Мектепке дейінгі жастағы балалардың бейнелеу іс-әрекетінің теориясы мен әдістемесі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАРАҒАНДЫ «БОЛАШАҚ» УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

 

 

РЕФЕРАТ

 

Мектепке дейінгі жастағы балалардың бейнелеу іс-әрекетінің теориясы мен әдістемесі

 

 

 

 

 

 

 

                                        

 

                                         Қабылдаған: «Педагогика және психология»

                  кафедрасысың аға оқытушысы

                                              ИскаковаД.М

                                               Пән: Мектеп жасына дейінгі балалардың

                                                бейнелеу өнері теориясы мен  әдістемесі          

                                               Орындаған:зДов-13-2Кказ тобы

                                               Шаривхан. А

 

2015

  Жоспар 

1.Кіріспе

2.Бейнелеу  өнерінің теориясы,  оның  түрлері   мен жанрлары

3.Шетел   және отандық бейнелеу  өнерінің  даму  сатылары

4.Бейнелеу  іс – әрекетіне  үйрету  әдістерінің  дамуына  қысқаша   шолу.

5.Әр  түрлі  жас  топтарында  бейнелеу  іс – әрекетін  ұйымдастыру.

6.Әр  түрлі  жас топтарында  сурет  салуға  үйрету  және  олардың  шығармашылықтары.

7.Әр  түрлі  жас  топтарында  мүсіндеуге  үйрету  және  олардың  шығармашылықтары.

8.Әр  түрлі  жас  топтарында  жапсырмалауға   үйрету  және  олардың  шығармашылықтары

9.Мектепке  дейінгі  ұйымда  балалардың  бейнелеу  іс – әрекетін  ұйымдастыру.

10. Қолданылған әдебиеттер

 

         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

          Қазіргі заман талабы болашақ ұрпақтың эстетикалық тәрбиесі  мен көркемдік білімін жетілдіру  қажеттілігін тудырып отыр. Сұлулық  қоғамдық тәжірибеге, адамдар қарым-қатынасына, олардың қажеттіліктеріне, эстетикалық көзқарастар мен  көркемдік талғамдарына  бірте-бірте еніп келеді. Осыған байланысты  мектепалды жасындағы балаларға  эстетикалық  тәрбие беру талабы  өсіп отыр. Бейнелеу өнері балаларға эстетикалық тәрбие беруді, шығармашылық тәжірибе мен балалардың эстетикалық көзқарастарын қалыптастыруды көздейді.

Пәннің мақсаты, оның оқу үрдісіндегі орны

Студенттердің эстетикалық  мәдениетін көтеру және мектеп жасына дейінгі балаларды  бейнелеу өнері құралдары арқылы оқыту мен тәрбиелеудің  әдістеріне үйрету.

Пәнді оқыту  міндеттері:

• Болашақ балалар мекемелері қызметкерлерін  бейнелеу өнері тарихы мен құрылысына үйрету;

• Сурет салуда, кескіндеме, композицияда, бейнелеу әсерлі құралдарын пайдалану дағдылары мен біліктерін қалыптастыру;

• Көрнекі құралдар, дидактикалық материалдар жасау, оларды сабақта қолдануда үйрету;

• Педагогикалық және әдістемелік әрекеттерге үйрену;

 

 

Студенттер  пәнді оқу нәтижесінде білуге тиіс:

• Адам өміріндегі өнердің тарихы;

• Қазақстанның әйгілі мүсіншілері мен суретшілерінің шығармалары;

• Мектеп жасына дейінгі балалардың көркемдік-шығармашылық қабілетін дамыту ерекшеліктері;

• Балалардың сабақтағы және өзіндік көркемдік жұмыстардағы бейнелеу іс-әрекетін ұйымдастыру.

 

 

ПӘН МАЗМҰНЫ

1. Курстың пәні мен міндеттері

 

        Пән  обьектісі, міндеттері, басқа пәндермен  байланысы философия,  педагогика, психология,  эстетика, мәдениеттану  және  т.б.

 

           Курсты  оқыту әдістері- әдебиеттерді  оқыту,  педагогикалық  үрдісті  бақылау, эксперимент,  балалар  жұмыстарын психологиялық -  педагогикалық талдау,  тәжірибе қорыту,  бейнелеу  өнер  шығармаларын  идеялық көркемдік талдау.

 

 

2.Бейнелеу  өнерінің теориясы,  оның  түрлері   мен жанрлары

Бейнелеу  өнерінің қоғамдағы  ролі,  пайда  болуы  мен дамуы. Өнердегі  көркемдік бейнелер. Өнердегі  мазмұн,  форма,  үйлесім. Бейнелеу  өнерінің түрлері мен жанрлары.

