Іргетас блоктар өндірісін метрологиялық қамтамасыз ету

Мазмұны

бет

 

Кіріспе

1. Өнім туралы мәлімет

2.Технологиялық процесс

3. Өндірісте пайдаланылатын  өлшеу құралдары мен әдістері

4. Өлшеу құралдарын  салыстырмалы тексеру

5. Метрологиялық қамтамасыздандырудағы  нормативтік-

    технологиялық құжаттар

6. Қорытынды

7. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Өлшеу жұмыстарын жүргізуді, өлшеніп алынған нәтижелерді  математикалық жолмен есептеуді  тиісті ережелер мен тәсілдерді басшылыққа ала отырып орындау қажет. Дегенмен, ешқандай өлшеуді абсолют дәлдікпен орындай алмаймыз. Өлшем нәтижелерінде әрқашан да белгілі бір қате болады. Эталонмен салыстырылған өте дәл құралдармен өлшегеннің өзінде өлшем нәтижелерінде азды-көпті қате кетеді. Берілген шаманы өлшеуіш аспаптың дәлдігінен де жоғары дәлдікпен өлшеу мүмкін емес. Мысалы, қатесі 0,1 % болатын сызғышпен (яғни, 1 м сызғыштың дәлдігі мм) ұзындықты 0,001 % дәлдікпен өлшей алмаймыз. Сөйтіп кез келген физикалық шаманы өлшегенде ылғи да белгілі бір қателікпен өлшейміз. Өлшеу процесінде шаманың сандық мәнін табумен қатар өлшеу кезінде жіберілетін қатені анықтау қажет болады.

 «Метрология» деген  сөз гректің «метрон» - өлшем,  «логос» - ілім дейтін екі сөзінен құралған. Метрологияның сөзбе–сөз мағынасы - өлшеу туралы ілім. Қазіргі кездегі анықтама бойынша, метрология - өлшеу туралы, өлшеу бірегейлігін және дәлдігін қамтамасыз етудің жолдары мен тәсілдері туралы ғылым.

Метрологияның шешетін  басты мәселелері:

- өлшеудің жалпы теориясы;

- физикалық шамалардың  бірліктері мен жүйелер; 

- өлшеудің тәсілдері  мен құралдары;

- өлшеу дәлдігін анықтау  тәсілдері; 

- өлшеудің біркелкілігі  мен өлшеу құралдарының біртектілігін  қамтамасыз ету;

- өлшеудің үлгі құралдары мен эталондары;

- бірлік өлшемін эталоннан  үлгіге және одан өлшеу құралдарына  беру тәсілдері жатады.

Осыдан, метрологияның басты мақсаты өлшемнің бірегейлігі мен дәлдігін қамтамасыз ету екенін көреміз.

19 ғ-ға дейін Метрология  әр өлшеуіштерді (сызықтық, іштілік,  салмақ, уақыт) сипаттап жазумен,  сондай-ақ түрлі елдерде қолданылатын  манеталар мен олардың арасындағы қатынастарды анықтау мен айналысқан. Өлшеулердің мертлік жүйесінің жасалуы (18 ғ-дың аяғы) Метрологияның дамуында жаңа кезең ашты. 1875 ж. метрлік конвенция құрылды және өлшеуіштер мен таразылар жөніндегі халықаралық бюро ұйымдасты. Конвенцияға қол қойған барлық елдер үшін метрлік өлшеуіштердің жаңа эталондары жасалды.

Ғылым мен техниканың, өндірістің дамуында Метрологияның  ролі артуына байланысты, 19 ғ-дың  аяғы мен 20 ғ-дың басында көптеген елдерде метрологиялық ғылыми-зерттеу  институттары ашылды. Россиядағы өлшегіштер мен таразылардың Бас палатасы (1893) (қазіргі Д. И. Менделеев атындағы бүкілодақтық метрологиялық ғылыми-зерттеу институты), Германиядағы физика-техникалық институт (1899), АҚШ-тағы ұлттық стандарттар бюросы (1901) т.б.

Метрология – физикалық мөлшерлердің өлшеу, олардың бірліктерін қамтамассыз ететін құрал және әдістер,қажетті дәлділікке жету әдістері туралы ғылым.

Метрологияның мақсаты  – физикалық мөлшерлердің жүйесін  анықтау, олардың өлшеу құралдарын және әдістерін дамыту, өлшеу дәлдіктерінің бағалау әдістерін, өлшеу бірлігін қамсыздандыру, өлшеу құралдар, үлгілермен жабдықтау.

