Арганізацыя тэставай работы па арфаграфіі

Пасля правядзення тэсту  ў эксперыментальным класе намі былі атрыманы наступныя вынікі: высокі ўзровень у 5 чалавекі (20%), сярэдні ўзровень у 10 чалавек (53%) і нізкі ўзровень у 4 чалавекі (27%). Ацэньваючы ўзроўні арфаграфічнай пісьменнасці эксперыментальнага класа, можна зрабіць выснову аб тым, што пераважным узроўнем з'яўляецца сярэдні, прадстаўлены больш чым паловай класа - 53%, на другім месцы нізкі зафіксаваны ў 27%, на апошнім узроўні высокі, адзначаны ў 20%.

Абагульненыя дадзеныя па выніках праведзенага тэсту, накіраванага на выяўленне ўзроўню сфарміраванасці  арфаграфічнай пісьменнасці малодшых школьнікаў прадстаўлены ў табліцы 1 і малюнку 1.

 

Табліца 1. Вынікі ўзроўня сфарміраванасці арфаграфічнай пісьменнасці эксперыментальнага класа на пачатак даследна - эксперыментальнай работы.

Узровень сфарміраваннасці арфаграфічнай граматнасці	Эксперэментальны клас
	Колькасць вучняў	%
Высокі	5	20
Сярэдні	10	53
Нізкі	4	27

 

 

Малюнак 1. Вынікі ўзроўня сфарміраванасці арфаграфічнай пісьменнасці эксперыментальнага класа на пачатак даследна - эксперыментальнай работы.

Робячы якасны аналіз напісання  тэсту вучнямі эксперыментальнага класа, можна адзначыць, што найбольшая колькасць памылак была дапушчана вучнямі пры напісанні галосных о, э, а; правапіс спалучэнняў галосных у іншамоўных словах; правапіс  у, ў. Так сама былі дапушчаны памылкі ў правапісу  д і дз, т і ц.

Такім чынам, на аснове атрыманых  вынікаў мы робім выснову, што  магчымай прычынай гэтага можа быць не веданне правілаў, а таксама не сфармаваны навык арфаграфічнага самакантролю. Для павышэння ўзроўню арфаграфічнай  пісьменнасці намі было праведзена эксперыментальнае  навучанне на аснове ўключэння ў  ўрокі розных тэставых заданняў і  практыкаванняў з элементамі самакантролю і карэкцыйнай работы заснаванай на іх. Апісанне гэтай частцы працы  прадстаўлена ў наступным параграфе.

 

 

2.2. Методыка правядзення фарміруючага і кантрольнага этапу эксперыменту

 

Працэс фарміравання арфаграфічных  навыкаў патрабуе вялікіх  намаганняў як з боку настаўніка, так і з  боку вучняў. Як паказвае практыка,         павышэнне арфаграфічнай пісьменнасці школьнікаў было і застаецца адной  з галоўных праблем методыкі мовы. Поспех навучання арфаграфіі залежыць ад многіх фактараў. У першую чаргу  – ад таго, калі і на аснове чаго распачаць навучанне арфаграфіі. Паўстае пытанне, як дабіцца, каб  малодшыя школьнікі свядома авалодалі  правіламі. А для  кожнага настаўніка ўзнікае праблема, з дапамогай якіх сродкаў забяспечыць   паступальны рух у выпрацоўцы трывалых арфаграфічных навыкаў.

Фарміраванне арфаграфічнага навыка ў пачатковых класах адбываецца на кожным этапе ўрока: у час выканання  хвілінак чыстапісання, пры рабоце над слоўнікава-арфаграфічнымі практыкаваннямі, тлумачэнні новага матэрыялу  ці самастойнай  працы. Разам з тым, неабходна  засяродзіць увагу настаўнікаў  на тым, што арганізацыя вучэбнай дзейнасці на ўроку беларускай мовы павінна спрыяць не толькі выпрацоўцы арфаграфічных навыкаў, але і  актывізацыі пазнавальнай дзейнасці  вучняў, станоўчай матывацыі вывучэння  беларускай мовы, павышэнню цікавасці  да прадмета.

