Бастауыш сынып оқушыларын инновациялық технологиялар арқылы танымдық белсенділігін арттыру мазмұны, формасы мен әдістері

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1Бастауыш сынып оқушыларының  таныдамдық белсенділігін тәрбиелеудің теориялық негіздері

1.1 Оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың мәні, мазмұны, құрылымы

1.2 Бастауыш сынып оқушыларының өз бетіндік жұмысы танымдық белсенділікті қалыптастырудың құралы ретінде

1.3 Бастауыш сынып оқушыларының  танымдық белсенділігін арттырудың  педагогикалық шарттары.

2. Бастауыш сынып оқушыларын  инновациялық технологиялар арқылы  танымдық белсенділігін арттыру  мазмұны, формасы мен әдістері.

2.1. Бастауыш сынып оқушыларының  танымын қалыптастырып дамытудың  педагогикалық мүмкіндіктері

2.2. Оқыту процесінде оқушылардың  танымдық белсенділігін арттырудың  жаңа технологиялары.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

 

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі.“Бүгінгі таңда ұрпақ алдында “Қазақстан 2030” бағдарламасындағы: “Барлық  Қазақстандықтардың өсіп-өркендеу қауіпсіздігі мен әл-ауқатының артуы” деген  ұзақ мерзімдік міндетті үшінші мың  жылдықта іске асыру жауапкершілігі тұр [1]

Президенттің Қазақстан  халқына Жолдауында: “Ұлттық бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалады” деп айтылған. Осы тұрғыдан Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту Тұжырымдамасында: “Орта білім берудің мақсаты-жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби дағдыларының негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілеттері жеке тұлғаны қалыптастыру” деп көрсетілген. [2]

Тәуелсіз Қазақстан  мемлекетінің қазіргі даму кезеңіндегі  қоғамының түрлі сфераларының құрылуы  мен тұлғаның белсенділігінің жоғарылауы арасында байланыс айқындала түсуде.

Осыған байланысты балалардың танымдық әрекетін белсендіру, оны  тиімді басқару және дамыту, ұйымдастырушылық және моральдік-психологиялық тұрғыдан қамтамасыз ету әлеуметтік міндет болып  табылады.

Ұлттың болашағы, тәуелсіз мемлекеттің ертеңгі ұрпағының  рухани байлығы, мәдениеті, саналы ұлттық ойлау қабілеті мен біліміне, іскерлігіне  байланысты.

Егеменді еліміздің  білім беру жүйесінде әлемдік  деңгейге жету үшін жасалынып жатқан талпыныстар оқытудың әр түрлі әдіс-тәсілдерін қолдана отырып, терең білімді, ізденімпаз барлық іс-әрекетінде шығармашылық бағыт  ұстанатын, өзін таныта алатын жеке тұлғаны  қалыптастыру ісіне ерекше мән берілуде. Ендеше, оқушылардың дүниетанымын кеңейтуде танымдық белсенділігін арттырып, білім, біліктерін жетілдірудің қоғамдық мәні зор. Сондықтан оқу үрдісінде баланың білім алуға, өз бетімен әрекет етуге деген құлшынысын оятуға, ақыл ойының дамып, жетілуіне түрткі болатын танымдық белсенділікті арттырудың маңызы жоғары.

Өзіндік таным сабағында  балалар ең алдымен өзін сыйлауға, өздеріне жақын адамдарды, елін, Отанын, мәдениетін жақсы көруге ықпал ете  отырып, ешкімнің көмегінсіз таңдау жасауға, жауапкершілікті түсінуге, ең соңғысы  бақытты өмір сүруіне септігін тигізбек, көмектеспек. [3]

Еліміздегі психология және педагогика саласындағы ғалымдардың, мамандардың назарын аударып  отырған мәселелердің бірі оқушының жеке дамуы, өзіндік жұмысы, білік  дағдыларын қалыптастырудың тиімді жолдары С.Т.Сабыров, Н.Д.Хмель А.Е.Әбілхасымова Р.К.Төлеубекова т.б. ғылыми еңбектерінде қарастырылған.

Оқыту үрдісін жетілдіру  мәселесі көптеген ғалым педагогтермен  психологтердің еңбектерінде Л.В.Занков, М.А.Данилов, Ю.К.Бабанский т.б. зерттелінген. Оқу үрдісінде оқушылардың белсенділігін  арттырудың жолдары мен тәсілдерін, оқушының өз бетінше жұмысын ұйымдастыру, танымдық ізденімпаздық, танымдық белсенділігін қалыптастыру мәселелері туралы жазылған еңбектердің қатарына П.И.Пидкасистый, Н.А.Половникова, Т.И.Шамова, Г.И.Щукина, Р.С.Омарова еңбектері жатады.

