Атокөлікті сақтандыру

Шығынның құнына сақтандыру оқиғасы сәтінде бар – жоғы құжат-тармен немесе сақтандыру оқиғасы  болған жер мен қалдықтарды қарау  кезінде дәлелденбеген автокөліктердің құны қосылмайды. Сақтанушыға жататын автокөліктің жойылуы мен бүлінуі үшін сақтандыру өтемі автокөлік сақтандырылған шығын сомасының мынадай процентінде яғни ерікті сақтандыру туралы өтініште көрсетілген сақтандыру сомасынан аспауға тиіс.

Негізгі құралдардың қатарына жататын автокөліктердің тозуы бойынша жеңілдік беру амортизациялық жарна нормасы үстіндегі заңдар бойынша белгіленген негізінде негізгі қор бойынша есептеледі. Кооперативтік ұйымдардың сақтандырылған автокөліктері үшін сақтандыру өтемі, сақтандыру дәрежесінің мөлшеріне қарамай-ақ толық көлемде төленуге тиіс /19/.

Шығынның жалпы формуласы мына т‰рде болады:

мұндағы,

СП – страховая премия;

БНП – базовая нетто  – премия;

АP – аквизициялық шығындардың  коэффициенті (әр регионға жарлықпен қойылады);

0,96 – 4% салықты есептейтін коэффициент /21/.

 

2. Азаматтардың жеке автокөлігін ерікті сақтандыру

 

Азаматтардың жеке автокөлігін  ерікті сақтандыру шарты сақтандыру ұйымдарымен 1мерзімге жасалады. Мұндай шарт бойынша сақтандыруға азаматтардың жеке меншігіне жататын автокөліктер мен Қазақстан Республикасы аумағына уақытша болатын кезінде (жұмыста, іссапарда, демалыста, жол үстінде, көшеде) пайдаланатын көліктер жатады.

Сақтандыру екі нұсқада  жүзеге асады:

1. 0,5 мың теңгеден 1,0 мың теңгеге дейінгі сақтандыру сомасы-на, яғни тариф бойынша 1 процент төлем төлеумен сақтандыру.

2. 0,1 мың теңгеден 3,0 мың  теңгеге дейінгі сақтандыру сомасына, яғни тариф бойынша 2 процент  төлем төлеумен сақтандыру.

Жеке автокөлікті сақтандыру ол ұрланған жағдайда, сол секілді жойылып кеткенде (немесе өзінің орнына одан әрі пайдалануға жарамсыз болғанда), сондай-ақ үшінші бір адамның әдейі істеген жөнсіз қылығының салдарынан қорғау үшін немесе мынадай жазтайым оқиғалардан: өрттен, жарылыстан, көлік құралдарының соғып, басып кетуінен, жылу жүйесінің, су құбырларының, көрші үйден су аққанда, құрылыстың негізгі конструкциясы күтпеген жерден бұзылғанда өткізіледі.

Шарт сақтандыру куәлігінің бланкісіне хатталады. Жеке автокөлікті  сақтандыру шарты мынадай жағдайларда күшіне енеді:

• төлемдік қолма-қол ақшамен төлеген кезде;
• ақшасыз есеп айырысқан кезде – еңбекақыны беретін күн белгіленген күннен сақтандыру төлемі аударылғанда;
• салымнан алып ақша аударған кезде – сақтандыру орган-дарының есеп-шотына төлем келіп түскен күннің ертеңінен.

Шарттың іс-әрекеті бір  жылдан соң, яғни шарт күшіне енген  күннен бір күн бұрын аяқталады. Бұдан бұрынғы үш немесе одан да көп жылдар бойы үзіліссіз сақтандыру шартына отырып келсе, ондай адамға жаңа мерзімді шартқа отыру кезінде (осы шарт жағдайларын бұлжытпай орындағанда, үш жыл ішінде – 10%, төрт жылда - 15%, бес және одан көп жылда - 20%) төлемнің 20 проценті мөлшерінде жеңілдік алуға құқылы.