 У падручніках пададзена  дастатковая колькасць матэрыялу,  які можна выкарыстаць на ўроку.  Але розныя гульнявыя дзеянні  павышаюць цікавасць да прадмета. А прыёмы слыхавой, зрокавай, рухомай  нагляднасці, займальныя пытанні,  моманты неспадзяванасці садзейнічаюць  не толькі актывізацыі разумовай  дзейнасці, але дапамагаюць настаўніку  больш эфектыўна арганізаваць  работу па пераадольванню недахопаў  у мове і развіццю правільнага  вымаўлення гукаў, слоў і сказаў, спрыяюць фарміраванню арфаграфічных  навыкаў. 

Праграма па беларускай мове апошнім часам змяняецца даволі часта: кожны год прапануецца  розная колькасць слоўнікавых слоў для абавязковага вывучэння. Засвоіць  вучнямі напісанне слоўнікавых  слоў дапамогуць розныя гульнявыя прыёмы.

На этапе фарміруючага эксперыменту нашай мэтай з’яўляецца навучыць вучняў пачатковага звяна граматна  пісаць па-беларуску і захаваць цікавасць да прадмета. У сувязі з гэтым быў распрацаваны комплекс заданняў, гульнявых прыемаў, накіраваных на развіццё навыку арфаграфічнага самакантролю.

Заданне тыпу  “Перастаў літары, каб атрымалася слова” зацікавіць не толькі вучняў з высокай матывацыяй, але і з нізкім узроўнем навучанасці.

СЦЬЁ________

ЯНМА________

ОЛАКАВ_______

ЭРМАСФАЛТ__________

АКУРЧ______

РОПЯ______

РАБЯВ_______

ОРЧАХМА_______

ЭЗБ_______.

 

Або “Збяры слова”. Складзі са складоў назвы чатырох галаўных убораў. Запішы.

КА                     ПА                        ШЫ                           ЦЫ    БЕ

             НА                      ПЯ                         ЛІНДР

МА                     ПКА                     ЛЮШ                    РЭТ

 

На этапе “Пазнаванне слоўнікавага слова” неабходна прачытаць яго правільна арфаэпічна, паставіць націск, патлумачыць літару, якую трэба запомніць. Паказываецца друкаваная картка з выдзеленай літарай. Слова запісваецца на дошцы і ў сшытках (яблык, дождж, надвор’е). На наступным  уроку прапануецца пазнаць слова ў тэксце.

 

а) Яблык гэткі, як у садзе,                   б) Запытаў зялёны жук:

Вышывала мама Надзі                          -   Хто там у лагчыне?

Спелы яблык, самы смак                       Ды маўчыць таўсты павук,

Не ўксіць, аднак, ніяк!                            Круціць павуцінне.

 

Падбіраем да слоўнікавага слова такія словы, якія падыходзяць  па сэнсу  і абазначаюць прымету  предмета.

А) Яблык (які?) зелёны, спелы, румяны,  круглы, смачны.

Б)  На ніцях белай па..уціны  прыносяць восень па..учкі.

Павучкі (якія?) ....

Перад намі стаяла важная задача: развіць у вучняў уменне кантраляваць, перш за ўсё, самога сябе, крытычна ацэньваць  сваю дзейнасць, знаходзіць памылкі, шляхі  іх ліквідацыі, вызначаць мяжу свайго «веды - няведанне».

Работа над арфаграфіяй  слоў праводзілася ў наступных практыкаваннях:

а) змяніце слова па пытаннях склонаў (пенал, пенала, пеналу, пеналам, у пенале);

б) падбярыце аднакаранёвыя  словы (павук, павучок, павуціна, павуцінка, павуцінне, павучыны, павуковы);

в) прачытайце словы і  ўстаўце прапушчаную літару (па..ук, дож.., ласта..ка, мяк..);

г) суаднясіце малюнак і  слова;

д) знайдзіце пару:

калідор                                скрыпучыя

ручнік                                   мяккі

надвор’е                             вузкі

дзверы                                 сонечнае

з)  прачытайце,  выпраўце 4 памылкі. Праверце па слоўніку.

