«Деканат» деректер қорының жобасы

 

 

Мазмұны

 

Кіріспе ..................................................................................................................3

1-бөлім.Деректер қорын  жобалау,жалпы түсінік

1.1Мәліметтер қорын жобалау кезеңдері,әдістері,режимдері...............5                            

1.2 Деректер қорының  моделі және түрлері.............................................10

1.3 Мәліметтер қорын басқару жүйесі (ДҚБЖ).  

Ақпараттарды кестелік өңдеу..................................................................11

2-бөлім. «Деканат» деректер қорының жобасы

  2.1 Кесте құру...............................................................................................15

  2.2 Пішім(Форма)құру.. ..............................................................................18

  2.3 Сұраныс(Запрос)құру............................................................................20                         

  2.4 Есептер (Отчеты) жасау........................................................................24

Қорытынды .........................................................................................................27               

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі......................................................................28

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Мәліметтер қоры дегеніміз ақпаратты сақтауға және жинақтауға арналған ұйымдасқан құрылым. Ең алғаш мәліметтер қоры ұғымы жаңадан қалыптасқан кезде онда шындығында мәліметтер сақталатын. Бірақ қазіргі кездегі көптеген мәліметтер қоры басқару жүйелері өздерінің құрылымдарында тек мәліметтерді ғана емес, сонымен қатар олардың тұтынушымен және басқа да ақпараттық – программалық кешендермен қарым – қатынасының әдістерін де қамтиды. Сондықтан біз қазіргі заманғы мәліметтер қорында тек мәліметтер ғана емес, ақпараттар да сақтай аламыз.

 Жобалау – бұл  мәліметтер қорын теориялық түрде  құру.

Microsoft Access жүйесінің деректер қорын жобалауға да және оны пайдалануға да ыңғайлы жақсы мүмкіндіктері бар. Access-ті қолданбалы программалар ішіндегі қолдануға арналған ең қолайлы құрал болып табылады.

Деректер қорының маңыздылығы  ол мәліметтер қорын енгізіп, сол мәліметтерден керекті мәліметтерді тез  және оңай алу үшін қолданады. Бұл жұмыста «Деканат» қосымшасы туралы деректер қоры құрылған.

 «Деканат» қосымшасын құру негізінде деректер қорын басқару жүйесінің қолдану аясы кең, оның мәнінің жоғары болуын және қазіргі кезде мәліметтерді сақтау және өңдеу жұмыстарын соңғы жылдарда шыққан программалық  өнімдер арқылы жылдам әрі тиімді ұйымдастыруға болатынын анықтау. Бұл курстық жұмыстың өзектілігін көрсетеді.

Access терезесімен жұмыс істеуіне бағытталған, өте қолайлы программа болып табылады. Access кестелері, формалар, сұраныстар, есептер, макростар және модульдер сияқты мәліметтер базасының объектілерімен  жұмыс істейді.

  Курстық жұмыстың мақсаты: «Деканат» қосымшасын құру және деректер қорымен жұмыс істеу кезінде институттағы деканат бөлімінің жұмыс барысын жеңілдету. Осының негізінде деректер қорының басқа да салаларда қолданысын мүмкін екендігіне көз жеткізу. Осы мақсатқа жетудегі негізгі міндеттері төмендегідей:

1) Деректер қорын басқару жүйесінің негізін ашу;

2) Деректер қоры теориясымен  танысу және ДҚБЖ түрлерін  қарастырып, олардың ішінен жүйе  құру үшін ең тиімді болып  табылатынын таңдап алу;

3) Microsoft Access деректер қорын басқару жүйесінде «Деканат» қосымшасы бойынша мәліметтер қарастыру;

4) Microsoft Access – те кестелер, сұраныстар, пішімдер,есеп берулер арқылы ақпараттық жүйе құру.

Мәліметтер базасын  жобалау технологиясы (Технология проектирования базы данных; database design technology) — мөліметтер базасының логикалық және нақты модельдерін құру жөне жөндеу, әдістер мен тәсілдерінің жүйесі.