Н.Ф.Талызина өзінің “Оқушылардың танымдық іс-әрекетін қалыптастыру”  атты еңбегінде оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың жолдарын атап көрсеткен.

Ал С.Т. Сабыров оқушылардың  танымдық әрекетін арттырудағы оқытудың әдістері мен формаларының дидактикалық жүйесін тиімді қолдануды қарастырған.

А.Аренова математика пәнін  оқыту үрдісінде оқушылардың  танымдық белсенділігін арттыру  мәлелесіне тоқталған.

Қ.Б.Жарықбаев зерттеуінде  оқыту-танымдық іс-әрекеттің психологиялық-педагогикалық  негіздерінде танымдық мотивтердің  жалпы бөлінуін қарастырған.

Н.Қ.Тоқсанбаева оқыту  процесі жүйесіндегі танымдық іс-әрекеттің  құрылымын қарастырған.

Қазіргі қоғам талабына орай орта мектептердегі білім беру сапасын

жақсартуды жүзеге асыратын, оқушылардың танымдық белсенділігін  арттыру проблемасы әлі де зерттеуді  қажет етеді.

Оқушылардың танымдық белсенділігін  қалыптастыру деңгейлері мен педагогикалық  шарттарының болуы зерттеу тақырыбын  “Оқыту процесінде оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың педагогикалық  шарттары деп таңдауға себепші болды.

Зерттеу мақсаты: жалпы  білім беретін мектептердің оқыту  үрдісінде оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың жолдарын теориялық тұрғыда негіздеп, оны  жүзеге асырудың педагогикалық шарттарын  анықтау.

Зерттеудің міндеттері:

1. 5-6 сынып оқушыларының  танымдық белсенділігін арттырудың  теориялық негіздерін жасау.

2. Оқушылардың танымдық  белсенділігін арттыру мүмкіндіктерін  анықтау.

3. Оқушылардың танымдық  белсенділігін арттырудың педагогикалық  шарттарын белгілеу арқылы оның  мазмұны, формасы мен әдіс-тәсілдерін  айқындау. 
4. Оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың тиімділігін іс-тәжірибе жүзінде тексеру.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:

1. Оқушылардың танымдық  белсенділігін арттырудың теориялық  негіздері айқындалды, және негізгі  ұғымдардың анықтамасы нақтыланды.

2. Оқушыларда танымдық  белсенділікті арттыру мүмкіндіктері  айқындалды.

3. 5-6 сынып оқушыларының  танымдық белсенділігін арттырудың  деңгейлері мен шарттары айқындалды.

4. Оқушылардың танымдық  белсенділігін инновациялық технологиялар  арқылы арттыру әдістемесі жасалды.

Зерттеудің практикалық  мәнділігі:

- оқушылардың танымдық  белсенділігін арттыруға байланысты  ғылыми-әдістемелік ұсыныстар жасалынуда. Жеке адамның дамуындағы өзіндік белсенділіктің маңызы

Адам жөніндегі басқа ғылымдардай  педагогика үшін ең басты мәселе жеке адамның дамуы және сол дамудың  көзі мен ықпал күштері. Идеалисттік  және материалистік ағымдар бұл  туралы әр-түрлі ежелден бір-біріне қарама-қарсы келе жатқан теориялық  пікірлердің дұрыс - бұрыстығына  баға беруде оқырманның өзіне қалдырып, оларға тек қана объектив сипаттама  беруді өз міндетіміз деп есептейміз.

Идеализм өкілдері қай бағыттағы  болмасын, жеке адамның қалыптасқан  алдын-ала болжастырылған бағдарламаға теліп ол бағдарламадағы сапа мен  қасиеттер өз бетінше өріс алатынын уағыздайды. Ал тәрбие оларды ойынша, жәрдемші рөль атқарып сол бағдарламаның іске асуына көмектесуші құрал.

Қазіргі кезеңде идеалистік философия  психология мен педагогика әлеуметтік төңкерістер мен күйзелістерге  толы қоғам және адамның тозуына  себепші, сондықтан да адам өзінің шын  кәмелетке жету үшін қоғаммен байланысының ұзақ қажеттілігін дәріптейді.