Кескіндеме-заттар мен құбылыстардың  түрлі-түсті  материалдар негізінде  кеңістікте бейнеленуі. Кескіндеме түрлері: монументті, станокты, театрлық-декорациялық, миниатюра.

Кескіндеме техникасы: фреска, өрнек, мозайка, витраждар. Станокты сәндік кескіндеменің жанрлары: пейзаж, натюрморт, портрет, тарихи, тұрмыстық жанр т.б.

Графика. Оның  бейнелеу құралдары. Графика түрлері: плакаттық, кітаптық, станокты, журнал-газеттік, сатиралық графика. Балалар кітаптарын иллюстрациялау.

Мүсін – көлемдік- кеңістікте бейнелерді мүсіндеу өнері. Мүсіннің техникасы мен материалдары.

Сәулет   өнері мен оның  өзіндік ерекшеліктері. Сәулет  өнерінің  әсерлі  құралдары:пропорция, ырғақ, симметрия,  қарама – қарсылық, үйлесімділік, әшекейлеу  элементтері. Сәулет өнерінің стилі. Халықтық  және  сәндік  қолданбалы өнер. Халық өнерінің ерекшелігі. Сәндік  қолданбалы өнер  материалдары (ағаш, темір, жүн, сазбалшық, сүйек, әйнек және  т.б.)

 

 

3.Шетел   және отандық бейнелеу  өнерінің  даму  сатылары

 

       Өнердің тарихи сипаты. Ежелгі  египет  және Рим империясының  өнері.  Қайта  өрлеу  дәуірінің  өнері /Леонардо Да Винчи, Микеланджело Буанаротти, Рафаель  Санти т.б./

 

       Орыс  бейнелеу  өнері. Сәулеттік ескерткіштер, портреттік  кесіндеме, ХІХғасырдағы  бейнелеу  өнері  И.Репин, В.Суриков,И.Левитан, И.И.Шишкин т.б.) Қазіргі  бейнелеу  өнері.

 

       Орта  Азия  өнері. Қазақтың  халық сәндік – қолданбалы  өнерінің  өзіндік  ерекшеліктері,  оның  шығу  тарихы  мен  дамуы. Қазақтың халықтық  дәстүрлі  қол  өнері. Қабырғадағы суреттер,  тас мүсіндер. Қазақстанның  мүсін  ескерткіштері /Бабаджа – Қатын, Ахмет Яссауи, Айша – Биби  мазарлары  мен  Отырар  қаласы/. Қазақтандағы қазіргі  сәулет  өнері.

 

       Қазақтанның  бейнелеу  өнері  шеберлері /А.Кастеев, А.Ғалымбаева, Г.Исмаилова, Қ.Тельжанов, С.Мәмбеев, О.Таңсықбаев, М.Қисаметдинов, Н.Г.Хлудов, Б.Иткина, Е.Сидоркин, Х.Наурызбаев, С.Романов, Т.Досмағамбетов, Е.Мергенбаев т.б./ Қазақстан  жас  мүсіншілері  мен  суретшілерінің  шығармалары.

4.Бейнелеу  іс – әрекетіне  үйрету  әдістерінің  дамуына  қысқаша   шолу.

 

       Әдістеменің  дамуындағы  негізгі   бағыттар. Алғашқы  бағыттар. Эстетикалық   тәрбие беру  саласындағы Е.Флерина,  Н.Ветлугина, Н.Сакулина, Богатеева З.А, Григорьева Г.Г, Казакова,  И.С.Комарова, В.С.Мухина, Г.Н. Пантелеева, С.Т.Халезова, сынды зерттеуші  ғалымдардың  еңбектері.

 

       Эстетикалық тәрбие  беруде  қазақ   педагогтары  мен  ағартушыларының   идеялары. /Ш.Уалиханов, А.Құнанбаев,  Ы.Алтынсарин/. Қазақстандағы  көркемдік тәрбие  беру саласындағы  педагогикалық зерттеулер /М.Қ.Балтабаев, С.Ұзақбаев, Б.Сатқанов, П.Қамақов,  Т.А.Левченко, Ф.Н.Жумабекова  т.б./

 

       Балаларға  эстетикалық  тәрбие  берудегі Ы.Алтынсарин  атындағы  білім Академиясының  жұмыстарының  негізгі  бағыттары. Бейнелеу  өнеріндегі  қабілеттілік, үғымының анықтамасы. Қабілеттілікті  дамытудың  анатомиялық – физиономиялық  негіздері бейнелеу  іс – әрекетіндегі  шығармашылық. Шығармашылық  жұмыстарына  психологиялық  дайындық /тәжірибе  жинақтау, іскерлік пен  дағдыларды   қалыптастыру, есте  сақтауды  дамыту/. Балалардың  шығармашылығын  дамыту  шаралары басшылық жасау  әдістері. Шығармашылық іс – әрекеттің  мотивтері. Балалардың шығармашылық  жұмыстарын  бағалау  көрсеткіштері.

