Кәсіптік білім жүйесіндегі кредиттік технология

Қазақстан Республикасы Білім  және Ғылым министрлігі Алматы Гуманитарлы-Техникалық Университеті

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№1 ПРАКТИКАЛЫҚ  ЖҰМЫС

Тақырыбы: Кәсіптік білім  жүйесіндегі кредиттік технология

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                             Орындаған: Әлімқұлова Қ

                                                          Тобы: ПО-10-2

                                                                                  Қабылдаған: Алжигитова А

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы 2013ж

1.Кредиттік оқыту  технологиясының теориялық ерекшеліктерінің  маңызы. 
 
          Қазақстаннның білім жүйесі негізінен еуропалық кредиттік жүйеге /ESTS/ енуде. Еуропалық кредиттік жүйе бойынша еуропадағы Ұлыбритания, Франция, Испания, Германия, Италия, т.б. ipгелі мемлекеттерде білім береді. 
 Республика білім беру жүйесінің кредиттік технологияға кешуіндегі басты мақсат - Қазақстан білім жүйесін әлемдік білім кеңістігімен кірігу болып табылады. Қазақстан Республикасы Білім жене ғылым министрлігі ұсынып отырған кредиттік оқыту технологиясы Ережесі Болон декларациясының негізгі ұстанымдарын басшылықка алып жасалынған.  
   Оқытудың кредиттік технологиясысындағы оқыту күрделі педагогикалық процесс. Педагогикалық процесс ретінде оқыту мына әдіснамалық тұғырларды, теорияларды және идеяларды және өзіндік алгоритмді басшылыққы алуы керек. Әдіснама деген ұғым - ғылыми-танымдык іс-әрекеттерді құрудың ұстанымдары, формалары мен амалдары туралы ілім. Оқытушы оқыту процесін жүзеге асыру барысында ғылыми ізденістің бағытына сай екі бағытты ұстануы қажет. Бірінші - іргелес ғылымдар саласының мүмкіншіліктері, негізгі керекті тұжырымдар талданып алынады. Кредиттік оқыту технологиясы тек төмендегі теорияларды басшылыққа алғанда ғана жемісті нәтижеге жету мүмкін деп есептейміз: 

Оқытуды дараландыру теориясы;	Педагогикалық антропология теориясы
Креативтік теория немесе креативтік педагогика;	Шығармашылық негізде өзін-өзі дамыту теориясы;
Біліктілікті арттыру теориясы,	Адаптивтік педагогика;
Педагогикалық акмеология;	Педагогикалық қонфликтология;
Андрогогика;	Тестілеу теориясы;
Антропология;	Дидактикалық бірліктерді ірілендіру
Қолдау көрсету педагогикасы;	Оқыту әдістері теориясы;
Білім беру ортасы педагогикасы;	Оқыту технологиясы;
Жобалау педагогикасы;	Рейтинг теориясы;
Жеке тұлғалық - бағдарлық теориясы;	Педагогикалық системология;
Педагогикалық технология;	Білім сапасы тұралы теориясы;
Педагогикалық аксиология теориясы;	Оқытуды алгоритмдеу теориясы;
Педагогикалық праксиология теориясы;	Кәсіби біліктілікті арттыру теориясы;
Педагогикалық психология теориясы;	Педагогикалық антропология теориясы

Оқыту теориялары оқытудың кейбір жақтарын, белгілері мен ерекшеліктерін ғылыми тұрғыдан талдайды, оларды мазмұндық  жақтарына қарай топтастырып  және жүйлеп, оқыту процесінің жалпы  белгілері және ерекшеліктерін айқындайды. Кредиттік технологиясын енгізу барысында, осы уақытқа дейін қолданылып келген классикалық жүйені жоққа шығару теріс пікір болып есептеледі. Бүгінгі таңда, кеңестік дәуіріндегі білім жүйесін барлық әлем мойындап отыр. Алайда қоғамның, ғылыми-техникалық прогрестің, жаңа озық технологиялардың жедел дамуына байланысты, оқытудың басты идеясы өзгерді.