Бұдан шығатын қорытынды: адамдық  мән рухани және әлеуметтік бостандықты  алу үшін күрес емес, өз болмысының шын ең жоғары сыр мағынасын тану (экзистенциилизм) немесе тәңірлік кемелге  жақындау (неотомизм).  
 
Идеалистік педагогикада жеке адам дамуы жөніндегі пікір-сайыста бірнеше теориялық концепциялар бар Олар: биологизаторлық бағыт: адамның дамуы оның тбиғи (биологиялық) жетілуімен байланысты, соның барысында оның дене құрылымы мен рухани қасиеттері қалыптасады.

Адамдар арасындағы моралдық қатынастар биологиялық негізінде орнағады Аристотель Ф. Леюллер, Э. Геккель, Шлетурно, Ч. Ломброзо  
Психоналитикалық бағыт: жеке, адамдық қалыптасудықоғам залиды.  
Адамның дамуы мен оның мінез-құдқы толығы мен жыныстық инстинктке тәуелді.  
Праграмматикалық бағыт: адамның психикалық дамуы тума инстинктерге байланысты әрбір адамды турақты тәсілдік қасиеттерді сақтаушы ерекше саналық гендер болады. Сондықтан да жеке адамдар мен әлеуметтік топтардың қоғамдағы орнын иеленуі олардың биологиялық болмысын анықталуы тиіс, себебі әр-түрлі халықтар мен нәсілдердің бірі табиғатынан дарынды, ал екіншілері - кемінрек дамыған, ал екіншілері - кемірек дамыған (ДЖ. Дьюй, Э.Л. Торндайк). 
Материалистік бағыттағы философия және оның көрнекті өкілдері және адамның даму мен қалыптасуы туралы:  
-ежелгі грекфилософы Эпикур: адамның қоғамдағы иелеген орнының әртүрлі болуы оның табиғатынан емес турмыстық жағдайы мен топтың түрғысынан. 
- француз философы Гельвций адам қоғамдағы иеленген орнының әр-түрлі болуы оның табиғатынан емес, тұрмыстық жағдайы мен адам қоршаған орта, нәсілдік жәнетәрбиеге байланысты біртұтас әсерлердің нәтижесінде қалыптасады. Соның ішінде аса маңыздасы-тәрбие.  
В.Г. Беменский: адам табиғаттан бірақ оны дамытып, жасайтын қоғамнан 
Н.Т.Чернышевский: адамдарды бұзықтыққа келтіретін табиғат не олардың нәсілдік кемістегі емес қолайсыз қоғамдық жағдайлар мен жаман тәрбие. 
Осы күнгі жөнінде педагогика о»-пікірлер төмендейгіше:  
Адамның қоғамдық тұлға ретінде қалыптасуына оның дамуға деген табиғи қабілеті аса маңызды, әр адам іс-әрекеттің түріне негңз болатыны мен дүниеге келеді соңдықтан да адамның биологиялық және әлеуметтік фактордың рөлі басымды.  
Жеке адамның дамудың ықпалды көзі - тәрбие, қоршаған орта, табиғи нышандарымен қатар тұрса, ол адам қалыптасуына жетекші фактор.  
Жеке адам дамуы мен қалыптасуы жөніндегі теориялық көзқарастар 
Адам жөніндегі басқа ғыдымдардан педагогика үшін де ең басты мәселе- жеке адамның және сол дамудың көзі мен ықпал күштері. Идеалистік және материалистік ағымдар бұл туралы әртүрлі тұжырымдар пайымдауда. Ғылымда ежелден бір-біріне қарама-қарсы келе жатқан теориялық пікірдің дұрыс-бұрыстығына баға беруді оқырманның өзіне қалдырып, оларға тек қана рбъектив сипаттама беруді өз міндетіміз деп есептейміз. 