 

         Қазақстандағы  эстетикалық тәрбие  берудегі  қазіргі  бағдарламалардың  сипаттары / «Балбөбек»/  және  оның  ғылыми  негіздері – балалардың  жас  ерекшеліктерін  есепке алу,  бейнелеу  дағдылар мен шығармашылықтарын қалыптастыру  заңдылықтары. Бағдарламаның  құрылымдағы  жалпы  дидактикалық  принциптер  /тәрбиелік  сипаты,  оқытудың  өмірмен байланыстылығы,  түсініктілігі/. Бейнелеу өнеріне үйретудің әдістемелік құралдары мен авторлық  бағдарламалары.

5.Әр  түрлі  жас  топтарында  бейнелеу  іс – әрекетін  ұйымдастыру.

 

     Бейнелеу  іс – әрекетінің  ұйымдастыру.  Сабақ  және  балалардың өзіндік  көркемдік  іс – әрекеттері. Материалдар мен құрал – жабдықтарға  қойылатын  гигиеналық  және  эстетикалық  талаптар.

 

      Күн  тізбегіндегі  сабақтың алатын орны. Сабақтың  түрлері: жаңа сабақ, бейнелеу  дағдыларына  жаттығу, есте  сақтау, кіріктіру  сабақтары. Тәрбиешінің  сабаққа дайындығы. Материалдар мен арнайы  құралдарды  сақтау. Әдістер мен  тәсілдердің  топталуы  мен сипаттамасы /көрнекілік, сөздік,  ойын/. Олардың  өзара  байланысы.         Мектеп жасына  дейінгі  балаларды  бейнелеу  іс – әрекетіне  үйретудегі  көрнекілік әдістері,  оны  психологиялық – педагогикалық  жағынан  негіздеу. Қоршаған  өмірді  бақылау оқытудың негізі. Заттарды  зерттеуге  үйрету  тәсілі. Иллюстрациялар, слайдтар, диафильмдер,  кинофильмдер мен нақты  заттар.  Сөздік әдіс – тәсілдер:  сипаттық  әңгіме,  түсіндіру,  нұсқау,  сұрақтар,  қайта  түсіндіру,  көркем сөз  қолдану /жаңылтпаштар,  жұмбақтар,  тақпақтар,  мақалдар  т.б./ мектеп  жасына  дейінгі  балаларды  үйретудегі  ойын  тәсілдері /ойын  ұйымдастыру,  ойын  түріндегі көрнекілік – әрекеттік  жаттығулар/.   И.ЯЛернер  ұсынған  әдістер мен тәсілдер  топтамасы:  ақпараттық – рецептивтік, репродуктивтік,   зерттеу,  эвристикалық,  проблемалық  мазмұндау  әдісі.

6.Әр  түрлі  жас топтарында  сурет  салуға  үйрету  және  олардың  шығармашылықтары.

Мектеп жасына  дейінгі  балалардың  жеке  басының  дамуындағы сурет   салудың  алатын орны.  Балабақшадағы   сурет салу  түрлері: заттық,  мазмұндық, сәндік. Заттарды  бейнелеуге  үйретудің мазмұны мен міндеттер. Бейнені әсерлі  бере  білу  талаптары. Сурет салу  техникасына үйрету  мен бейнелеу  әсерлі  құралдарын  қолдану жолдары.

 

       Мазмұнды  сурет салу.  Мектепке даярлық  тобында  сурет салудың  мазмұны  мен міндеттері. Кеңістікпен  байланысты  бірнеше  заттың  суретін  салуда  жақындағы  және  алыстағы  обьектілердің  композициялық  орналасуын  бере  білуге  біртіндеп  көшу. Әсерлеу  және бейнелеу  құралы  ретіндегі  түспен колоритті  пайдалану.  Сәндік  сурет  салуға  үйретудің  мазмұны  мен міндеттері. Көркемдік  талғам  мен  эстетикалық  дамуды  қалыптастырудағы   сәндік  сурет  салудың  мәні.  Балаларды  халықтың сәндік  қол  өнерімен  таныстыр  ою – өрнек  әдістеріне  үйретудің  әдістері мен тәсілдері.