Сақтандыру оқиғасы  басталған кездегі сақтанушының міндеті:

- көлік ұрланған жағдайда, адамның әдейі істеген жөнсіз әрекеті салдарынан ол жойылғанда бұл туралы милиция органына, ал өрт шықса - өртті қадағалау органдарына, жарылыс немесе апат болғанда – тиісті авария қызметтерінің органына және т.б. хабарлау қажет;

- бір тәулік мерзімде  сақтандыру оқиғасы болған аумаққа қарайтын ауданның сақтандыру органдарына хабарлау керек. Жазбаша өтініште мына жайлар толық көрсетіледі: қашан, қайда, және де қандай жағдайда сақтандырылған көлік құрып кетті немесе ұрланды, қандай білікті органдарға бұл жөнінде хабарланып, өзінің тұратын жері айтылады;

- жойылған немесе ұрланған  автокөліктердің сақтандыру ұйымдарынан  алған нысан бойынша тізімдері  жасалады;

- актіні жасау кезінде  сақтандыру ұйымының өкіліне  бүлінген заттардың қалдығын  көру үшін мүмкіндік жасалады.

 Актіні жасауды сақтандыру ұйымы сақтанушы мен екі куәнің міндетті қатысуымен жүргізеді. Бұған қоса, актіні жасауға қоғамдық өкіл де шақырылуға тиісті. Сақтандыру өтемін төлеуді сақтандыру шартын жасаған сақтандыру ұйымы тиісті құжаттар мен жасалған актіні алысымен жүргізеді. Зардаптың мөлшері олар жасаған акті мен білікті органдардың құжаттарының негізінде анықталады. Сақтандыру өтемі жойылған автокөліктің нақты құны немесе сақтандыру шарты бойынша белгіленген мөлшерде төленеді

Сақтандыру өтемі төленбейді, егер:

1. Сақтандыру оқиғасы  сақтанушының әдейі істеген әрекеті  салдарынан зиянға ұрынса, әдейі  жасалған бұл қылмысты тергеу  органдары анықтайтын болса;

2. Үшінші бір адам  автокөлікті ұрласа, жойғысы келсе,  бірақ сақтанушы бұл жайындағы  мүмкіншілігі бола тұрып милиция органына айтпаса, сондай-ақ бұл фактіні милиция органы растамайтын болса;

3. Тек қана заттар  қалдықсыз құрып кеткеннен басқа  кездегі бүлінген заттардың қалдықтары  көрсетілмейді.

Егер сақтанушы құрып  кеткен заттардың ішіне жойылмаған нәрсені әдейі қосып жіберсе, онда жоғарыда тұрған сақтандыру ұйымы мәселенің мәнісін байыптап қарап алып, төленуге тиісті сақтандыру өтемінің мөлшерін 50 процентке дейінгі шекте төмендету туралы шешім қабылдай алады.

Егер де келтірілген  зақым орнына келтірілсе, онда сақтанушы сақтандыру өтемін алу құқығын жоғалтады. Егер сақтанушыға ұрланған зат қайтарылса, онда ол сол зат үшін алған сақтандыру өтемін сақтандыру мекемесіне қайтарып беруге міндетті, бірақ бұдан ұрлануға байланысты жөндеуге немесе қайтарылған затты ретке келтіруге кеткен шығындар ұсталып қалады.

 

 

 

 

 

 

 

2. Сақтандыру компаниясының сипаттамасы және басқару жүйелері

 

“Тұран Әлем” банкінің ”Сақтандыру компаниясы” нарықта 6 жылдан бері жұмыс істейді. Осы  жылдар ішінде компания үлкен жетістіктерге  жеткен. Компанияның жұмыс істеу  ережесі, ол клиентке керекті сақтандырудан сапалы қорғау және максималды шапшаңдылықты қамтамасыз ету болып табылады және де клиенттің барлық қажеттілктерін толық қанағаттандыру.

Компанияның имиджіне және қызмет ету стандартының құрылуына  компанияның акционерлері үлкен  ықпал жасайды. Бұл акционер Қазақстандағы ең ірі банктердің бірі – АҚ “Тұран Әлем” банкісі /24/.

Компанияның жарғылық капиталы 1 364,0 млн. теңгені құрайды және 100% ақша құралдарымен қамтамасыз етілген. Компанияның үлкен  көлемдегі сақтандыру сыйлықтары жеткілікті резервтерді жинауға мүмкіндік береді. Компания капиталының тұрақты ұлғаю көлемі, профессионалдық менеджмент және инвестициялық саясат компанияға Қазақстан Республикасында ірі институционалды инвестор болуға мүмкіндік береді.

Компания өзінің белсенділігін  дара қызмет ету сферасында дамытады, бөлшек секторындағы сақтандыру продуктілерін жаңартуға және құруға үлкен назар аударады, сақтандыру бизнесінде жаңа технологияларды қолданылады және керекті қызметтердің тізімін тұрақты кеңейтеді.

