Қонақүй администраторының жұмысын автоматтандыру

 

Data Controls парағында деректерді басқаратын визуалды компоненттер орналасады:

•   DBGrid – кесте
•   DBNavigator – навигациялық интерфейс
•   DBText – жазба
•   DBEdit – бірқатарлы редактор
•   DBMemo – көпқатарлы редактор
•   DBImage – графиктік көрініс
•   DBListBox – қарапайым тізім
•   DBComboBox – комбинацияланған тізім
•   DBCheckBox – тәуелсіз ауыстырғыш
•   DBRadioGroup – тәуелді ауыстырғыш топтары 
•   DBLookupListBox – басқа өріс деректерінің қарапайым тізімі
•   DBLookupComboBox – басқа өріс деректерінің комбинацияланған тізімі
•   DBRichEdit – толық функционалды тестілік редактор 
•   DBCtrlGrid – модификацияланған кесте
• DBChart – диаграммма

 

Midas парағында қашық деректер базасын басқаратын визуалды  компоненттер орналасады :

• ClientDataSet – клиенттік деректер жинағы
• DCOMConnection – көпқолданбалы режимде қашық сервермен қосылу
• SocketConnection -  Windows сокеті арқылы қашық сервермен қосылу              
• DataSetProvider – деректер жиынының провайдері
• SimpleObjectBroker – қарапайым объект брокері
• WebConnection – Web-сервермен қосылу
• CorbaConnection – Corba-клиенттің қосылуы

 

Decision Cube парағында шешімді қабылдайтын жүйені қалыптастыратын компоненттер орналасады:

• DecisionCube – көпшекті деректер кубы
• DecisionQuery – көпшекті деректерді қамтитын жиынтық
• DecisionSource – көпшекті деректердің бастамасы
• DecisionPivot – көпшекті деректердің көпөлшемді проекциясы
• DecisionGrid – көпшекті деректердің кестесі
• DecisionGraph – көпөлшемді деректердің графиктік ұсынысы

 

Rave парағында есеп берудің ретіне арналған визуалды компоненттер орналасады :

•    RvProject – проектің басты компоненті, Rave – пен байланысты қамтамасыз етеді
• RvSystem – уневирсалды компонент, есеп беруді қарауды және баспаға шығаруды қамтамассыз етеді
• RvNDRWriter – есеп беруді арнайы форматтағы файлға жазады және оны көруге мүмкіндік береді, баспаға шығарады 

• RvCustomConnection – мәліметтері жоқ есеп берумен байланыстырады
• RvDataSetConnection – мәліметтермен байланыстырады

• RvTableConnection – Table компаненті бар мәліметтермен байланыстырады

• TRvQueryConnection – Query компоненті бар мәліметтермен байланыстырады
• RvRenderPreview–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді экранда мүмкіндік береді
• RvRenderPrinter–RvNDRWriter арқылы құрылған файлдағы мәліметтерді баспа құрылғысына жібереді

• RvRenderPDF – есеп беруді PDF форматына ауыстырады
• RvRenderRTF – есеп беруді RTF форматына ауыстырады
• RvRenderHTML – есеп беруді HTML форматына ауыстырады
• RvRenderText – есеп беруді мәтіндік файлға ауыстырады

 

InterBase парағында InterBase серверімен жұмыс істеуге арналған компоненттер орналасады :

• IBTable – Table дерегінің жинағы
• IBQuery – Query дерегінің жинағы
• IBStoredProc– InterBase серверінде сақталатын процедураны       шақырады
• IBDatabase – деректер базасымен қосылу
• IBTransaction – транзакция
• IBUpdateSQL – деректер жиынтығын модификациялау
• IBDataSet – деректердің бастамасы
• IBSQL – SQL- сұранысты орындау
• IBDatabaseInfo – деректер базасы туралы ақпарат
• IBSQLMonitor – SQL- сұраныс орындалуының мониторы
• IBEvents – сервер оқиғасы

 

InterBase парағының көп компоненттері Data Access компоненттеріне ұқсас болып келеді, айырмашылығы InterBase компоненттері,  тек InterBase серверімен жұмыс істеуге арналған. Data Access парағының компоненттері әмбебап болып келеді.

 

 

 

4. Есептің алгоритмі

 

1.BDE Administrator – ды ашып, біздің мәліметтер базасына керекті драйверді таңдаймыз (STANDART). Диалогтық терезенің оң жағында PATH параметріне құрылған каталогтың жолын көрсетеміз.

2.Деректер базасын  құру үшін ең алдымен Database Desktop арқылы бізге керекті кестелерді  құрамыз. Сонымен қатар, бас кестенің қосымша кестелермен байланыстыру үшін бас кестеде екінші индекстерді тағайындау керек. Бас кестені қосымша кестелермен байланыстыру керек. Барлық құрылған кестелерді BDE Administrator – да көрсетілген каталогқа сақтау керек.

3.Содан кейін Delphi –  ге кіріп, кестелер және менюі  бар жаңа форманы жасаймыз, сақтаймыз.

4.Delphi – де кестелерді  байланыстыру үшін DataModule – ді  құрамыз, сақтаймыз.