Курстық жұмыс - кіріспеден, 2 бөлімнен және қорытындыдан тұрады. Жұмыс соңында пайдаланылған әдебиеттер келтірілген.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-бөлім.Деректер  қорын  жобалау,жалпы түсінік

1.1  Мәліметтер  қорын жобалау кезеңдері, әдістері, режимдері

Мәліметтер қорын құрғанда оған қандай мәліметтер енгізілетінін, қалай сақталатынын, қандай өрістер  түйінді болатынын, оларға қалай  шығуға болатынын және өрістердің типін айқындау керек. Бұл процесс мәліметтер қорын жобалау деп аталады. Жобалау компьютердің көмегінсіз жасалады.

Мәліметтер қоры жобалауға  мәліметтерді ұйымдастыруды 3 кезеңде: ақпаратты – логикалық (инфологиялық), даталогиялық (концепталдық) және физикалық деңгейлерде қарастыру қабылданған. Бұл деңгейлерге пәндік саланың инфологиялық, концепталдық және физикалық модельдері сәйкес келеді. Жобалаудың бүкіл процесін 3 кезеңге бөлуге болады.

Мәліметтер қорын құрғаннан  кейін жазбалармен келесі: жазбаларды қосу және өшіру, түзету, ақпарат іздеуді жүзеге асыру, сұрыптау, сұрау бойынша есеп беру амалдарын орындауға болады. Ақпарат іздеу іздеу шарты бойынша жүзеге асырылады. Іздеу шарты логикалық өрнек түрінде жазылады.

Ақпаратты жылдам табу үшін мәліметтер қорындағы жазбаларды сұрыптап алған жөн. Жазбаларды өрістері бойынша өсу немесе кему ретінде алфавиттік ретте сұрыптап, тек содан кейін ғана өзімізге қажет категориялар бойынша ақпарат алуға болады.

Компьютерлік мәліметтер қорын бірнеше әдістермен құруға болады:

1. Программалаудың алгоритмдік  тілдері Basic, Pascal, C++ т.с.с. көмегімен.  Бұл әдісті тәжірибелі прораммалаушылар  ерекше мәліметтер қорын құру  үшін қолданады. 

2. Программалау ортасы  көмегімен, мысалы Visual Basic, Delphi. Бұл  әдіс программалау іскерлігін және программалау ортасында жұмыс жасау дағдысын қажет етеді. Оның көмегімен мәліметтер қорын жасаудың жеке ерекшеліктерін талап ететін мәліметтер қорын құруға болады. Мұндай мәліметтер қорын тәжірибелі қолданушылар үшін құрады.

3. Мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ) деп аталатын арнайы программалық жабдық көмегімен құруға болады. Бұл жүйе компьютерде жұмыс жасау іскерлігін ғана қажет етеді.

Әдетте мәліметтер қорымен  жұмыс істейтіндерді екі категорияға  бөлуге болады:

Бірінші категориясы – жобалаушылар. Олардың міндетті тапсырыс берушінің мақсатына сай мәліметтер қорының кестелерінің құрылымын анықтап беру. Жобалаушы мәліметтер қорын нақты мәліметтермен толтырмайды.

Екінші категориядағы  мәліметтер қорымен жұмыс атқарушылар  – қолданушылар. Олар жобалаушы құрған дайын мәліметтер қорды толтырумен айналысады.

Осыған сәйкес мәліметтер қорымен жұмыс істеудің екі режимі бар: біріншісі мәліметтер қорын  құрып, оның құрылымын өзгертіп, оның обьектілерін құруға арналған болса, екіншісі дайын мәліметтер қорын пайдалануға арналған.

Мәліметтер схемасын даярлау. Тапсырыс берушінің тұтынатын мәліметтерінің негізгі бөлігін анықтап алып, мәліметтер қорының құрылымын дайындауға болады. Мәліметтер қорын оның негізгі обьектісі – кестелерінің құрылымын дайындаудан бастайды.

1. Жұмыс негізгі өрістер  тізімін құрудан басталады (олардың  саны жүздеген өрістерді қамтуы  мүмкін).