Қазіргі уақытта біз  сақтандырудың барлық түрлерін ұсынамыз. Клиенттердің ыңғайлылығына қарай сақтандырудың 40-тан жоғары программалар жасалған. Көлік жүйесін сақтандыруға отандық және шетелдік көліктер мен джиптар (внедорожники) қабылданады.

 

 

 

 

 

Сурет 1

“Тұран Әлем” банкінің “Сақтандыру компаниясының” ұйымдық  құрылымы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“Тұран Әлем” банкінің ”Сақтандыру  компаниясы” өздерінің клиенттеріне кең және әр түрлі спектр бойынша сақтандыру өнімдерін ұсынады, барлық мүмкін болатын тәуекелдердің сферасын күнделікті өмірде іс жүзінде қамтиды /24/.

Құрамы жағынан компания портфелі 4 топқа бөлінеді:

 

 

 

 

Сақтандыру топтары	Сыйақы 2004
	Мың тг.	Үлес
Көлік жүйесін сақтандыру	353 002	25%
Жауапкершілікті және мүлікті  сақтандыру	506 480	36%
Жеке сақтандыру	369 813	26%
Қаржылық тәуекелдерді сақтандыру	172 363	12%
Барлығы:	1 401 658	100%

 

Көлік жүйесін сақтандыру төмендегідей бөліктерден тұрады:

- көлікті өз еркімен сақтандыру;

- БАНК – КӨЛІК сақтандыруы;

- көлік иесінің азаматтық –  құқықтық жауапкершілігін ерікті  сақтандыруы;

- көлік иесінің азаматтық –  құқықтық жауапкершілігін міндетті  сақтандыруы;

- тасымалдаушының жолаушылар алдындағы  азаматтық – құқықтық жауапкершілігін  міндетті сақтандыру.

 

Мүлікті ерікті  сақтандыру төмендегідей бөліктерден тұрады:

- кәсіпорын мүліктерін сақтандыру;

- мұнай операцияларын сақтандыру;

- құрылысты сақтандыру;

- ұшақтар мен қайықтарды сақтандыру;

- жүктерді сақтандыру және т.б.

 

Ерікті сақтандыру төмендегідей бөліктерден тұрады:

- медициналық ерікті сақтандыру;

- аурулардан сақтандыру;

- шетелге кететін және ҚР  келетін азаматтарды сақтандыру;

- жұмысшының денсаулығына және  өміріне зақым келтіргені үшін  жұмыс берушінің азаматтық –  құқықтық жауапкершілігін сақтандыру.

 

Қаржылық тәуекелдерді сақтандыру төмендегідей бөліктерден  тұрады:

- келісім – шарт бойынша азаматтық  – құқықтық жаупкершілікті сақтандыру;

- кәсіпкердің тәуекелділігін сақтандыру.

 

КӨЛІК ЖҮЙЕЛЕРІН ерікті түрде сақтандыру ережелері:

Осы ережелердің шарттары негізінде «БТА Сақтандыру Компаниясы» АҚ жеке тұлғалармен – көлік құралдарының иелерімен автомобиль көлігін ерікті түрде сақтандыру шарттарын жасасады.

Осы ережелерде келесі ұғымдар  мен терминдер қолданады:

