Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану

АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ  ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

Р.Қ. Аитимова

Қабдікәрім Ыдырысов атындағы жалпы орта білім беру мектебінің математика пәнінің мұғалімі

Әуелбек ауылы, Ақтоғай  ауданы

 

«Еліміздің ертеңі бүгінгі  жас ұрпақтың қолында,

ал жас ұрпақтың тағдыры  ұстаздардың қолында»

Н. Ә. Назарбаев

 Егеменді еліміздің тірегі – білімді ұрпақ. ХХІ ғасыр- білімділер ғасыры болмақ. Жаңа кезеңге бет бұру оңай емес. Ол үшін болашақ ұрпағын тәрбиелеу керек. 

         Біріккен ұлттар ұйымының шешімімен  «ХХІ ғасыр –ақпараттандыру ғасыры»  деп аталды. Қазақстан Республикасы  да ғылыми-техникалық прогрестің  негізгі белгісі – қоғамды  ақпараттандыру болатын жаңа  кезеңге енді. Қоғамды ақпараттандыру  экономиканың, ғылымның, мәдениеттің  дамуының негізгі шарттарының  бірі. Осы мәселені шешудегі басты  рөл мектепке жүктеледі.

Елбасының «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты жолдауында «Алдымызда ақпараттық технологиялар мен ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағытталған мамандандырылған білім беру бағыттарын құру міндеті тұр» делінген, сондай-ақ осы жолдауда «Он-лайн тәсілінде оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құру қажет» деп атап көрсетілгендей бүгінгі күні білім беру жүйесі жаңа педагогикалық технологияға негізделінуін және ақпараттық құралдарының кеңінен қолданылуын қажет етеді. Осылайша, оқу-тәрбие үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану заман талабынан туындап отыр.

Білім беру үрдісін ақпараттандырудың  мақсаттары:

- жаңа ақпараттық технологияларды  пайдалану арқылы дамыта оқыту;

- дара тұлғаны бағыттап  оқыту;

- үйренушінің 

             а) шығармашылық әлеуетін дамыту;

ә) коммуникативтік әрекеттерге  қабілетті болуын дамыту;

              б) сараптамалық-зерттеу қызметі  дағдыларын дамыту;

              в) оқу қызметі мәдениетін дамыту;

- оқу-тәрбие үрдісінің  барлық деңгейлерін қарқындандыру,  оның тиімділігі мен сапасын  арттыру.

           Дамыған елдердің тәжірибесі  көрсетіп отырғандай, ұлттық мемлекеттің   гүлденуі негізгі шешуші үш  фактордан тұрады.

1. Жаңа ғылыми жаңалықтарды игеруі;
2. Білімнің деңгейін көтеруі;
3. Мамандардың кәсіби білімі мен білігі.

 ҚР Мемлекеттік жалпыға  міндетті орта білім беру стандартында  күтілетін білім беру нәтижелері  үш деңгейде қарастырылады:

• базалық құзіреттіліктер- оқушының «өмірдегі есею рөлін» орындауға, «азаматтың конструктивті рөлін» атқаруға, бүкіл өмір бойына білім алуды жалғастыруға дайындығы.
• Түйінді құзіреттіліктер- проблемалық ситуацияларды (өмірлік, тұрмыстық, оқу) шешу мақсатында өзінің потенциалды мүмкіндіктерін толық жүзеге асыру қабілеті. Түйінді құзіреттіліктер:- проблемалардың шешімін табу, ақпараттық, коммуникативтік құзіреттіліктер

Ақпараттық құзіреттілік:

• сын тұрғысынан ұсынылған ақпараттар негізінде саналы шешім қабылдауға;
• өз бетінше мақсат қоюға және оны негіздеуге, мақсатқа жету үшін танымдық қызметті жоспарлауға және жүзеге асыруға;
• ақпаратты өз бетімен табуға, талдауға, іріктеу жасауға, қайта қарауға, сақтауға, түрлендіруге және тасымалдауға, оның ішінде қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың көмегімен жүзеге асыруға;
• логикалық операцияларды (талдау, жинақтау, құрылымдау, тікелей және жанама дәлелдеу, аналогия бойынша дәлелдеу, моделдеу, ойша эксперименттеу, материалды жүйелеу) қолдана отырып, ақпаратты өңдеуге;
• өзінің оқу қызметін жоспарлау және жүзеге асыру үшін ақпаратты қолдануға мүмкіндік береді.