Завжды, звенець, капелюш, майстар, настаўнік, нечутна.

ж) прачытайце,  перакладзі на беларускую мову.

Тетрадь _______                      Карандаш__________

Учебник ________                   Дневник___________

Пенал_________                      Ластик_____________

 

Адзін з эфектыўных сродкаў  развіцця цікавасці да вучэбнага  прадмета з’яўляецца дыдактычная гульня. Улічваючы ўзрост вучняў, можна з упэўненасцю казаць пра тое, што метад пазнавальнай гульні будзе з'яўляцца матывацыйным сродкам. Зыходзячы з гэтых меркаванняў, мы для дасягнення пастаўленай мэты выкарыстоўвалі гульнявыя заданні. Гульні складаліся з улікам накіраванасці на выкананне дзеянні самакантролю. Час для гульняў адводзіўся не на пэўным этапе ўрока, а ў залежнасці ад паводзін дзяцей. Гэта значыць, мы праводзілі падобныя гульні бачыўшы, што ў вучняў заняпад сіл ці адсутнасць цікавасці. (Дадатак 3).

У якасці дыдактычнага матэрыялу  можна выкарыстоўваць загадкі, прыказкі, прымаўкі. Выклікае цікавасць як сам  працэс адгадвання загадак, так і  вынік гэтага адпаведна інтэлектуальнага спаборніцтва. Загадкі пашыраюць  кругагляд дзяцей, знаёмяць іх з  навакольным светам, з'явамі прыроды, праз міжпрадметныя сувязі развіваюць і ўзбагачаюць гаворка [54 с.44] Таксама  яны «маюць неацэннае значэнне ў  фарміраванні інтэлектуальных кампанентаў  здольнасці да творчасці:. Лагічнага  мыслення (здольнасць да аналізу, сінтэзу , параўнанні, параўнанні), элементаў  эўрыстычнага мыслення (здольнасць вылучаць гіпотэзы, асацыятыўнасць, гнуткасць, крытычнасць мыслення) »[60, с.44] Загадка  па словах К.Д.Ушинского,« дастаўляе  розуму дзіцяці карыснае практыкаванне  ». На думку сучасных педагогаў, «працэс  адгадваньня з'яўляецца своеасаблівай  гімнастыкай, мабілізуючай і трэніруе разумовыя сілы дзіцяці. Адгадваньня  загадак адточвае і дысцыплінуе  розум, прывучаючы дзяцей да выразнай логіцы, да развагі і доказу». [26 с.23]

Адгадваньня загадак можна  разглядаць як працэс творчы, а саму загадку - як творчую задачу. Загадкі  выкарыстоўваюцца тыя, у адгадках якіх ёсць патрэбная нам арфаграмы.

Напрыклад: “Разгадай загадку”

Румяны Піліп да палкі  прыліп. (Я______к).

 

І тонкі, і доўгі, а з  травы не відаць. (Д________ж).

 

Бязвоблачнае, яснае,

Нібы дзіцячы смех.

То хмурае і шэрае,

Нібыта дзень памерк. (Н___________е)

 

Нітак многа, а ў клубок не зматаеш. (П______к)

Затым даецца  тлумачэнне  значэння слова; вучні ўспамінаюць, дзе сустракалі яго. Ідзе работа на запамінанне. Можна выкарыстаць  прыём мнематэхнікі: на што падобна, з чым звязана слова. (гарбуз, вусень, яблык, дождж, павук).