2. Әр өріске қандай  мәлімет орналасқанына қарай  ондағы мәліметтердің типтері  анықталады.

3. Жалпы тізімдегі  өрістерді негізгі кестелерге орналастырады. Егер кестенің қайсыбір өрісіндегі жазбалар қайталанатын болса, онда бұл кестені екі бөлікке бөледі.

4. Әрбір кестеде түйінді  өріс белгіленеді. Мұндай өріс  ретінде мәліметтері қайталануы  мүмкін емес өріс алынады. 

5. Егер өрістер тізімінде мұндай өріс болмаса, оны әдейілеп құруға болады.

6. Қағаз бен қарындаштың  көмегімен кестелер арасындағы  байланысты сызып көрсетіледі.  Кілтті өрістер кестелерде майлы  қаріппен көрсетіледі. Мұндай  сызба мәліметтер схемасы деп аталады.

7. Кестелер арасындағы байланыс бірнеше типті болады: бірден біреуге және бірден көпке. Бір жағында әрқашан да түйінді өріс тұрады (қайталанбайтын айрықша мәнді). Көп жағындағы сол өрістің мәні бірнеше рет қайталанады.

8. Мәліметтер схемасын  жасаумен мәліметтер қорын құрудың негізгі қағазға түсірілген сатысы аяқталады. Осы схеманы тапсырыс беруші жобалаушымен келісіп бекітіп алғаннан кейін барып, мәліметтер қорының электрондық нұсқасын құруға кіріседі.

Мәліметтер қорын басқару  жүйесінің екі жұмыс режимі бар: жобалаушылық және пайдаланушылық. Бірінші режим қор құрылымын құру немесе баяндауға және оның объектілерін жасауға арналған. Екінші режимде қорды толтыру немесе одан мәліметтер алу үшін бұрын дайындалған объектілер пайдаланылады.

Жобалаушы кесте құрылымдарын мәліметсіз жасайды және оны тапсырыс берушімен бірге келісіп, бір қорытындыға келеді. Қорды құрушылар базаны нақты мәліметтермен толтырмайды (тапсырыс беруші оларды құпия деп санауына болады және бөгде адамдарға ұсынбайды). База объектілерін қалау кезеңін де үлгілік мәліметтер мен эксперименттік толтыру бұған қосылмайды.

Қорды пайдаланушы - формалардың  көмегімен оны ақпаратпен толтырады, мәліметтерді сұрау салулардың көмегімен  өңдейді және қорытындыны нәтижелік  кестелер мен есептер түрін де алады. Жалпы жағдайда пайдаланушылардың қызметі - нақты жұмыс парағында қарастырылғандарға қор құрылымын басқаруға қолы жететіндей құралдары жоқ.

Қазіргі кезеңде МҚБЖ-нің  бірнеше түрі бар. Олардың ішінде белгілі және әйгілілері Access, FoxPro, Paradox. Мәліметтер қорын басқару жүйесі мәліметтер қорын құруды, мәліметтерді өңдеуді, қандай да бір шарт бойынша қордан мәліметтерді таңдауды және қор негізінде әр түрлі формаларға есеп берулерді құруды жүзеге асырады.

Егер мәліметтер топтастырылмаса, толығымен реттеліп отырмаса, біз  мәліметтер былығында қалар едік. Мәліметтерді реттеу үшін мәліметтер тақырыптары, өзара қисынды біріктірілген арнайы анықтамалар, каталогтар, карточкалар, энциклопедиялар және т.б. бар.

Осындай үлкен көлемді  мәліметтерді сақтау, өңдеу және іздеу  үшін компьютерде арнайы программа бар. Мұндай программалар мәліметтер қорын басқару жүйесі деп аталады.

