Мемлекет және құқық теориясының пәні және оның ерекшеліктері

Марксизмнің айтуы бойынша, социалистік мемлекеттер  өздерінің пайда болуы

Бұрынғы социалистік  мемлекеттер соңғы және жоғарғы  типтегі мемлекеттер

Шындығында, бұл мемлекеттер социалистік  типке өтуге үлкен деформацияға

Дегенменен  социалистік мемлекеттілікті қалыптастырудағы қалыптасқан сан жылдарлық тәжірибелері

 

 

        

                                   №3     Мемлекет жане құқық теориясының пәні және оның ерекшеліктері                                                                                                                                                                        

1. Мемлекет жəне құқық теориясының  пəні. Əрбір ғылым-

ның өз зерттеу пəні болады. Ол дегеніміз  осы ғылымның объек-

тивтік шындықты зерттеу жағы. Мемлекет жəне құқық теория-

сының пəні болып мемлекет жəне құқықтың пайда болуы, дамуы

мен қызмет етуінің жалпы заңдылықтары мен заң ғылымдарының

негізгі түсініктерінің жүйесі табылады. Бұл жерде ерекше атап

өтетін жайт, мемлекет жəне құқық  теориясы нақты бір мемлекет

пен құқықтың емес, жалпы мемлекеттіліктің пайда болуы, дамуы

мен қызмет етуін, сонымен қатар, жалпы  заң ғылымдарына тəн

құқық нормасы, құқықтық қатынас, құқық  субъектісі жəне т.б.

сияқты түсініктердізерттейді.

2. Мемлекет жəне құқық теориясының  əдістері. Ғылым əдісі

– бұл пəнді түсінуге мүмкіндік  беретін тəсілдер мен бағыттардың

жиынтығы. Мемлекет жəне құқық теориясы өз пəнін зерттеу үшін

көптеген əдістерді қолданады. Олардың ішінен мыналарды ерекше

атауға болады:

1. Жалпы əдістер – ойлаудың  кешенді қағидаларын көрсететін

философиялық, дүниетанымдық бағыттар. Оларғамыналаржатады:

а) метафизика. Ол мемлекет пен құқықты  мəңгілік жəне

өзгермейтін институттар ретінде  қарастырады;

ə) диалектика. Өзішінде материалистік  жəне идеалистік болып

бөлінеді. Материалистік диалектика бұл құбылыстарды қоғамдағы

əлеуметтік-экономикалық өзгерістермен, нақты айтқанда, жеке

меншіктің пайда болуымен жəне қоғамның таптарға бөлінуімен

байланыстырады, яғни, мемлекет пен  құқық нақты бір тарихи

кезеңге сəйкес, бір-бірімен байланыстылықта, даму барысында

қарастырылады. Идеалистік диалектика, өз кезегінде, объективтік

жəне субъективтік идеализм болып  екіге бөлінеді. Объективтік

идеализм мемлекет пен құқықтың пайда болу себептері мен өмір

Бүгінде экономика мен өз мемлекеттілігіміздің берік іргетасын қамтамасыз етіп, біз қағидаттық жаңа кезеңге сенімді  қадам бастық. Мұның өзі Қазақстанның одан әрі дамуын тұрлаулы, осы заманғы және болашағы зор экономикалық, әлеуметтік, саяси және әкімшілік негізге қоюға мүмкіндік береді [1]. Мемлекет пен құқық теориясы – нақты заң ғылымдарына және құқық салаларына қатысты  маңызды жалпы  теоретикалық және әдістемелік  функцияларды орындайтын ең базалық заң ғылымдарының  бірі. Ол өзі  ғана емес, сонымен қатар  басқа заң ғылымдары аттап өте алмайтын түсініктер мен  категорияларға сүйенеді. Бұған қоса, мемлекет және құқық теориясында  өнделетін қорытындылар мен ережелер нақты заң ғылымдар үшін өз пәнін ғылыми  игеруде  бағыт қызметін атқарады.

Мемлекет және құқық теориясы  жоғары кәсіби білімі бар заңгерді дайындаудың жалпы  жүйесіндегі  мәнге ие. Біріншіден, бұл ғылым  құқықтану және  мемлекеттанудың  бастапқы  түсініктерімен, ережелерімен категорияларымен таныстырады, екіншіден, мемлекет және құқық теориясы әдістемелік  ғылым болып табылады, онда заң  ғылымдарындағы арнайы сұрақтарды шешу үшін фундаменталды болып табылатын, маңызды  теориялық ережелер өнделеді; үшіншіден, ол құқықтануда салалық  ғылымдар сұрақтарын зерттейтін интегративті ғылым ролінде шығады.

