көрінісініңі ақаулары тексеріліп және маталардың физика- механикалық  көрсеткіштеріне лабораториялық талдаулар  жасалады.

 

 

 

 

 

 

 

 

3.2 Ақауларды залалсыздандыру. Қайнату, шлихтасыздандыру.

Маталар бетін күйдіріп тазалау  Маталарды тегістеуді маталар бетінен талшық жіптері ұштарын аластату мақсматында жүргізеді. Барлық дерлік маталарды тегістеуге тартады, тек түтілуге (фланель, бумсази, байка және т.б.), пестроматаларды, марлылар, сұрыптар және махрлы маталардан басқа барлық маталар тартылады.

Тегістеу процесін үш типтегі  тегістеу машщиналарында жүзеге асырады: газотегістеуші, газды жандырушылармен  жабдықталған, желобты (плиталы), цилиндрлік. Соңғы екі типтегі машиналарда  талшықтарды күйдіру маталардың қыздырылған политалар үстінен  өтуі немесе айнгалып тұрған цилиндр  беті арқылы өтуімен жүзеге асырылады. Ең прогрессивті және ең кең таралғаны  болып газоқақтаушы машиналар есептеледі.

Газ арқылы күйдіру маталардың кең ассортиментін бір өту  арқылы өңдеуге мүмкіндік береді. Мұнда алаумен талшық тек мата бетінен ғана емес, сонымен бірге жіптер арасындағы аралықтардан да күйдірілік тазартылады. Газ арқылы күйдіру машиналары қарапайым конструкцияға және жоғары өнімділікке ие.