Өлшеу – арнайы техникалық құрал көмегімен физикалық мөлшерлердің сады мағынасын анықтау.

Метрологияның негізгі  түсініктемелерін МЕМ СТ 16263-70 «Өлшеулердің бірлігінің қамыз ететін мемлеттік жүйесі. Метрология. Терминдер мнен анықтамалар» тұжырымдалған.

Өлшеу құралы – қолданушы  қабылдауына оңай немесе өлшеу нәтижелерін  өңдейтін техникалық құралдар түрінде өлшеу ақпаратты бейнелеу және өлшеу құралы.Өлшеу әдістері - өлшелінетін физикалық мөлшердің мағынасын алу мақсатымен өлшеу құралдарын және принциптерін пайдалану әдістері.

Өлшеу құралдарының автоматты  жүйесінің негізгі сипаттамасы – дәлділік. Дәлділік берілген ауытқу негізінде анықталады- абсолютті ауытқудың осы құралдың соңғы көрсеткіштерінің айырымына қатынасы.

Өлшеуді абсолютті және қатынасты ауытқуға бөледі. Өлшеудің абсолютті ауытқу деп өлшеу нәтижесімен осы мөлшердің шын мағынасымен айырымын түсінеді. Өлшеудің қатынасты ауытқуын абсолютті ауытқудың өлшеу мөлшердің шын мығынасына қатынасын түрінде анықтайды. Өлшеу құралдарының сипаттамасы өлшеу әдістер қолдануға байланысты автоматты бақылау жүйесінде келесі әдістер жиі қолданылады: нөлдік, мөлшермен салыстыру, тікелей бағалау, қарама-қарсылық, түйсіну,т.б.

 

 

 

 

1. Өнім туралы  мәлімет

 

Бетонға арналған тұтқырлар  мен толтырғыштар ортаның агресиялылығы, технологиялық жағдайларын жан-жақты ескере отрырып бетонның берiктiгi, аязға төзiмдiлiгi, су өткiзбеуiштiгi жөнiндегi жобалық маркаларына байланысты таңдайды.

Цемент маркасын, тұтқырының шығыны аз бетон алу үшiн, бетонның берiктiгi жөнiндегi жобалық маркаларына байланысты таңдайды. Толтырғыштың берiктiлiгi мен аязға төзiмдiлiгi бетонның жобалық маркасына сай келуi керек.

Бетон құрамын дұрыс  анықтаудың техникалық-экономикалық маңызы зор. Мақсат бетон қоспасының қажеттi реологиялық және техникалық қасиеттерiн, бетонның жобалық сипаттамалары- берiктiк, аязға төзiмдiлiк, су өткiзбеушiлiк жөнiндегi маркаларын алуды қамтамасыз ететiн экономикалық тиiмдi құрамын анықтауда.

Бетон құрамын анықтауда  әдетте құрамды алдын-ала формуламен есептеудi және одан кейiн есептелген құрамды, бетонды пробалық батыру көмегiмен  тексерiп, нақтылауды қарастыратын есептi-тәжiрбиелiк  тәсiлiмен жүргiзедi. Есеп салмағы бойынша, су, ұсақ және iрi толтырғыштардың 1м³ тығыздалған бетон қоспасына шығыны, бетон қоспасының және бетон берiктiгiнiң берiлген қасиеттерiнен шыға отырып, бетонның құрамын анықтауға болады.

Бетон қоспаларын құрастырмалы темiр бетон кәсiпорынының бетон  араластыру цехтарында немесе құрлысқа қызмет көрсететiн орталық автоматтандырылған бетон-зауыттарға дайындайды. Бетон қоспаларын дайындау процесi барынша бiртектес масса алуды қамтамасыз етуi тиiс. Ол дәл үлестеу және бастапқы материялдарды араластырудан тұрады.

Жылжымалы бетон қоспаларын алу үшiн әдетте құлау бетон араластырғыштарын пайдаланады. Араластыру барабанды 1, араластырғышты 2 iске қосқанда материалдарды қалақшалармен 3 сан мәрте көтерiп бiршама биiктiктен 5 тастап жiберу нәтижесiнде жүредi. Бiртектес бетон қоспасын алу үшiн араластырудың ұзақтығын араластырылатын заттың аумағына, қоспаның қаттылығына байланысты болып, сиымдылығы (толтырылуы) 500 л араластырғыштар үшiн 1-1,5 мин, 1200 л 1,2-2 мин, 2400 л 2-3 мин уақыт құрайды.