Жедел дамып отырған ғылыми –техникалық прогресс қоғам өмірінің барлық салаларын ақпараттандырудың  ғаламдық процесінің негізіне айналды. Тұтас дүние қалыптастыру мен  қоғамдастықтар, жеке адам мен бүкіл  дүниежүзілік қоғамдастықтың өмір сүруі  үшін жаңа жағдайларды қамтамасыз етуде  ақпараттық –коммуникациялық технологиялар  маңызды рөл атқарады. Білім беру саласында электрондық байланыс жүйелерінде ақпарат алмасу, интернет, электрондық пошта, теле-конференция  телекоммуникациялық жүйелер арқылы іске асырылуы керек.

Ақпараттық –коммуникациялық технология электрондық есептеуіш  техникасымен жұмыс істеуге, оқу  барысында компьютерді пайдалануға, модельдеуге, электрондық оқулықтарды, интерактивті тақтаны қолдануға, интернетте жұмыс істеуге, компьютерлік оқыту бағдарламаларына негізделеді. Ақпараттық әдістемелік материалдар коммуникациялық байланыс құралдарын пайдалану арқылы білім беруді жетілдіруді көздейді.

Ақпараттық – коммуникациялық  технологиялардың келешек ұрпақтың жан-жақты білім алуына, іскер  әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын педагогикалық, психологиялық жағдай жасау үшін де тигізер пайдасы аса мол.           

Заман ағымына қарай ақпараттық технологияларды қолдану айтарлықтай  нәтижелер беруде. Кез келген сабақта  электрондық оқулықты пайдалану  оқушылардың танымдық белсенділігін  арттырып қана қоймай, логикалық ойлау  жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен  еңбек етуіне жағдай жасайды.

Ақпараттық – коммуникациялық  технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі сабақтастыққа қолдану  негізгі мәнге ие болып отыр

АКТ компоненттері:

• Электронды оқулықтар;
• Power Point, ActivInspire, ActrivStudio бағдарламалары;
• Интернет желісі;
• Аудио және бейнетаспалар;
• Арнайы мультимедиа техникалары.

Ақпараттық технологияларды  жүзеге асырудағы мүмкіндіктің бірі-электронды оқулық. Электронды оқулық – бұл  дидактикалық әдіс-тәсілдер мен ақпараттық технологиянықолдануға негізделген  түбегейлі жүйе. Электронды оқулықпен  оқыту мұғалімнің оқушымен жеке жұмыс істегеніндей болады. Электронды оқулық тек қана оқушы үшін емес, сондай-ақ мұғалімнің дидактикалық әдістемелік көмекші құралы болып табылады.

Өз тәжірибемде мұндай оқулықтармен жиі қолданамын. Мысалы биылғы оқу жылында 8-сыныптың геометрия  сабағында «Төртбұрыштың ауданы»  тақырыбын өту барысында қолдандым.

Сабақтың тақырыбы айтылғаннан  кейін алдын ала құрылған топтардағы оқушылар оқулықтағы мәтінмен өздері жұмыс жасайды, яғни

материалды толық оқып шығып әрбіреуі өз түсінгендерін  ортаға салып тірек-сызбадағы сұрақтарға жауап беруге тырысады. Бұдан соң сынып электронды оқулықпен жұмыс жасайды.