5.Әр бір кестеге  формаларды жасаймыз, проектте сақтаймыз.

6.Кестені және SQL тілін пайдаланып, құжаттар мен есеп беруді құрастырамыз.

7.Жаңа формаларға инструкцины  және автор туралы мәліметтерді  енгіземіз.

8.Барлық жасалған формаларды  проектің ішіне сақтаймыз.         

 

 

Функционалдық тағайындалуы

 

Мәліметтер базасының  көмегімен қолданушы мәліметтерге қатынаудың жолын қысқартады. Мәліметтер базасы үлкен фирмаларда, мекемелерде және т.б көп жерлерде қолданылады.

 

Шақыру және жүктеу

Мәліметтер базасын Delphi-де ашу үшін Пуск|Программы|Borland Delphi7| Delphi7 ашамыз. Өз папкамызды тауып, проектімізді ашамыз. Оны Ғ9 арқылы жүктейміз.

5. Программаның баяндалуы

 

5.1 Жалпы мағлұматтар

     Delphi ортасы – бағдарламаушының  жоғары әрі тиімді жұмысын  қамтамасыз ететін күрделі механизм. Ол визуалды түрде бір уақытта  бірнеше ашылған терезелермен жұмыс атқарады. Терезелер экранда толық немесе бөлшектелген түрде бір- бірін жаба отырып жылжи алады, бұл Word тексттік процессор немесе Exsel кестелік процессор ортасының «қатаңдығына» үйренген қолданушының дисккомфорт сезімін оятуы мүмкін.

     Delphi-дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте кеңейтілген 2, 3, 4, 5, 6, 7 – нұсқалары жарық көрді. 5, 6 – нұсқаулардың бір-бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows 32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған. Delphi 6-да интернет үшін қосымшаларды дайындау мүмкіндігі кеңейтілген және берілгендер қорымен жұмыс істеуде өзгешеліктер енгізілген.

     Delphi-дің  негізгі ерекшелігі – онда  қосымша құруда компоненттік  және объектілік тәсілдер пайдаланылады.  Компоненттік тәсілдің мәнісі  жеңіл: әр қосымша арнайы іс-әрекеттерді  орындайтын компоненттерден жинақталады.

 

5.2 DataBase-те кестелер құру

DataBase-ті жүктеп, File – New командасын таңдағаннан кейін шыққан менюден Table-ді таңдап алғаннан кейін Paradox7-МҚБЖ таңдап алдым.Кесте құрылымын құру терезесі ашылғаннан кейін оның әр өрісіне ат(Field Name) беріледі.Ол өріс идентификаторы болып саналады.Идентификатор 25 символдан тұруы мүмкін.Содан кейін өрістің типін (Type) таңдап алу керек.Оны тышқанның оң жақ түймешелігін басу арқылы контекстік менюден таңдап алдым.

 

 

 

Мен құрған бірінші кестемде Autoincrement типін Num өрісіне, Alpha типін Fam,Nam,Par,Nation,Strana өрістеріне, Long Integer типін Ud өрісіне, Short типін Komnata өрісіне, Date типін Kelgen k,Ketken k өрістеріне бердім. Alpha типтеріне қосымша 20 деген размер бердім. Ал кілттік өріс қылып Num өрісін алдым. Кестеге 1Keste деген ат беріп, өз пакамда Save as –ты басу арқылы сақтадым.

 

 

 

 

 

Құрған екінші кестемде Fam өрісін кілттік өріс қылып алдым.                           Fam және Klas өрістеріне Alpha типін бердім, символдар саны 20. Merzim өрісіне Short типін, 1 kun, Tolenetin akisi өрістеріне Money типін бердім де, оны папкамда 2 Keste деген атпен сақтадым.

 

Table Lookup

 Келесі жерде бірінші  кестедегі Fam өрісін екінші кестедегі Fam өрісімен байланыстырдым.

 

 

Referential Integrity

Сілтеме деңгейіндегі бүтінділік бөлек кестелердегі мәліметтердің өзара тұрақты байланысын қамтамасыз етеді.Егер екі кесте арасында осындай байланыс орнатылса, олардың бірі – негізгі (аналық), екіншісі – қосымша (көмекші), қосымша кестеде негізгі кестедегі кілттік өрістен ғана мәндерді ала-алатын өріс көрсетіледі. Осындай байланысты орнату үшін ең алдымен екі кесте де орналасқан жұмысшы каталогты баптау керек. Ол File – Working Directory командасы арқылы орындалады.Define кнопкасын басу арқылы төмендегі терезе ашылды. 

 

 

Fields панелінен керек деген Fam өрісін таңдап алып, стрелкасы бар кнопка арқылы ол өрісті Child fields қосымша кестелер тізіміне енгіздім. Оң жақтағы Table панелінен Parent’s key негізгі кестелер тізіміне қостым.Осыдан кейін OK кнопкасын басып, шыққан терезеге 555 деген ат бердім.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

BDE Administrator –дағы каталогта сақтау

 

Object – New командасын орындау арқылы STANDART атты драйверін таңдап алдым, бұл драйвер Paradox, dBASE, FoxPro кестелерін қолдайды. ОК кнопкасын басу арқылы сол жақтағы жалған аттар бұтақшасына жаңа жалған ат қостым. STANDART сөзін Baur деп атадым. PATH параметрін ерекшелеп, ондағы көпнүктелі кнопканы басу арқылы кесте орналасқан каталогты таңдап алдым. Содан кейін құрал-саймандар тақташасындағы Apply кнопкасын басып, ашылған сұхбат терезесінде ОК кнопкасын бастым.