Бетон араластыру қондырғыларында, цемент әдетте ауа қысымы бар транспортпен, толтырғыштарды бетон араластырғыш қондырғымен байланыстыратын енi галереяда орналастырылған ленталы транспортермен беру қарастырылады. Толтырғыштар мен суды қыс айларында жылыту да қарастырылады. Бетон араластыру қондырғыларын автоматтандыру тақтағыштарда қолдануға, содай-ақ араластырудың барлық кезiнен қашықтықтан немесе бағдарламалық басқаруға негiзделген.

Бетон қоспасы, тығыздалу  процесiнде өзiнiң берiктiлiгiн сақтай отырып, қалыпты толтыруы тиiс. Бетон  қоспасының тығыздалуын бетон қоспасын, тығыздалу процесiнде өзiнiң берiктiлiгн сақтай отырып, қалыпты толтыруы тиiс. Бетон қоспасының тығыздалуын бетон қоспасының iс жүзiндегi аумақтық салмағының есептi ауқымдық салмығына қатынасы түрiндей тығыздалу коэффицентiн көлемi бойынша бақылайды. 1 ге жуықтауы (0,98-1,0) аралығында болуы тиiс.

Тығыз жүйелi бетон алу  үшiн бетон қоспасының ыңғайлы  орналасушылығы тығыздалуын таңдап алынған әдiсi мен интенсивтiлiгiне сәйкес болуы тиiс.

Бетон қоспаларын тығыздаудың  негiзгi әдiсi шайқау болып табылады. Шайқау кезiнде шайқағыш тудыратын жиi тербелiстер бетон қоспасының бөлшектерiнiң тербелмелi қозғалысын тудырады.

Бөлшектер арасындағы iшкi үйкелiп пен кiрiгу күштерi азаяды, толтырғыштардың түйiршiктерi жинақты  орналасады, олардың аралығы цемент қамырымен толады, ал ауа көпiршiктерi сыртқа ығыстырылып шығады. Шайқап тығыздаудың пәрмендiлiгi шайқаудың интенсивтiлiгiне жәнә ұзақтығыны байлансты болады.

Шайқап тығыздаудың  интенсивтiлiгiн сипаттайтындар: тербелiс  ауытқуы(тербелмелi қозғалыс кеiндегi бөлшектердiң ең үлкен ауытқуының жартысы) мен тербелiс жиiлiгi.

Бетон қоспасының тығыздалуының  пәрмендiлiгi шайқап тығыздаудың резонансты режимiнде елеулi артады, мұнда қоспа  бөлшегiнiң мәжбүрлiтербелiсiн жиiлiгiмен  сәйкес келкдi.

Әр бетон қоспасы  үшiн тербелiстiң ауытқуы мен жиiлiгiн дұрыс ұштастыру арқылы қол жеткiзiлетiн, шайқаудың тиiмдi интенсивтiлiгiн тағайындайды. Көп жағдайда бетон қоспасын тығыздаудың жиындық тәсiлдерiн қолданады. Мәселен қатты және аз жылжымалы бетон қоспасының жасалған күрес тырмалы темiрбетон бүйымдарын қалыптау кезiнде салмақ астында шқау қолданады.

Темiр бетон-бетон мен  болат арматура бiрiктiрiлген құрылыс  материялы арматура констпукциясыныңу  созылып жатқан аймағында орналасқан әрi созылмалы кернеудi қабылдайды, қысым кернеуi бетонға берiледi. Бетон мен болат арматураның бiрiктiрiп, қосуда, созуға және июге жоғары берiктiк бередi.

Бетон мен болат арматураның  мүлтiксiз жұмысы, арматура өзегiнiң  бетон бойымен сыырғуына жол  бермейтiн, өзара кiрiгудiң елеулi күшiне және температуралық деформацияның үйлесiмдiлiгi 20 дан + 80⁰С дейiн аралықты негiздеген.

Темiр бетон консрукциясы монолиттi- құрылысты орнында бетондалады  және құрастырмалы-құрылыс алаңында жекелеген элементтерден жинақталады  деп бөледi.

Темiр бетон консрукциялары кәдiмгi және алдын-ала кернеулендiрiлген арматуралы деп бөледi. Темiрбетон конструкцияларын алдын-ала кернеудiң негiзгi идеясы, оларды дайындау барысында бетонның күнi iлгерi сығымдалатындығында. Соның нәтижесiнде бетон сығымдау туғызған сығу кернеуiмен асып түсетiн болса, бетондар жарықшақтар пайда болуының алдын-алуға сөйтiп оның күнi бұрын бұзылуын болдырмауға болады.