Идеализм өкілдері, қан бағыттағы болмасын,жеке адамның қалыптасуын алдын-ала болжастырылған бағдарламаға теліп, ол бағдарламадағы сана мен қасиеттер өзбекше өріс алатынын уағыздайды. Ал тәрбие олардың ойынша, жәрдемші рол атқарып сол бағдарламаның іске асуына көмектесуші ғана құрал.  
Қазіргі замандағы идеалисттік философия, психология не ғылыми әлеуметтік төңкерістер мен күйзелістерге қолы қоғам жеке адамның тозуына себепші, сондықтан да адам өзінің шын, кемеліне жету үшін қоғаммен байланысын өті қасиеттілігін дәріптейді. Бұдан шығатын қорытынды адамның мәні рухани және әлеуметтік бостандықты алу үшін үлес емес, өз болмысының ең жоғарғы тану (экзистенцияларды) немесе тәңірлік кемелге жақындық неотомизм. 
Идеалистік идеологиялық осы ғылым дамуы жөніндегі пікір-сайыста бірнеше теориялық аты жеке адам жөніндегі конститутциялар бар. Олар: биологиялық бағыт адамның оның бтабиғи (биологиялық) жетілуімен бағытталыды. Адамдар арасындағы моралдық қатынастар биологиялық негізде орнығады (Аристотель Ы. Мюддер) Геккель, Ш.Летурно, Ч. Ломброзо) Психоаналитикалық бағыт: жеке адамдық қалыптасуды қоғам жайында Адамның дамуы мен оның мінез құлқы толығымен жыныстық инстинктке тәуелді (З. Френд) Праграматикалық бағыт: адамның психикалық дамуы тума инстинктерге байланысты, әрбір адамды тұрақты нәсілдік қасиеттерді сақтаушы ерекше саналық гендер болады. Сондықтан да жеке адамдар мен әлеуметтік топтардың қоғамдағы орнын иелену олардың биологиялық болмысымен анықталуы тиіс, себебі әртүрлі халықтар мен нәсілдердің бірі табылатынын дарындыкемірек дамыған (Дж. Дьюн, Э.Л. Лоридани). 
Материалдық ғылымдағы философия және оның қоршаған ортада адамның дамуы мен қалыптасуы туралы.  
Эпикур: адамның қоғамдағы иелеген орны әртүрлі болуы оның табиғтынан емес, тұрмыста ғылымның даму жағдайы тұрғысында.  
Француз және тәрбиесі бағытының біртұтас әсерлердің нәтижесінде қалыптасады. Соның ішінде аса маңыздысы тәрбие; 
- В.Г.Белинский: адам табиғаттан, бірақ оны дамытып, жасайтын қоғамнан; 
Н.Т. Чернышевский: адамдарды бұзықтыққа келтіретін табиғат не олардың нәсілдік кемістігі емес, қолайсыз қоғамдық жағдайлар мен жаман тәрбие. 
Осы күнгі педагогика жеке адам дамуы жөнінде қалыптасқан о»-пікірлер төмендегіше: 
Адамның қоғамдық тұлға ретінде қалыптасуына, оның дамуға деген и табиғи қабілеті аса маңызды. Әр адам іс-әрекеттің негіз болар нышанмен дүниеге келеді, сондықтан да адамның биологиялық және әлеуметтік даму мүмкіншілігі бір-бірімен тығыз байланыста, бірақ әлемметтік фактордың рөлі басымдау.  
Жеке адамдық дамудың ықпалды көзі – тәрбие, қоршаған орта, табиғи нышандармен қатар тұрса, ол адам қалыптасуына жетекші фактор.  
 