 

 

6. DELPHI-де формалар құру

 

 

Бірінші формамда жоғарыда көрсетілгендей меню жасадым.Ол үшін MainMenu компонентін қолдандым.

Екінші формамда тұрғындар  тізімін жасадым.Ол үшін Table,DataSource, DBGrid, DBNavigator компоненттерін пайдаландым. Table компоненті көмегімен бұл форманы жалған атты драйвермен және 1-кестеммен байланыстырдым да, Active қасиетіне True мәнін бердім.

 

Үшінші формамда Table,DataSource, DBNavigator компоненттерін пайдаландым. Table компоненті көмегімен бұл форманы жалған атты драйвермен және 1-кестеммен байланыстырдым да, Active қасиетіне True мәнін бердім.

Төртінші формамда Table,DataSource, DBGrid, DBNavigator компоненттерін қолдандым. Бірақ бұл формамды Table компоненті көмегімен жалған атты драйвермен  және 2-кестеммен байланыстырдым да, Active қасиетіне True мәнін бердім.

 

6. Шыққан  нәтиже

 

Тұрғындар тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жеке тізім

 

 

 

 

Қосымша ақпарат

 

 

 

 

Бақылау мысалдарын баяндау

 

Алдымен, осы курстық жобаны сақтайтын  бір папка құрып алдым. МБ кестесін құрмас бұрын, алдымен BDE Administrator-да сол папкамды тауып, оның бүркеншік атын бердім. Содан соң DBD – қа кіріп, кестелерімді құрдым. Әрбір кесте құрар алдында жұмыс істеп отырған каталогта, өз папкамды көрсетіп отырдым. Барлық кестелерімді сол папкаға сақтадым. Бағынышты кесте бас кестелер арасына байланыс ұйымдастырдым. (Сурет 6, Сурет 7, Сурет 8 қара.)  DBD-да жұмысымды аяқтап, Delphi7 ортасына көштім. Ендігі жұмыстардың барлығы осы ортада көрініс алады. Delphi-ге кірдім, форма1 өзі шығып тұрады. Оның ішіне үш панель тастап, сол панельдердің ішіне өз кестелерімді біртіндеп орналастырдым. Осы форма ішінде негізгі меню кнопкаларын жасадым. (Form1-ді Сурет 9-дан қара).

DBD-да байланыстырған  кестелерімді, Delphi-де қайта байланыстырдым. Ол File|New|Others|DataModule аламыз. Бөлек бір кішкентай терезе шығады. Оның ішіне өзімнің үш кестемді тастап және әр кесте ішіне

Data Access парағындағы DataSource,яғни деректердің басын тастадым. (Сурет 10 қара)

Негізгі менюдағы Rabota s BD ішіндегі үш кетеге әрқайсысына жеке-жеке форма құрдым. Команда кестесі үшін Form3(Сурет 11 қара). Расписание кестесі үшін Form4 (Сурет 12) және Стадион кестесі үшін Form5 (Сурет 13) құрдым.

Келесі Documenty менюінің ішіне  екі документ жасадым. Біреуі команданың күнтізбесі туралы документ болса Form6 (Сурет 4), екіншісінде сұранысты қолдана отырып, билеттің формасын жасадым Form7 (Сурет 5).

Statistica менюіне отчеттарды жасадым.  Отчеттарды жасау барысында отчет  жасау генераторы Rave- ті қолдандым. Бірінші жағдайда билеттердің орта бағасы туралы отчет жасасам Form8 (Сурет14), ал екінші жағдайда жаңа DataModule қолданып,  query көмегімен ең максималды билет бағасын таптым Form13 (Сурет 15).

  O Programme менюына инструкция Form9 (Сурет 16) және об авторе туралы Form10 (Сурет 17) жаздым.

Vyhod менюына  Delphi –дан  шығу терезесін құрдым Form11 (Сурет18).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Қорыта келгенде, осы курстық  жұмысты жаза отырып мен DELPHI ортасымен  таныстым.  DELPHI құралы үлкен бір  программалық орта болып саналады. Соған қарамастан  DELPHI ортасында жұмыс істеу онша қиын емес және де өте қолайлы.  DELPHI – деректер  базасын басқару жүйесі болмаса да, деректер базасымен жұмыс істегенде жоғарғы дәрежеде жұмыс істейтініне көзім жетті. DELPHI–де өзім үшін екінші рет деректер базасын жасадым.  DELPHI қолданушы үшін мәліметтер базасын жасауда көп мүмкіншіліктерді береді. Сол мүмкіншіліктердің біразын біз осы курстық жұмысты жазу барысында қолдандық.