Алдын-ала кернелген  арматуралы темiрбетон консрукциясының  негiзгi екi түрiн бөледi: арматурасы бетондауға дейiн созылған консрукция. Алғашқы жағдайда арматураны алдын-ала созады да екi ұшын бекiтедi.

Адын-ала кернелген  консрукциялар үшiн жоғары маркалы  бетон мен берiктiгi жоғары арматуралық  болатты қолданады. Арматура өзегi мен  бетон арасындағы кiрiгудi жақсарту үшiн өзгермелi профилüдегi арматураны қолданады.

Алдын-ала кернелген  темiрбетон консрукциялары әдеттегiге қарағанда анағұрлым тиiмдi. Оларда арматурамен болаттын көтерме қабiлетi толығырақ пайдаланылады, сондықтан  бұйымның салмағы азаяды. Сонымен  бiрге бетонның алдын-ала қысылуына  байланысты созылмалы аймақта жарықшақ пайда болуына жол берiлмейдi, сөйтiп конструкцияның жұмыс iстеу уақытын ұзартады.

Құрама темiрбетон бұйымдардың  өндiруi келесi негiзгi технологиялық  бөлiнулерден тұрады: бетон қоспасын дайындау, арматуралық элементтердi дайындау, арматуралық элементтердi қалыптарға бекiту, бұйымдарды қалыптау, бетонды қалыптау, бұйымдарды қалыптардан босатып келесi циклге дайындау, айдындарын жинау және әрлеу.

Өндiру процесi бөлек операцияларға бөлiнедi: қатаң жүйелi түрдегi арнайы жабдықталған жұмыс орындарында жүргiзiледi. Бұйым өндiрiстi ауыспалымсыз және ауыспалы әдiстерiмен ұйымдастыруға болады. Бiрiншiге стенд әдiсi, екiншiге агрегат әдiсi жатады.

Стенд (қабырға) әдiсi бойынша  негiзгi процестер түрiнде жүргiзледi. Бұйымдар бетонның қажеттi қаттылығына дейiн орнында қалдырылады, ал технологиялық жабдықтар бiр бұйымнан екiншi бұйымға стенд арқылы қозғалдырылып тұрады. Бұл әдiс полигондарға арнайы жабдықталған темiрбетон бұйымдарды жасауға арналған ашық алаңдарда жүргiзiледi. Бұл әдiстi жоғары механикаландырылған зауыт өндiрiстерде аса үлкен мөлшердi, массивтi конструкциялар жасауда жүргiзiледi.

Тағы да алдын-ала кернеуленген темiрбетондар элементтер дайындауы  жүргiзiледi. Бұл әдiстiң тағы да қасиеттi түрi бар. Бiрден бiрнеше бұйымдар касеталар қалыптарда дайындалады.

Ағын агрегатты әдiсте  барлық операциялар (қалыптан алу, тазалау  қалыпты жинау мен майлау, арматуралау, бетон қоспасын құю және т.б.) арнайы жұмыс орындарында жылжымалы  түрде жүргiзiледi. Бұл әдiсте процес жоғары механикалық деңгейiмен автоматизациялау қажет етедi. Бұл әдiс өндiрiстiк, азаматтық және гидротехникалық құрылыстарда қолданылады.

Конвейр әдiсi бiр типтi бұйымдардың көп мөлшерде жасауында  қолданылады.

Әдiстердiң таңдауы  бұйымдардың ноиенклатурасына технологиялық  ережелерге, өндiрiс көлемiне байланысты.

Бетоннан жасалған конструкциялардың  көзге түсерлiк кемшiлiгi-сыртқыкүштерiнiң  әсерiнен пайда болатын iшкi созу күштерiне төзiмдiлiгi. Созу күштерiнен  бетон сызаттанып жарылады немесе морт сынады. Осындай кемшiлiктер бетонды  кеңiнен қолдануға жол берiлмейдi.

1-кесте

Шылауышқа ерiтiндi құрамдарын салу кезегi

Бетон қоспаларының түрлерi	Салу кезегi	Салынатын құрамдары	Ерекше белгiлерi
Ауыр бетон	1 2	Су толтырғыш, құм, цемент	қажеттi судың 20%
Жеңiл бетон, кеуек толтырғыштар	1	Бетон құрамдарын бiр  мезгiлде салынады
кеуекбетон	1	Бетон құрамдары бiр  мезгiлде салынады
Керамзит бетон	1 2 3 4	Толтырғыштар су (1) (2) байланыстырғыш су (толық)	қажеттi судың 2/3 бөлiгi құйылғаннан  кейiн 1мм араластыру керек