Психодиагностиканың тарихы

Тоғызыншы томда ХХ ғасырдағы  кеңес және шет ел психологтарының (С.Л.Рубинштейн, Л.Леви-Брюль, А.В. Брушлинский, О.К. Тихомиров, т.б.) ойлау психологиясы саласында классикалық болып табылатын еңбектерінен үзінділер берілген. Ойлау психологиясына қатысты еңбектерде, ойлау әрі үдеріс, әрі іс-әрекет ретінде, оның сатылары мен әр түрлі теориялары, ойлаудың генетикалық түп негізі, ойлау мен сөйлеудің ара қатынасы, ойлауды экспериментті тұрғыдан зерттеу мәселелері сөз болады.

Осы томдарға енген аударма  материалдардың ішінде өзінің теориялық  жаңалығы, практикалық маңызымен  қазіргі қазақ халқының тыныс-тіршілігіне  бір табан жақын тұрғаны З.Фрейдтің психоанализ ілімі мен америкалық гуманистік (ізгілік) психология өкілдерінің (К.Роджерс, Г.Олпорт, А.Маслоу т.б) түйін-тұжырымдары. Мәселен, гуманистік психологияның (мұның идеясын кезінде әл-Фараби, Өтейбойдақ, Асан қайғы, Абай, т.б. айтқан – Қ.Ж.) түсінігінде адам-табиғатынан қайталанбас белсенді тұлға, әркімде де алдына қойған мақсатына жетуге мүмкіндік бар, оның үнемі өзін-өзі жетілдіре түсуге мүмкіндігі мол, өйткені “үмітсіз – шайтан” дегендей, онда болашақтан үміт үзбейтін, ілгері қарай ұмтылушылықтың табиғи негізі бар дейтін оптимистік идеялар ұсынылған.

Бұл түйіндер полиэтностық Қазақстан үшін аса маңызды. Елімізді 130-дай этнос өкілдері мекендейді, олардың тұлғалық психологиясының  қалыптасу жолы да бірдей емес. Осы  мемлекетті құрайтын қазақтардың өзі де біркелкі емес. Олардың бірі – ада қазақ (мәңгүрт), екіншісі – шала қазақ, үшіншісі – жаңа қазақ (байлар), сондай-ақ, орта тап, кедей-кепшік болып кете береді. Бұлардың өмір жолы, мақсат-мүддесі, талап-тілегі әр түрлі. Формасы – қазақ, ішкі жан дүниесі қазақ емес жандардың да қалаған мақсатқа сай өзін-өзі жетілдіре түсуге, өзін айналасындағыларға таныта алуға ұмтылатыны сөзсіз. Осы айтылғанға орай, бізде гуманистік психология ұсынған проблемаларды зерттеу аса тиімді болмақ.

Ол үшін еліміздегі әр түрлі этнос өкілдерінің, әсіресе қазақ халқының психологиясын зерттейтін мемлекеттік бюджет негізіндегі ғылыми-зерттеу институтын ашуымыз қажет. Осы институт қазіргі қазақ қоғамында қандай тұлғалар өсіп, жетіліп келеді, олардың рухани құндылықтары қандай, ұлттық психология болмысының деңгейі, ұлт болашағына сенімділігі т.б. осы секілді мәселелерді зерттейтін болса, көп нәрсенің ақ-қарасы ашыла түсер еді.

Бірер сөз осы басылымда  кездесетін әттеген-айлар жайында.

Мақаланың басында айтқанымыздай, психологиялық ой-пікірлердің даму тарихы ұлан-ғайыр кезеңді қамтып отырғаны хақ. 40-50 мың жыл тарихы бар адамзаттық өркениеттің қай дәуірінде болсын жан мен тән мәселесі елеулі орын алған. Бірақ тарих әлемінде бұлардан жөнді із қалмаған. Бізге жеткен екі жарым мың жыл бұрын жазылған Аристотель еңбектері басылымға кірмей қалған.

 

 

Қолданылған әдебиеттер:

 

1. Психодиагностика ғылыми  технология ретінде

1.1. Психодиагностика  ілім және практикалық іс әрекет  ретінде

1.2. Психодиагностикадағы  кәсіби-этикалық принциптер

2. Психодиагностиканың әдістері.

3. Аналитикалық бақылау  мен эксперттік бағалаулар

4 Психологиялық тестілеу.

4.1. Тесттер әдісі.

4.2. Тесттік нормалар

4.3.Өдшеу процедурасының  сенімділігі мен жарамдылығы

5. Тұлға психодиагностикасы

5.1. Тұлғаның типологиялық  сұрақнамалары

5.2. Мотивацияның жеке  тұлғалық сұрақнамалары

5.3. Жеке тұлғаны диагностикалаудың  проективті әдістері.

6 Тұлға аралық қатынастар  мен топтардың психодиагностикасы

7 Білім беру жүйесіндегі  диагностика.

7.1. Ақыл-ой даму тесттері

7.2. Жетістік тесттері

8 Тәрбиелеудегі психодиагностикалық  қызмет.

9. Кәсіби консультациялаудағы  диагностика.

Әдебиеттер тізімі:

Негізгі әдебиет:

1. Абрамова Г.С. Введение в практическую психологию – М., 1996

2. Анастази А.., Урбина С. Психологическое тестирование. СПб., 2002.

3. Блейхер В.М., Крук И.В. Практическая патопсихология – Ростов-на-Дону, 1996

4. Бурлачук Л.Ф., Морозов С.М. Словарь-справочник по психологической диагностике.-Спб.;ПитерКом.. 1999.-528с,

5. Гуревич К.М. Что такое психологическая диагностика, М.: Знание.1985,

6. Гуревич К.М. Горбачева В.И. Умственное развитие школьников: критерии и нормативы. М,;Знание. 199Е

7. Гудвин И. Измерения в психологии. СПб, Питер, 2004.

8. Дружинин В.Н. Психология общих способностей – СПб.,1999

9. Елисеев О.П. Практикум по психологии личности. СПб, 2001.

10. Обшая психодиагностика /Под ред.А.А.Бодалева., В.В.Столина, М.,1997.

 

 

 

 

 

 

Жоспар

 

Психодиагностиканың тарихы........

Психодиагностика……….