Адным з метадаў, якія спрыяюць імкненню вучняў да самаправеркі, мы выбралі метад взаімаправеркі. Правяраючы працу свайго суседа па парце або іншага аднакласніка, дзіця адчувае пэўную адказнасць, выконваючы праверку з вялікай увагай. Вучні заўсёды імкнуцца быць падобнымі на дарослых (Ш.А. Аманашвілі), быць суб'ектамі вучэбнай дзейнасці, таму взаімаправерка матывуе вучня на кантроль высокага ўзроўню. А пры фарміраванні дзеянні самакантролю «неабходна ісці ад кантролю за дзеяннямі іншых да кантролю за сваімі ўласнымі дзеяннямі». Эффектыўны вынік дае работа ў парах з картачкамі. У кожнага вучня свая картачка. Адзін з іх становіцца “настаўнікам”, другі – “вучнем”. “Настаўнік” кантралюе выкананне “вучнем” задання. Затым ролі мяняюцца. Цяпер “вучань” становіцца “настаўнікакам”. Ён тлумачыць арфаграму, запісвае слова.

 

Картка №1:

   д                  с                 д              с                б

Горат        прыказка     нарот          указка        дуп 

 

         Літарныя дыктанты для перфакарт. Гэты прыём дапамагае захаваць лішнія хвіліны на ўроку, а таксама садзейнічае замацаванню пэўных арфаграфічных навыкаў. Картка №1: дождж, брод, прыказка, рэпка, год, сцежкі, выраз, ястраб

Праверка: дж, д, з, п, д, ж, з, б.              

Такім чынам, на этапе фарміруючага эксперыменту для фарміравання навыкаў арфаграфічнага самакантролю мы выкарыстоўвалі наступныя метады і прыёмы: метад узаемакантролю, метад пазнавальнай гульні, прыём пошуку арфаграм ў тэксце, карткі. Якім чынам правядзенне апісанай методыкі адбілася на ўзроўні сфарміраванасці ў малодшых школьнікаў арфаграфічнага самакантролю, паказалі вынікі кантрольнага этапу эксперыменту.

2.3. Методыка кантрольнага  этапу эксперыменту і аналіз  атрыманых вынікаў

 

Мэта дадзенага этапу: вызначыць эфектыўнасць фарміруючага этапу доследна - эксперыментальнай працы. На гэтым этапе доследна - эксперыментальнай работы вырашаліся наступныя задачы:

1. Выявіць узровень сфарміраванасці  арфаграфічнага самакантролю навучэнцаў  эксперыментальнага класу ў выніку доследна - эксперыментальнай працы.

2. Параўнаць узроўні арфаграфічнага  самакантролю эксперыментальнага класа на розных этапах доследна - эксперыментальнай працы.

З. Зрабіць выснову аб эфектыўнасці выкарыстання тэставых заданняў на ўроках беларускай мовы для фарміравання арфаграфічнага самакантролю.

Для вырашэння гэтых задач  быў прапанаваны тэст, які адпавядае  патрабаванням да правядзення кантролю па беларускай мове з дзецьмі дадзенага  ўзросту (Дадатак 4).

Тэст праводзіўся ў  эксперыментальным класе, з той жа колькасцю дзяцей, што і на якіх фарміруючым этапе.

Ацэньванне тэсцірвання  праводзілася па папярэднім нарматывам:

На аснове аналізу вынікаў  работ дзяцей, было выяўлена тры  ўзроўню арфаграфічнай пісьменнасці: высокі, сярэдні і нізкі. Да высокага ўзроўню сфарміраванасці арфаграфічнай  пісьменнасці, адносяцца дзеці, якія не дапусцілі ні адной памылкі, дапусцілі 1-2 выпраўленне. Сярэдні ўзровень прадугледжвае  наяўнасць не больш за 2 памылкі, 1-2 выпраўленне, нізкі ўзровень прадугледжвае  не выкананне 50 % прапанаваных тэстаў, наяўнасць 3 і больш памылак і выпраўленняў.

На падставе адзнак за напісанне  тэсту вучнямі эксперыментальнага класа, зафіксаваныя наступныя паказчыкі: высокі ўзровень паказалі 6 чалавек (40%); сярэдні ўзровень ў 12 чалавек (56%); нізкі  ўзровень у 1 чалавек (4%).