Олар:

•  
  Оқуға үйрету немесе білімді өз бетімен іздену арқылы таба білу идеясы; 
•  
  Білім беру ортасының ашық болу идеясы;
•  
  Шығармашылық идеясы;
•  
  Білім беру байланысының оң болуының басымдық идеясы;
•  
  Білім берудің интегративтігі идеясы.[1]

 2. Кредиттік оқыту жүйесін ұйымдастыру жолдары

Жоғары оқу орнында  оқыту үрдісінде кредиттік жүйені енгізудің негізгі мақсаты жастарға білім беру жұмысын жетілдіру  болып табылады. «Кредит» ұғымының ешқандай қаржылық мазмұны жоқ, аталған  ұғым жоғарғы оқу орындарында  оқылатын әрбір пәннің еңбексиымдылығын мөлшерлеу және студенттің оқу жұмысын   өлшеу үшін қолданылады. Еңбексиымдылық аудиториялық сабақтарда және студенттің өздік білім алуында белгілі бір оқу жұмысын орындауға жұмсалатын уақытты сипатайтын көрсеткіш ретінде қабылданады. Оқу кредиті пәнді оқып үйренуге қажетті еңбектің жұмсалуының бірлігі болып саналады. Кредиттік оқу жүйесінің оңтайлы деп табылған құрылымын біз мына түрде көре аламыз.

1. Оқыту жұмысын ұйымдастыруға профильдік тұрғыдан келу. Жоғары оқу орнындарында көптеген мамандықтар бойынша бірнеше бакалавр бағыттарына сәйкес мамандар дайындалады. Әр мамандықтың оқу бағдарламасының әр түрлілігі абитуренттің мамандықты дұрыс таңдай алуына қиындық туғызады. Сондықтан,  бірінші курсқа студентті қабылдағанда мамандық немесе бакалавр бағытына сәйкес емес профильдік тұрғыдан келуді іске асырған жөн деп есептейміз. Профильдік оқу бір немесе екі жыл болуы мүмкін. Осы уақыт ішінде студенттер іргелі базалық білім беретін пәндерді меңгереді. Профильдік оқу кезінде студент болашақ мамандығын саналы түрде түпкілікті таңдай алады. Белгілі бір профильдегі студенттер тобынан бакалавр бағыттары айқындалады. Осы бакалавр бағыттары бойынша магистр және мамандарды дайындайтын оқу бағдарламасы жасалады. Профильдік дайындықтан өткен студенттер мамандық алу мақсатында өзі оқып жүрген немесе еліміздің кез-келген оқу орындарында білімін жалғастыра алады.

2. Оқу үрдісін ұйымдастырудың сызықтық емес түрлерін қолдану. Профильдік оқу үрдісі кезінде студенттің ары қарай теориялық және практикалық білімін жетілдіру мақсатында  негізгі білім алу кезеңіне өтер алдында пәндерді таңдап алу мәселесіне ерекше назар аудару керек. Өйткені таңдап алған пәндер студенттің келешек таңдаған мамандығын меңгеру үрдісіне әсер етеді. Аталған оқу бағдарламалары оқытудың вариативтік принципін іске асырады. Студент немесе магистрант өзінің мүмкіншіліне сәйкес бағдарламамен жұмыс істейді. Бұл оқытудың оңтайлы білім алу траекторияларының болуын қаматамасыз етеді.

3. Оқу процесін модульдік  түрде ұйымдастыру. Оқыту үрдісін  кредиттік жүйеде ұйымдастыру  оқытуды модуль әдіспен іске  асырудың артықшылығын дәлелдеп  отыр. Модульдік оқыту кезінде  құрылымы және мазмұны өзара  байланысқан тақырыптар жекелей  топталады және әрбір осындай  топтарға балл түрінде рейтингтер  тағайындалады. Осы баллдардың  мөлшеріне сәйкес әрбір модуль  кредит санымен өлшенеді. Студент  модулдағы оқу материалдарын  меңгере алса соған сәйкес  кредит жинай алады. Модулды  пәнаралық байланыс принципіне  сәйкес құрса оның дидактикалық  мәні күрт артар еді. Егер  белгілі бір мамандық бойынша  аталған пәндер қатар жүретін  болса, интеграциялап оқыту іске  асады және бұл жағдайда пәндердің  оқу материалдарын студенттер  жеке дара емес бір-бірімен  байланыстыра меңгерер еді. Жоғары оқу орындарындағы оқу пәндерін интеграциялап оқыту бірнеше мақсатты көздейді: студенттердің оқып үйренуге қажетті оқу материалдары ықшамдалады; қоршаған орта туралы білімдер жүйесінің тұтастығы нәтижесінде оқу үрдісінің тиімділігі артады және оқу үрдісінің жандануына бірден бір себеп болатын оң педагогикалық-психологиялық атмосфера орнайды.