Мәліметтер қорын басқару  жүйесі (МҚБЖ) - бағдарламалық жабдық, оның көмегімен мәліметтер қоры құрылады, соның негізінде ақпаратты іздеу  жүйесі құрылады және жұмыс істейді. Ақпаратты іздеу жүйесі дегеніміз - мәліметтер қорының жиынтығы және оларға қызмет көрсетуші бағдарламалар. Қолданылу түріне байланысты МҚБЖ дербес және көпшілік қолданушы деп бөлінеді. Дербес МҚБЖ бір компьютерде жұмыс істейтін локальды (желілік) мәліметтер қорын құруды қамтамасыз етеді. Дербес МҚБЖ - не Paradox, dbase, FoxPro, Access т.б жатады. Көпшілік қолданушы МҚБЖ клиент-сервер архитектурасында жұмыс істейтін ақпараттық жүйелерді құруға мүмкіндік береді. Көп қолданылатын МҚБЖ-не Oracle, InterBase, Microsoft SQL, Server, Informix және т.б жатады.

МҚБЖ - нің негізгі  үш функциясын бөліп көрсетуге болады:

- Мәліметтерді анықтау (data definition) - мәліметтер қорында қандай ақпараттар сақталатынын анықтай аласыз, мәліметтер құрылымын және типін, сонымен қатар бұл мәліметтер бір-бірімен қалай байланысқанын көрсете аласыз. Кейбір жағдайларда мәліметтерді тексеру форматы мен критериін беруге болады;

- Мәліметтерді өңдеу - мәліметтерді әртүрлі тәсілдермен өңдеуге болады. Мәліметтерді онымен байланысқан басқа бір ақпаратпен байланыстырып, нәтиже мәнін есептеуге болады;

- Мәліметтерді басқару - мәліметтерді басқаруда мәліметтермен кім танысуына болатынын көрсетіп, оларды өшіріп немесе жаңа ақпарат қосуға болады. Сонымен қатар мәліметтерді ұжымдық қолдану ережелерін анықтауға болады.

Бір базада орналасқан мәліметтер өзара қисынды байланысқан болуы  керек. Бұл нақты параметрлері, қасиеттері бойынша, яғни бір – біріне қатысының  белгілері бойынша деректерді, яғни мәліметтерді біріктіру жолымен  іске асырылады.

Деректер қорын жобалау  технологиясын жаңа түрде келтіру.

Сұраныс - сақталынған мәліметтерді өшіру немесе түрлендіру, таңдау бойынша амалдарды анықтайтын, арнайы түрде сипатталатын қажетті құрал болып табылады. Сұраныстарды орындау нәтижесі жауап деп аталатын жаңа кесте немесе жаңартылған кесте болып табылады. SQL сұраныстар тілі айнымалы  реляциялық есептеулерге негізделген. SQL -тілі кестелерге амалдар қолдануға (құру, өшіру, құрылымын өзгерту) және кесте мәліметтеріне   (таңдау, қосу, өшіру, өзгерту) амалдарын орындауға арналған. SQL тілі процедуралық емес тіл болып табылады. Сондықтан ішкі программадағы ұйымдастыру, енгізу- шығаруды басқару операциялары қамтылмайды. SQL-ді пайдаланудың  екі әдісі бар:

1) Статистикалық

2) Динамикалық

Бұл тілдің негізгі міндеті: сұраныстарды даярлау мен орындау болып табылады.

Деректер қорын жобалау  техникасы  жүйесінің тиімділігі.

         Ақпараттық жүйелердің тиімді  жұмыс жасауы олардың архитектурасына  байланысты. Қазіргі уақытта клиент -сервер архитектурасы пайдаланылады.

Архитектура коорпоративті  деректер қоры және дербес деректер қорын  қосатын компьютерлік  желі. Соған  қатысты бұл архитектура таратылған деректер қорының мәліметтерін талап  коорпоративті деректер қоры копьютер серверінде орналасады, ал дербес деректер қоры коорпоративті деректер қоры клиенті болып табылады. Ақпараттық жүйелердің клиент-сервер архитектурасы бойынша ұйымдастырудың  артықшылығы  орталықтардан сақтау, қызмет көрсету үйлесімдігі, жалпы коорпоративты ақпарат ұйымы болып табылады .