Әлеуметтану ғылымы, пәні, объектісі. Әлеуметтанулық білімнің құрылымы

5.      Жартылай  қалыпта   интервью – диалог барысында   тақырып  бойынша  бұрын   әзірленген  және  қосымша  сұрақтар  қойылады. Мұндай  түрдегі  интервью  зерттелетін  ақиқаттың  құүрылымына  тереңірек  бойлауы,  зерттелетін  топтардың  сипаттамаларындағы  ұсақ  айырмашылықтарды  анықтау  мүмкін.

6.      Қалыпқа  түсірілген  интервью – сұрақтар « жабық» сұрақтар ( анкета – интервью)  карточкасын  пайдалына  отырып, сұрақтарды  қоюдың  құрылымдары мен тәртібін  өзгертуге  жол  берілместен  бұрын  дайындалған  сұрақтамалар  бойынша  қойылады.

   Өткізілу  рәсімі  бойынша   интервью  мыналарға  бөлінеді:

      а) бір  ғана  респондентпен  бір  ғана  мәселе  бойынша  белгілі   бір  уақыт  аралығында  панельдік  – көп  сатылы  интервью  алу.  Мақсат – проблеменың  даму  динамикасын  зерттеу; 

      ә)  топтық;

      б) бағытталмаған.

   Зерттеуші мен  респондент  арасындағы  сұқпаттасу  тәсілі  бойынша  интервью  нақты – « бетпе-бет»  және  жасырын  - телефондық (10-15 мин) сөйлесуге  бөлінеді.

   Интервьюдегі  сұрақтарды  тұжырымдау ережесі, сабақтастығы  жай  және  күрделі,  негізгі  және  бақылау  сұрақтары  іс  жүзінде анкетадағы  сауалнама мен бірдей деседе  болады,  бірақ сонымен қатар интервью  ақуалды ескере  отырып,  негізгі сұрақты дамытуда  белседі пайданылады, арандатпа сұрақтарға  жол береді (  мысалы,  жауаптың  шынайылығына  немесе  оның  толықтығына күмән келтіру),  сұралатын адамның тұжырымдалуын нақтылауға  мүмкіндік береді, интервьюер  жауаптың  анықтылығына  қол жеткізе отырып  қайталап  сұрайды (мысалы, «Неліктен сіз дәл осылай  ойлайсыз? Сіз мұндай  тұжырымға қалайша келдіңіз? және  с.с). Интервьюдің  барысында  қажет  болған жағдайда  тікелей  және  жанама  сұрақтарды  қоя  отырып  респонденттің  жадын  жаңғыртуға, өткенін  есіне  түсіруіне  жағдай  жасауға  болады.

   Мамандар интервью мен  анкета  тарату  арасындағы  айырмашылықты  атап  көрсетеді, бұл  айырмашылық  алынатын  мәліметтердің  тереңінде  жатыр.  Социолог  анкетаның  көмегімен,  ең  алдымен,  пікірлердің  тек  беткі  жағын  алады, сонымен  бірге  интервью  терең  сарындар  мен  пікірлерді  зерттеуге  мүмкіндік  береді.  Анкеталық  сауалнама  кезінде  іріктеудің  қомақты  көлемін  пайдалануға  болады және   анкеталық  сауалнама  істің  техникалық  жағынан  алғанда  едәуір  қарапайым  болып  келеді.

  Интервьюдің  мынадай   өзіне   тән  ерекшеліктері   бар:

4.      Респонденттің психологиялық реакциясын  бақылауға мүмкіндік береді.

5.      Интервьюердің   респондентпен  жеке  қарым-қатынасы  сұрақтаманың  барынша  іске  асуын  қамтамасыз  етеді.

6.      Жеке  қарым-қатынас   сауалнамаға  барынша байсалдырақ  қарауды қамтамасыз  етеді,  алайда  мынадай қиындықтарда  кездеседі:

а) әрбір  респондентпен психологиялық   байланысты  іздестіру;

ә) едәуір материалдық  және  уақыт  шығындары;

б) интервьюерлерді  дайындаудың  еңбек  сиымдылығы;

в) аномделік проблемасын  шешу.

Топтастырылған  анкетамен  жұмыс  істеу  математикалық  статисканың  көмегімен  жүргізіледі. Зерттеудің  жалпы  логикасы статистикалық  деректерді (процент,  орташа  арифметикалық  және   с.с) социологиялық  деректерге ( социологтың  ғылыми эродициясына  қарай түсіндіру арқылы)  айналдырудан  тұрады.  Есептеулер  нәтижесі  социологиялық деректерден тұратын табуляграмм түрінде алынады.

  Содан  кейін  социологиялық   зерттеу  нәтижелері  бойынша   есеп  жасалады,  ол  ғылыми  тұжырымдар  мен ұсыныстардан  тұрады.  Есептің бірінші бөлігінде,  әдетте, зерттеу үшін  таңдалып  алынған проблемелар негізделеді,  іріктемеге,  ақпараттың  жинау әдісіне,  зерттеуге қатысушылардың  санына  сипаттама беріледі. Екінші  бөлігінде зерттеу объектісі   әлеуметтік – демографиялық  белгілері ( жынысы, жасы, білімі және  басқалары)  бойынша  сипатталады.  Есептің  келесі  бөлігі  бағдарламада  шығарылған  гипотезалардың жауаптарын  іздестіруге  арналған.  Есепке  бағдарламадан,  жоспардан, анкетадан  немесе  интервью  бланкіден компьюбтерлік  кестелерден,  графикалардан   және  с.с-дан  тұратын  қосымша  беріледі.

  Сөйтіп,  социологиялық  зерттеу   жүргізуді  ұйымдастыру  зерттеудің  мақсатына  жету – осы   зерттеу  мәніне  қатысты   жаңа  білім  алу  үшін жүзеге  асырылатын  негізделген іс –шаралар кешеннен  тұра.