4. Оқу процесінің нәтижелерін тексеру әдістерін жетілдіру. Оқушы жастардың білімін, шеберлігін және дағдыларын тексеру біртұтас оқу-тәрбие үрдісінің аса маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Оқушы немесе студент білімін объективті түрде бағалау арқылы тұлғаның өзін-өзі және қоршаған ортасын силай білуін, өз орнын табуын, өзінің іс-әрекетіне сын көзбен қарауды, ұжымда оң психологиялық ахуал тудыруды, білім алуға деген ынтасының күшеюін қаматмасыз етеді. «Тәлімгердің білім сапасын тексеру арқылы оның белгілі бір оқу материалын меңгерудегі жетістіктері мен кемшіліктерін сынай отырып бағалауды, сойтіп оның оқу жұмысын жүйелі және жүйелілікпен қайта құруын іске асырады. Сөйтіп жеке тұлғаның білім сапасын тексеру үрдісі онда жоспарлы жұмыс істеу, жауапкершілік, тәртіптілік, саналылық, алға ұмтылушылық, нәтижелілік сияқты қасиеттерді тәрбиелейді» [2].

 Білім алушы тұлғаның білімін бағалау жүйесін жетілдіру жалпы оқу үрдісінің жағдайын жақсартуға тікілей әсер ететіні белгілі. В.С.Аванесов бұл мәселеге қатысты былай дейді: «Әлемде білім беру жүйесін реформалау мақсатында жасалған көптеген жұмыстардың қомақты нәтижелер бермеу себебінің негізгісі аталған реформалардың білімді бақылау және бағалау жүйесінің жетілмеуі болып табылады» [3].

 

 

3. Кредиттік оқыту  технологиясының кемшіліктері мен  ерекшеліктері

 
        Кредиттік оқыту технологиясы оқытудың бағытсыз жүйесі–оқу процесінің ұйымдастыру тәсілін белгілейтін оқушыларға белгіленген шегінің (құрауыш қалауы және оқытудың қосымша түрлері бойынша) білім беру процесінің жеке жоспарлау мүмкіндігі болады. Қатаң жүйеде, белгіленген көлемде, оқыту логикасына сәйкес, белгіленген мерзімде білімдік кәсіптік бағдарлама пәндерін оқушыларға оқытатындығын бағытты оқыту жүйесі жобалайды. 
         Біздің республикамыздың жоғары оқу орындарында кредиттік жүйені енгізуде шетел мемлекеттерінің тәжірибесі мен халықаралық тәжіриебенің маңызы өте зор. Солай болғандықтан, осы технология Қазақстанның жоғары оқу орындарында белсенді жұмыс еткендіктен отандық тәжірибені оқу мәнді болады, одан басқа да аймақтық жоғары оқу орындарының жинақталған тәжіриебесін есепке ала отырып, консультация және әдістемелік көмек көрсету қажет. Қазақстан Республикасында кредиттік оқу жүйесі 19 ғасырдың 90-шы жылдарының ортасынан біртіндеп қалыптаса бастады. Елімізде 2007 жылы 15 тамызда «Білім туралы» жаңа заң қабылданды. Осы заңның 11 бабында  білім жүйесі мәселелерінің бірі болып оқытуда жаңа технологияларды тиімді пайдалану және енгізу, сонымен қатар кредиттік, дистанциялық, ақпараттық-коммуникациялық оқыту кәсіби білімнің қоғамда және еңбек нарығында болып жатқан өзгерістер қажеттілігіне тез үйлесуге мүмкіндік туғызатыны атап көрсетілген. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңын іске асыру мақсатында №66-шы «кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу процесін ұйымдастыру ережесі» әзірленген және бекітілген. Кредиттік оқыту технологиясы — бұл білім беру технологиясы, өз бетімен білім алу деңгейін көтеру және дара негізінде шығармашылық білімді меңгеру, оқу процесін және білім көлемін кредит негізінде есепке алуды, білім  беруді  таңдап  алған траекториясын регламенттеу болып табылады. 
         Кредиттік оқыту жүйесі бойынша бір академиялық сағат ұғымы барабарлық өзгерістерге ұшырайды, дәрістік, практикалық (семинарлық) сабақтар 1 байланыс сағатқа (50 минутқа) немесе студиялық оқыту 1,  байланыс сағатқа (75 минутқа) немесе лабараториялық және дене тәрбиесі сабақтары 2 байланыс сағатқа (100 минутқа), сонымен қатар барлық оқу практикалар түрлері 1 байланыс сағатқа (50 минутқа), барлық педагогикалық практикалар түрлері 2 байланыс сағатқа (100 минутқа), барлық өндірістік практикалар түрлері 5 байланыс сағатқа (250 минутқа) тең.