Жеке адамның дамуындағы өзіндік белсенділіктің маңызы 
Адам дамуына тәрбиенің ықпалды күш екенін айта отырып, оның қоршаған орта мен нәсілдік әсерлердің енжар объектісі деп тануға болмайды. Бұл процесте жеке адамның өз белсенділігі мен шығармашыл-жасампаздық іс-әрекетінің маңыздылығын ескеру қажет.  
Жеке адам дамуы мен қалыптасуында ықпал жасаушы әсерлер екі топқа бөлінеді: ішкі және сыртқы. Қоршаған орта тәрбие – сыртқы әсерлер: табиғи орта әсерлернен пайда болатын сезімдер мен толғаныстардың жиынтығы – ішкі әсерлерге жатады. Жеке адамның дамуы мен қалыптасуы осы екі фактордың байланысынан болады. Тәрбие адамның ішкі жан дүниесіне ұнамдық қозғау салып, өзіне бағдрланған өзіндік өңдеу белсенділігін арттыра алса ғана, адам өз дамуындағы қызметін орныдай алғаны.

Қолданылған әдебиеттер

Қолданылған әдебиеттер тізімі. 
 
1. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030: Барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы: Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. Алиматы: Білім, 1997,176б. 
2. Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту Тұжырымдамасы. Астана, 2004ж. 
3. С.Назарбаева. Өзіңді өзің танып - білу бұл да ғылым. Егемен Қазақстан-2004ж.  
4. Н.Ф.Талызина. Формирование позновательности младших школьников. Москва 1988, 97с.  
5. Т.И.Шамова. Активизация учения школьников, Москва: Педагогика 1982, 208с. 
6. Дьяченко В.К.Новая дидактика. М; Народная оброзавание,2000-197с. 
7. Куписевич И.Основы общей дидактики. М; Педагогика, 1986-206с. 
8. Оконь В.Введение в общую дидактику.М; Педагогика,1990-234с. 
9. Селевко В.К.Современные оброзовательные технологии.М; Народное оброзование, 1998, 256с. 
10. Лихечев Б.Т.Педагогика. Курс лекций. М; Прометей, Юрайт,1998. 
11. Баллаев А.А.Активные методы обучения. М;,1986, 256. 
12. Махмутов М.И. Проблемные обучение. М; Педагогика, 1985,198с.  
13. Щукина Г.И. Активизация позновательной деятельности учащихся в учебном процессе. Москва: «Просвещение» 1979, 160с 
14. ЧередовИ.М.Формы учебной работы в средней школе-М:Просвешение61988-255с 
15. Тоқсанбаева Н.Қ. Оқыту процесі жүйесіндегі танымдық іс-әрекеттің құрылымы.п.ғ.к. дисс... Автореф Алматы-2001. 
16. Мөженақова М.С. Мектептің педагогикалық процесінде оқушылардың танымдық қызығушылығын өлкетану материалдары негізінде дамыту.п.ғ.к. дисс...Автореф Қарағанды 2004. 
17. Карпов А.П. Самостоятельная позновательная деятельность школьников в обучение. М., Педагогика 1980, 24с. 
18. Н.Д.Хмель Жалпы білім беретін мектептегі педагогикалық прцесс Алматы «Ғылым» 2002. 
19. Асылжанова М.А. Танымдық іс-әрекет мектепке бейімделудің басты факторы. Дисс... п.ғ.к, Алматы 1999, 144б. 
20. Сабыров Т.С. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру жолдары. А «Мектеп» 1978, 110б. 
21. Педагогика. Дәріс курсы. Алматы 2003, 257-261б. 
22. Ә.Х.Тұрғынбаев. Философия. Алматы «Білім» 2001, 188-190б. 
23. Е.И.Пассов. Коммуникативный метод обучения иноязычному говорению. Москва «Просвещение» 1991, 17-22с. 
24. С.Н.Савина. Внеклассная работа по иностранным языкам в средней школе.Москва «Просвещение» 1991, 12-16с. 
25. Л.В.Щерба. Преподование иностранных языков в средней школе под ред проф Рахманова И.В. Москва «Высшая школа» 1974, 6-13с. 
26. Философия. Алматы «Рауан» 2001, ХІІ тарау Таным 226-238б.  
27. Әбиев Ж.Ә, БабаевС.Б, Құдиярова А.М. Педагогика. Дарын-Алматы-2004, 188-190б. 
28. Бейсембаева З. Студенттердің танымдық әрекетін басқарудың негізгі жолы, Бастауыш мектеп 2003, №9 13-14б. 
29. Б.Рақымова. Оқушылардың танымдық әрекетін дамыту. Бастауыш мектеп 2000, №2 25-26б. 
30. Якобсон П.М.Психологические проблемы мотивации повидения человека.Москва, Просвещение. 1969, 317с. 
31. Рубиннштейн С.Л.Принципы и пути развития психологии. Москва,1946, 704с. 
32. Махмутов М.И.Проблемное обучение. Основные вопросы теории, Педагогика, Москва, 1977, 386с. 