Электронды оқулықта алдымен  барлық төртбұрыштардың аудандарының ережелері, бұдан соң осы аудандарды есептеуге арналған формулалар беріледі. Осылардан кейін трапецияның  ауданын табуға арналған есептің  шығарылу жолы үлгі ретінде беріледі. Бұлардың бәрі де автордың даусымен түсіндіріліп отырады.

Үшінші кезеңде тақырыпты  бекітуге арналған бес жаттығуды  орындау ұсынылады. Әрбір есепті шығарып болғаннан кейін оқушы өзінің жауабын оқулыққа енгізеді, ал оқулық жауаптың дұрыс, не дұрыс еместігін көрсетеді. Жауап дұрыс болмаған жағдайда оқушының сесепті қайтадан шығаруға мүмкіндігі бар.

Төртінші кезеңде оқушыларға тақырып бойынша алған білімдерін тексеруге арналған он есептен тұратын  тест тапсырмалары ұсынылған.

Оқушы тест тапсырмаларын  орындап болғаннан кейін оқулық бетінен оның нәтижесін көре алады. Бұдан соң қатемен жұмыс жасалады.           

 

 

Электрондық оқулықтардың құрылымы негізінен келесідей:

• Анықтамалық материал;
• Жаңа тақырып мазмұны;
• Есептердің шығарылу үлгісі;
• Ауызша және жазбаша тапсырмалар;
• Тест тапсырмалары

АК технологиясының мүмкіндіктері: 1. Оқушының қызығушылығын арттыру; 2. Сабақ уақытын тиімді пайдалану; 3. Оқушылардың ынтасы мен қабілетін  арттыру; 4. Өз бетімен жұмыстануға  дағдыландыру.

Оқушылар үшін электрондық  оқулық өздігінен білімін толықтырып отыруға және мақсатты түрде бітіру емтихандарына дайындалуға мүмкіндік  беретін ақпарат көзі. Электрондық  оқулықтар бойынша оқушы тапсырманы қызыға орындайды, сонымен қатар  өз қатесін табады.

   Электрондық оқулықтың  тиімділігіне тоқталатын болсақ, оны төмендегідей атап өтуге  болады:

• Анықтамалық оқыту элементі арқылы ағымдағы сабақ бойынша анықтамалыққа мүмкіндік алу;
• Мультимедиалық ақпараттық технологияны пайдалану;
• Ағымдағы сабақ бойынша ішкі және сыртқы тексеруді жүзеге асыру;
• Компьютерлік сауаттылығын қалыптастыру;
• Сабаққа деген қызығушылығын ояту негізінде білім сапасын арттыру.

Электронды оқулықтың  ерекшелігі модульдікке сәйкестігі және оқып үйренуге икемділігі. Бұл  оқулық ғылыми-педагогикалық құрал.

Нәтижелігі:

1. Тез арада қайтарма  байланыс болуын қамтамасыз етеді  (интерактивті қасиеті);

2. Қажетті материалдарды  жылдам тауып алу;

3. Гипермәтіндік түсіндіруден  жан жақты ақпараттық материалдар  алады;

4. Білім, білік іскерлігін  әрбір тараулар бойынша тексеруге,  бағалауға болады.

Қолданылуы:

1. Теориялық материалды  өз бетімен оқып-үйренуге, зерттеуге  мүмкіндік береді;

2. Сабақты иллюстрациялық  материал ретінде жабдықтауға  көмектеседі;

3. Сабақта және тыс  уақытта өз бетімен әртүрлі  деңгейлі, шығармашылық тапсырмалар  орындауға мүмкіндік береді;  

4. Емтиханға дайындық  кезінде пайдаланылады. 

Электронды оқулықтарды  қолдану барысында оқушылардың  сабаққа деген қызығушылығының  күрт артқандығы байқалады. Сондай-ақ мұғалімдер де өзіне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші құралдарды молынан  ала алады.