 Мемлекеттік-құқықтық білімдер  жүйесінде базалық тұрғыларды  иемденіп мемлекет және құқық  теориясы  студенттерге мемлекет  пен құқықтың мәнін, қоғамдық  тағайындалуы, олардың басқа әлеуметтік  құбылыстармен байланыстары, мемлекет  пен құқықтың пайда болу және  дамуының заңдылықтары туралы  білімдер береді. Ол мемлекет пен құқықтың негізгі түсініктері мен категориялары туралы алғашқы түсініктер береді, оларсыз салалық және  басқа заң пәндерінің нақты білімдерін игеру мүмкін емес. Мемлекет пен құқықтың жалпы  теориясын оқу, студенттердің игерген білімдері негізінде мемлекеттік-құқықтық құбылыстардың мәнін және әлеуметтік  тағайындалуын дербес сипаттауды, қазіргі заманның барлық мемлекеттік-құқықтық мәселелеріне  шығармашылық жағынан келуді, қоғамдық өмірдің күрделі саяси-құқықтық құбылыстарына дұрыс бағалауды беруді, олардың мәнін, негізгі үдістерін, орнын, ролін, функцияларын және қоғамдық өмірдің басқа  құбылыстары мен байланыстарын ашуды, сонымен қатар әртүрлі өмірлік жағдайларда алынған білімдерді  қолдануды өңдеуге бағытталған. Бұл ғылым жалпы құқықтық мәдениетті қалайды, студенттерде заңдық көзқарастың ғылыми негізін қалыптастырады.

 

Мемлекет және құқық теориясын  терең оқып зерттемейінше салалық  заң ғылымдарын және басқару сипатындағы  пәндерді жемісті игеру мүмкін емес.

Мемлекет және құқық теориясының  жалпы ғылыми теориялық маңызы түсінігін  ашу негізгі міндет болып табылады. Осы міндеттерді зерттеу нәтижесінде  белгілі бір  мақсатқа қол жеткізуге  болады.

Ғылымның немесе оқу құралының  өзіндік реттейтін, оқытатын пәні болады. Мемлекет және құқық пәні — қоғамдағы  саяси экономикалық, әлеуметтік құбылыстарды зерттеп, қоғамдық өмірдегі қарым-қатынастарды реттеу, басқару әдіс-тәсілдерін, объективтік  заңдылықтарын анықтап отыратын ғылым. Ол мемлекет пен құқықтың мәнін  терең түсінуге мүмкіндік береді. Мемлекет пен құқықты бөліп қарауға  болмайды, олар бір-бірімен тығыз  байланысты. Құқық мемлекеттік органдардың  құрамын қалыптастырудың ретін, жұмыс тәртібін және оның бағыт-бағдарын орнықтырады, ал мемлекет құқықтық нормаларды қабылдайды, бекітеді және қорғайды.

Методология (әдіс-тәсіл) — дүниені  философиялық тұрғыдан түсіндіретін ілім. Ғылыми методологияның негізі — диалектикалық  материализм. Мемлекет және құқық теориясының  методологиясы философияның обьективтік  заңдарына, теориялық қағидаларына сүйене отырып, логикалық әдіс-тәсілдер арқылы мемлекет пен құқықтың өмірге келу, даму заңдылықтарын зерттейді. Бұл зерттеу процесінде теория мен  тәжірибенің бірлестігіне сүйене отырып, қорытынды ғылыми тұжырымдар жасалады. Сонымен мемлекет және құқық теориясының  әдісі — диалектикалық материализм  методологиясы және заң ғылымдарының зерттеу тәжірибесінен қалыптасқан  әдіс-тәсілдер.

Адам қоғамының тарихын, даму процесін, мазмұнын, болашағын зерттейтін ғылымдарды қоғамдық ғылым дейді. Оның салалары: философия, саяси экономика, тарих, социология, заң ғылымдары, филология, археология, этнография т.б. Бұлардың ішінде мемлекет пен құқық теориясына кеңірек  көңіл бөлетін философия мен  тарих, ал басқалары қысқаша тоқтап өтеді.

Заң ғылымы — қоғам ғылымдарының бір саласы. Заң ғылымы шын және толық мәнінде заң дұниесін, заң  құрамын жете танитын ғылым болып XIX ғасырдың ортасында қалыптасты. Бұл  ғылым мемлекет пен құқықтың өмірге келуін, мазмұнын, атқаратын жұмыстарын, диалектикалық даму процесін т. б. мәселелерін  зерттеумен шұғылданады. Заң ғылымдары  үш топқа бөлінеді:

 

Мемлекет және құқық теориясы, мемлекет пен құқықтың жалпы тарихы, құқық  пен саясаттың тарихи дамуы;

Салалық заң ғылымдары (азаматтық, қылмыстық, еңбек т.б.

Арнаулы заң ғылымдары (криминалистика, соттық медицина, халықаралық құқық т.б

 

,