33. Поппер К. Развитие позновательной акиивности самостоятельности учащихся студентов. Саратов, Издательство Сар. Ун-та, 1979, 119с.  
34. Бұзаубақова К. Жаңа педагогикалық технологиялар. Бастауыш мектеп 2004, №10 13-16б. 
35. Бекмуханбетова Р. Тіл сабағында қолданылатын жаңа әдістер. Қазақ тілі мен әдебиеті 2004, №8 3-5б. 
36. Г.Пазылова. Оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру. Бастауыш мектеп 2000, №4 13-14б. 
37. Эльконин Д.Б. Психология игры. М., Педагогика. 1976, 304б. 
38. Кисметова Г. Методы активного обучения студентов в высшей школе. Поиск 2001. 
39. Половникова Н.А. О теоретических основах воспитания позновательной самостоятельности или в обучении. Казань, 1986,202с. 
40. Рубинштейн С.Л. Принципы и пути развития психологии. М; 1946,810с. 
41. Кулжанбекова Т. Использование игр на заниятиях английского языка как фактор формирование учебной и позновательной активности студентов. Поиск 2001, 219-220с. 
42. А.Қадысқызы., А.Есенғалиева. Ағылшын тілі сабағында сөйлеу формуласын қолдана отырып коммуникативтік хабарлықты қалыптастыру. Ұлт тағлымы-2002, 69-71б. 
43. Е.Ешимбетова. Танымдық қызығушылықтың қалыптасуының тілдерді оқумен байланыстылығы және оның теориялық негіздері.Ұлт тағлымы-2005, 294-296б.  
44. Қайыпова Ш. Танымдық белсенділік тәсілдері. Қазақстан мектебі 2005, №2 32-34б. 
45. Қоянбекова С. Танымдық іс-әрекетті белсендіру ерекшеліктері. Қазақстан мектебі 2003, №7 25-27б. 
46. Қамалбекова А. Оқушылардың танымдық қызығушылығын ойын әрекеті арқылы арттыру. Бастауыш мектеп 2005, №5 18-20б. 
47. Қапанов А. Студенттердің танымдық іс-әрекетін жетілдіру. Биология және салауаттылық негізі 2003, №6 12-13б. 
48. Қожамберлиев Б. Руханилық танымдық мәселе. ҚР. ҰҒА хабаршы 2003ж, №4 107-111б.  
49. Қайыпова Ш. Танымдық шығармашылыққа баулиық. Қазақстан мектебі 2005, №7 56-58б. 
50. Мустафина Ф. Оқушының танымдық белсенділігі және ізденісін қалыптастыру. Информатика негіздері 2005, №2 27-28б. 
51. Мустаяпова А. Танымдық белсенділікті арттыру әдістері. Биология және салауаттылық негізі 2003, №6 16-17б. 
52. Едігенова А. Танымдық қызығу ерекшеліктері. Қазақстан мектебі 2003, №10 48-51б. 
53. Рысбекова А. Танымдық қабілетті арттыру шарттары. Қазақстан мектебі 2004, №7 38-39б. 
54. Дауалбаева Ә. Танымдық ойындар. Сынып жетекшісі 2005, №3 14-19б. 
55. Наубаева Х.Т. Оқыту процесіндегі танымдық әрекеттің қалыптасуы жайлы. Хабаршы вестник Алматы 2004, №3(1) 31-34б. 
56. Мұқанова Ү. Танымдық қабілет әркімге тән. 
57. Оқушының тұлғалық қасиеттерін дамытудың педагогикалық негіздері. С.Қалиев, Ш.Майғаранова, Т.Н.Нысанбаева, А.А.Бейсенбаева. Алматы: «Білім» 2001. 
58. Қожамберлиев Б. Руханилық танымдық мәселе. ҚР. ҰҒА хабаршысы-2003, № 4 107-111б. 
59. Мустояпова А. Оқушылардың танымдық белсенділігін қалыптастыру. Бастауыш мектеп-2003, №12 22-33б. 
60. Айтбекова М. Бағытты білім беруде жаңа технологияларды енгізудің жеке тұлға дамуына әсері. Қазақ тілі мен әдебиеті-2005, №3 3-5б. 
61. Мустафина Ф. Оқушылардың танымдық белсенділігі мен ізденімпаздығын қалыптастыру. Информатика негіздері-2005, №2 27-29б. 
62. Бекболғанов Е. Өзіндік танымдық іс-әрекетті белсендіру. Қазақстан мектебі-2003, №11, 11-13б. 
63. Сәулебекова М. Мектеп оқушысының танымдық іс-әрекетін белсендіру-оның тұлғалық дамуының негізі. Мектеп директоры 2002, №3 34-36 б. 
64. Н.Бегалиева. Танымдық іс-әрекет. Қазақстан мектебі-2003,-59-61б. 
65. Қоянбекова С. Танымдық қызығуды белсендіру. Қазақстан мектебі-2003, №6 46. 
66. Ж.Б.Қоянбаев, Р.М.Қоянбаев. Педагогика.Алматы-2000, 207-209б. 
67. Нұрбеков Ж. Танымдық іс-әрекетті қалыптастыру. Қазақсатн мектебі 2003, №8 24-25б. 
68. Леонтьев А.Н,Проблема деятельности в психологии. Москва, 1972 №9, 95-105с. 
69. Хрущев В.А. Оқыту барысында таным процесін ұйымдастыру мәселелерінің кейбір аспектілері. Ұлағат 2001, №5 59-60б.