 

       Бірінші   сәбилер  тобындағы  сурет  салудың  өзіндік  ерекшеліктері.  Көрнекілікке, ойын элементтеріне,  ойын – драматизациялар,  тақырыптың  бейнелілігіне  негізделген   үйрету тәсілдері,  екінші  сәбилер  тобындағы балалардың  көзқарасын  жетілдіру.  Үйрету тәсілдердің  ойындық сипаты. Бала суретіндегі  бейненің  қалыптасуы,  тақырыпқа  қызығушылығы мен бейненің  нақтылығы  үшін  суреттер  мен   картиналар көрсету. Тәрбиешінің  іс – әрекетті сөзбен  түсіндіруі.  Балалар  жұмыстарын талдау.

 

       Естиярлар   тобында  балалардың  заттың  негізгі  бөліктерін  көре  және бейнелей  білу  қабілеттерін  дамыту.  Көрнекілік  пен  бейнелі   сөз  үйлесімділігіне  негізделген әр  түрлі әдістер мен тәсілдер  қолдану.  Ересек  топ  балалардың  бейнені  дұрыс құра  білу,  әр  түрлі  бейнелеу  құралдарын  өз  бетімен  пайдалану  қабілеттерін  дамыту  бағытындағы  жұмыстар. Нақты  затты  пайдалану,  бейнелеу  тәсілдерін  көрсету.  Кеңістікте  бейнелеу  қабілеттерін  қалыптастыру  мақсатында суреттер,  слайдтар, кинофильмдер  көрсету.

 

      Балалардың  көңіл – күйі  мен  қызығушылығын   арттыру  мақсатында  көркем  әдебиет    образдары  мен  музыкалық  шығармаларды  пайдалану.  Балалар жұмыстарын  талдауды  ұйымдастыру. Өз  бетінше жұмыс істей білуге,  өз  жұмысына сын көзбен қарауға,  бағалауға тәрбиелеу.

 

     Мектеп жасына  дейінгі баланың  жеке  басын   дамытудағы  бейнелеу  өнерінің  маңызы. Баланың  эстетикалық   дамуының  педагогикалық  эстетикалық   мәдениетіне  байланыстылығы.  Балабақшаны  безендіруде,  сабақтар  өткізуде,  көрмелер мен  топ  серуендер  ұйымдастыруда  бейнелеу  өнерін пайдалану.  Мектеп  жасына  дейінгі балалардың  қабылдауына  қарай  бейнелеу  өнері  шығармаларын (кескіндеме,  мүсін, халық  өнері) таңдауға  қойылатын талаптар.  Өнер  туындыларымен   таныстыру.  Мақсатты  және  берік қабылдауды дамыту  тәсілдері.  Балалардың  өзіндік іс – әрекеттерін ұйымдастыру. Оның  күн тәртібіндегі  алатын орны. Жұмыс орнын таңдау. Өзіндік көркем  іс – әрекетке жанама  әсер  ету  жолдары  мен  әдістері.  Мерекелік  ойын - сауықтар,  сахналандырылған  ойындар,  балалар  жұмыстарының  көрмесі.

7.Әр  түрлі  жас  топтарында  мүсіндеуге  үйрету  және  олардың  шығармашылықтары.

 

     Балалардың  эстетикалық  тәрбиесіндегі  мүсіндеудің  ролі.  Балабақшаның  әр түрлі  жас  топтарындағы  мүсіндеу  сабақтарының  түрлері  мен  саны.

 

      Затты   мүсіндеу. Міндеттері.  Бағдарламалық   талаптардың  бір  топтан  екінші  топқа  біртіндеп   күрделенуі.  Мүсіндеу  техникасының  сазбалшықты алақанда  илеуден бастап  саусақтардың  белсенді қызметіне қарай ауысуы.  Саусақ  бұлшық  еттері мен тепе – теңдік  дәлелдігін  дамыту. Мазмұнды  мүсіндеу. Міндеттері.  Сәбилер,  естиярлар,  ересектер топтарындағы  бағдарлама талаптарының  біртіндеп  күрделенуі.  Қатар  тұрған  жеке  заттарды мүсіндеуден  біріккен  мүсіндік  топтарды  бейнелеуге  көшу.  Зат  мүсінін  берудегі  бөліктердің  ролі.

 

        Сәндік  мүсіндеу.  Әр  түрлі  жас   топтарында  сәндік  мүсіндеуде  үйретудің  мазмұны  мен міндеттері. Жазықтықта  басыңқы және  шығыңқы бейнеленген заттарды  сәндік  безендіру. Әр  түрлі жас топтарындағы  мүсіндеуге  үйрету  әдістемесі.  Сенсориканы дамытуға  арналған  дидактикалық  ойындар.  Балаларды көлемді денелердің  бөліктерімен  таныстыру,  затты  құрылысы  қарапайым  денелермен  салыстыра  білуге  үйрету.  Балалардың  пішін  туралы  ұғымдарын қалыптастыру  үшін  кіші  мүсін шығармаларын  қабылдау.