      Әрбір мұғалім  компьютердегі Word, Power Point  және ActivInspire бағдарламаларын жеңіл түрде игеріп ала алады. Бұл бағдарламалардың негізгі міндеті-ақпаратты қабылдау және есте сақтаудың тиімділігін арттыру мақсатымен көрмелерді, флипчарт-сабақтарды жоспарлау, жасау және өңдеу. Бұл бағдарламалар кез келген пән үшін тез және ешқандай шығынсыз көрме, флипчарт- сабақтар дайындауға мүмкіндік береді. Power Point  бағдарламасында түрлі графиктер, суреттер, бейнекөріністер, дыбыс және музыка тыңдатып көрсетуге болады. Слайдтардағы әртүрлі түстер, анни мациялық эффектілер-барлығы сабақ процесінде белгілі бір уақытқа дейін оқушылардың зейінін тұрақтандыруға мүмкіндік береді. Power Point  бағдарламасының кемшілігі-сабақ барысында қолданған кезде оқушы тақтада жұмыс жасай алмайды.

Аталған бағдарламаның көмегімен  құрылған сабақтарды өз тәжірибемде  жиі қолданамын. Әсіресе, 5-сыныпта  «Үлестер. Жай бөлшектер», «Жай бөлшектерге  амалдар қолдану», 6-сыныпта «Координаталық түзу», «Оң және теріс сандар», «Координаталық жазықтық» және басқа да тақырыптарды оқып-үйрену барысында жақсы нәтижелерге қол жеткіздім. Оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды қолданудың тиімділігі сондай, тіптен үлгерімі нашар оқушылардың белсенділігі арта түседі.

      Интербелсенді  тақтаActivInspire бағдарламасымен жұмыс жасаудың ажырамас бөлігі. Интербелсенді электронды тақтаны пайдалану ақпараттық-коммуникативтік технологияларды қолдану арқылы білім сапасын арттыруға ықпал етеді. Оқушылар сабаққа дайындалуға белсенді кіріседі, бұл олардың оқу-зерттеу жұмыстарында шығармашылықпен жұмыс жасауға дағдыларын дамытады.

     ACTIVpanel-pro Активпанелі  жеке компьютерді басқаруға, тікелей  экранда жазуға, сурет салуға, ақпарат  енгізуге, арнайы қарындашпен тікелей  экранда жұмыс істеуге мүмкіндік  береді.

     ACTIVote тестілеу жүйесі барлық оқушыларға жалғаусыз радиопульт арқылы берілген сұрақтың жауаптарымен танысып, бір нұсқасын таңдауға мүмкіндік береді. Радиопульт арқылы түскен жауаптарды  ACTIVboard  қабылдайды, өңдейді. Мұғалім оқушылардан тікелей ақпарат алып, жауапты тексеру мен бағалау мүмкіндігін пайдаланады. ACTIVote  жүйесімен тестілеу, талқылау, ақпарат жинау, пікірсайыс барысында кері байланыс орнату үшін пайдалануға болады. ACTIVote тестілеу жүйесі кішкене қобдишада 16 немесе 32 пультпен беріледі.

ACTIVwand сілтеу таяқшасы «компьютер тышқаны» функциясын орындайды. Оның ұзындығы 53 см. Сілтеу таяқшасы тақтаның бар бөлігіне еркін жетеді. Ол «жеңіл ұстау», «жеңіл пайдалану» кнопкасы бар құлақшасымен дайындалған. Ол тек көрсетіп қана қоймайды, бейнені ашу үшін бұралады да.

   ActivInspire бағдарламасындағы «жалпы ресурстар»дың ішінде математика сабағына керекті барлық негізгі құралдар - сызғыш, транспортир, өшіргіш, клавиатура, циркуль, калькулятор, математикалық фигуралар, т.б., химия сабағының құралдары, гуманитарлық пәндерде қолданылатын портреттер, түрлі суреттер, ән-күй сабағының өтілуіне керекті музыкалық аспаптардың суреттері – жалпы барлық пәндер бойынша флипчарт сабақтарды құруға арналған құралдар бар.