1. көлік құралының иесі – көлік құралын жекеменшік құқығында немесе кез-келген өзгедей заңды негізде иеленетін жеке тұлға.
2. пайда алушы – сақтандыру шартына сәйкес сақтық өтемді алушы болып табылатын тұлға.
3. сақтандырылған адам – өзіне қатысты сақтандыру жүзеге асырылып отырған көлік құралын жүргізуге рұқсат етілген тұлға;
4. сақтандырылған көлік құралы – өзіне қатысты сақтандыру жүзеге асырылып отырған көлік құралы (жеңіл автомобиль).
5. сақтандыру объектісі – сақтанушының (пайда алушының) сақтандырылған көлік құралын иелену және пайдаланумен байланысты мүліктік мүдделері. Сақтанушының (пайда алушының) құқыққа қайшы мүдделері сақтандыруға жатпайды.
6. сақтанушы – сақтандырушымен сақтандыру шартын жасасқан жеке тұлға.
7. сақтаудырушы – сақтандыруды жүзеге асыратын «БТА» Сақтандыру Компаниясы» АҚ, яғни сақтандыру жағдайы болған кезде жасалған сақтандыру шартына қатысты тұлғаға (пайда алушыға) шартпен анықталған сома (сақтандыру сомасының) мөлшерінде сақтандыру төлемін жүзеге асыруы тиіс тұлға
8. сақтандыру жағдайы – басталған бойда сақтандыру шартында ескерілген тәртіп бойынша сақтандыру төлемін жүзеге асыруды көздейтін оқиға.
9. сақтандыру сыйлықақысы (сақтандыру жарналары) – сақтандырушы пайда алушыға сақтандыру шартында анықталған мөлшерде сақтандыру төлемін жүргізу міндеттемесін қабылдағаны үшін сақтанушы сақтандырушыға төлеуге міндетті ақша сомасы.
10. сақтандыру сомасы – сақтандыру объектісі сақтандырылған және сақтандыру жағдайы болған жағдайдағы сақтандырушының жауаптылығының шекті мөлшерін білдіретін ақша сомасы.
11. сақтандыру төлемі – сақтандыру жағдайы болған жағдайдағы сақтандырушы сақтанушыға (пайда алушыға) сақтандыру сомасының шектерінде төлеуі тиіс ақша сомасы;
12. шартсыз  франшиза – әр сақтандыру жағдайында сақтандыру төлемінің мөлшерін анықтау барысында шығын сомасынан шартсыз түрде шегеруге жататын ақша сомасы, таңдалған сақтандыру Бағдарламасы бойынша немесе мөлшері сақтандыру шартында/полисінде көрсетілген сақтандыру сомасының пайызы түрінде анықталады.

Көлік құралдарын ерікті сақтандыру ережелерінің бөліміне келесі ұғымдар мен терминдер қолданады:

1. жол-көліктік оқиға – жол үстімен көлік құралының жүру барысында және оның қатысуымен болған, барысында адамдар қаза тапқан немесе жараланған, көлік құралдары, құрылғылар, жүктер зақымдалған немесе өзгедей материалды зиян келтірілген оқиға;
2. жол – ыңғайластырған немесе икемделген және көлік құралдарының жүруі үшін қолданылатын жур үсті сызықты бөлігі немесе қолдан жасалған құрылым беті. Жол құрамына бір немесе бірнеше жүру бөліктері және болған жағдайда трамвай жолдары, тротуарлар, жол жиектері мен бөлу сызықтары кіреді;
3. техникалық қызмет бекеті (ТҚБ) –  көлік құралдарын сондай мақсатта жабдықталған орындарда жөндеу (қалпына келтіру) қызметтерін жүзеге асыратын заңды тұлға (жеке кәсіпкер);
4. авторизацияланған қызмет орталығы - өндіруші фирманың өзі шығарған көлік құралдарының моделдеріне техникалық қызмет көрсетуге өкілеттендірген (авторизацияланған) техникалық қызмет бекеті;
5. толық жойылу – қалпына келтіру шығындары оның нақты құнынан 70% асқан,  сақтандыру объектісін күйі.

Көлік құралын  тексеру:

1. Сақтандыру шартын жасасу барысында сақтандырушы сондай әрекетке арнайы өкілеттендірілген сақтандырушы  арқылы сақтандырылып отырған көлік құралын іс жүзіндегі техникалық жағдайы мен сыртқы көрінісін анықтау мақсатымен тексеруге құқылы, бірақ міндетті емес. Сақтандыру шартын жасасқысы келген тұлға ондай тексеруге қарсылық білдірген жағдайда сақтандырушы сақтандыру шартын жасасудан бас тартуға құқылы /24/.
2. Көлік құралын тексеру бойынша кез-келген ықтимал шығандарды сақтандыру шартын жасасқысы келген тұлға көтереді.

 

 

 

 

 

3. Автокөлікті сақтандырудың ақпараттық жүйесін тұрғызудың міндеті мен тағайындалуы

 

Қазіргі уақытта көптеген банктерде жаңа автоматтандырылған есеп – қисап технологиялардың көшуіне  қажеттілік жасайды. Бұл банктік  қызмет нарығында бәсекелестікті лайықты  жүргізуіне және ұнамды пайданы алуға мүмкіндік береді.

Ақпараттық технологиялардың архитектурасын таңдау стратегиясы, программалық жабдықтау және телекоммуникация құралдары  келесі факторлерден құралу қажет:

· банк мөлшерінде (активтер, есептер саны, филиалдар мен бөлімшелер саны);