Оқушы (студент) өзінің білім беру бағдарламасын  тәлімгер — кеңесші (эдвайзер) —  көп тәжіребесі бар оқытушы арқылы жасайды. Оқу пәндерін меңгеруге  көмек көрсету үшін тьюторлар (оқытушылар) ұсынылады. Тьютордың міндеті —  оқушының (студенттің) оқу әрекетінің барысын қадағалау және оқушыға (студентке) өтілген оқудың барынша  толық көлемде оқытушыға кері қайтарылуы. Яғни, 15 апта бойы өтілген  сабақты меңгеріп, оқытушыға айтып  беру, сондай-ақ кредитін өтеп беру болып  табылады. Топтық консультациялар өткізу (оқу процесінің ішінде). Оқу процесін іске асыру үшін оқытушының және оқушының әр пән бойынша формалар мен құралдары, баспа және электрондық түрде  курсты бейнелейтін, оқушылардың (СӨЖ) өз бетімен игеру деңгейін бақылайтын, олардың өткізу мерзімі мен мазмұнын көрсететін оқу-әдістемелік кешені болуы қажет. Студенттің өздік жұмысының  жоғары тиімділігін қамтамасыз ету  үшін, мазмұны мен оларды өткізу мерзімі көрсетілген оқушының басшылығымен студенттердің өздік жұмысын  қабылдайды Анықтамалық — жолсілтемеге келесі міндеттер енгізіледі:

 Студенттің құқығы мен міндеті; Оқу кезеңіндегі жұмыс жоспары;

GРА орта  балынан есеп айырысу әдістемесі; 
Қорытынды мемлекеттік аттестаттауға қойылатын талаптар.

Оқу пәні бойынша  оқу әдістемелік кешені мыналардан тұрады:    Әр пән бойынша силабус — бағдарламаларды оқытудан;

Практикалық (семинарлық) сабақтардың жоспарынан;

Студенттің  өзіндік жұмысы бойынша тапсырмаларынан; 
Студенттің оқытушы басшылығымен орындалатын  өзіндік жұмысы бойынша тапсырмаларынан;

Және тағы басқалардан тұрады.

Оқу сабақтарын оқыту белсенді шығармашылық формаларда (кейс -сатылар, тренингтер, пікірталастар, дөнгелек үстелдер, семинарлар және т.т.) өткізу керек. Оқу пәні бойынша білімді  бақылау формасы – емтихан  болады. Білімдері көп балды әріптік  жүйе бойынша бағаланады. Қорытынды  аттестаттауды өткізу формасы дипломдық  жұмысты қорғау немесе мемлекеттік  емтихандарды тапсыру болады Оқу процесінің негізгі кезеңін жоспарлауда техникалық және кәсіби білімді кредиттік оқыту жүйесіне ауысуды ұйымдастыруда, осы бағытта кемшіліктерді талдай отырып, сөзсіз қиыншылықтар туындайтынын айта кету керек: [4]

Кредиттік оқыту жүйесінің  жақсы жақтарымен қатар,кемшіліктері де бар:

– білім беру стандарттарын  орнатуда мемлекеттің реттеушілік рөлі аздап кемиді;

– барлық кредиттік жүйелерде  студентке шектен тыс еркіндіктің берілуі;

Алайда, аналитикалық талдаудан  алынған деректер нәтижесінде кредиттік оқыту жүйесінің беретін мүмкіндіктерінің төмендегідей артықшылықтары даусыз: