Кұқықпен пен мораль

МАЗМҰНЫ

 
Ι. Кіріспе.  

1.1 Құқық  және  мораль түсінігі

 

ΙΙ. Негізгі бөлім

2.1 Құқықтың пайда болуы мен дамуы

2.2 Құқықпен моральдың айырмашылығы мен ұқсастығы

2.3Құқықтың функциясы

5. Моральдың пайда болуы мен дамуы

2.5. Моральдың Зерттеу Объектісі

 

III. Қорытынды

 

IV.  Пайдаланылған әдебиеттер 

 

ҚҰҚЫҚ  ЖӘНЕ  МОРАЛЬ

ҚҰҚЫҚТЫҢ ПАЙДА  БОЛУЫ МЕН ДАМУЫ

Мемлекет пен  құқықтың пайда болуы мен дамуы. Алғашқы қауымдық қоғамның экономикалық , әлеуметтік, құрылымдық , басқарушылық салаларындағы обьективтік даму процестері бір-бірімен тығыз байланыста өзгеріп, жаңарып отырды. Малшылық пен егіншілік қалыптасты, ажарланған тастан жасалған қарулар өмірге келіп, адамның тәжірибесі өсіп молайды. Қоғамдық еңбек төрт күрделі тарауға бөлінді: Малшылық Жер игеру Өндірістік Саудагерлер тобы Бұның бәрі еңбектің өнімділігін арттырды, қоғамның шығысынан кірісін асырды. Сөйтіп қоғамдық байлық қалыптаса бастады, оны иемденетін топтар, таптар пайда болды. Экономикалық өзгерістер әлеуметтік қайшылықтарды өмірге әкелді. Олар төмендегі негізгі обьективтік заңдардың – қосымша өнімнің пайда болуы; жеке меншіктің қалыптасуы; топтар мен таптардың арасындағы күрестің басталуы әсерінен туындайтын қайшылықтарды реттеп, қоғамды басқару үшін өмірге мемлекет пен құқық келді.

Құқықпен моральдың  айырмашылығы мен ұқсастығы

 Құқық және  мораль - адамның тәртібінің негізгі  әлеуметтік реттеуіштері. Оларда ортақ сипат, ажырымдар арасында бір-бірімен әрекеттеседі.

 

Ортақ сипаттар:

а) әлеуметтік шамаларға  деген қарайды және нормативтіктің ортақ сипатымен ие болады;

б) тәртіптің  негізгі реттеуіштерімен болып  табылады;

в) ортақ мақсат - адамның тәртібінің реттеп сақтап және қоғамның дамуының стратегиялық мақсатымен сияқты бүтіндіктің имеют;

г) сияқты жоғарғы  адамдық ұстанымда әділдікте  базируются;

д) индивидтың еркіндігінің шарасымен жұрт алдында сөйлейді, оның шекаралары анықтайды.

 

Айырмашылығы:

 

1. Құқық және  мораль , құқықтықтың  және қоғамның  мемлекеттік ұйымының белгілі  нысанға келеді. Айтуға болады, мораль бір мен қоғаммен бітеді, ал құқық - мемлекетпен. Тым моральта та дамудың өзінің тарихи кезі және индивидтың мүдделерінің және қоғамдарды согласовать қажеттіліктен деген туады.

2. Шегінде бір  елдің, бір қоғамның ғана бір  құқықтықтың жүйесі өмір сүру  біледі. Мораль мағынада әркелкі:  қоғамда әрекет ету білу моралдіқ жүйелер(класс, жас әлеуметтік топтардың, кәсіби қабаттардың, индивидтардың). Бұл ретте көрінген қоғамда жалпыға бірдей қабылданған моралдіқ назардың(олай аталатын үстем мораль) жүйесі өмір сүреді.

 

3. Шамасын сияқты ара айтылмыш әлеуметтік сәрсенбі, назардың қоғамында белгілі нысанға келеді, тамаша туралы жиһазда және жамандықта, әділдікте, абыройда, қарызда, кісілік, абзалдық және этика сырт санат. (Моралдіқ естің негізгі санаттары -, нешіншімен нанғысыз "жиһаз" және "жамандық"

4. Мораль және  оның тіршілігінің пішінімен болып табылатын қоғамдық есте тұрады. қарамастан және ара осы жоспарда тіпті айыру қиын мораль сияқты қоғамдық естің пішінін және моральты сияқты нормативтік әлеуметтік реттеуішті, в өзгелік от құқықтың, қайда біраз ашық жасау болады шекара ара құқықтықтың есінің және құқық ара. Құқық, ша салыстыру мен моральпен, объектілеудің, бекіт- ашық пішіндері вовне(құқықтың формалдық бастаулары) иеленеді. Әрине, ана немесе өзге моралдіқ жүйені қисындау болады және баянда- жазбаша түрде сияқты әлдебір моралдіқ кодексті. Алайда сөз, не мораль сияқты айрықша әлеуметтік реттеуіш объективті осы туралы ана барады мұқтаж болмаппын.

5. Құқықтың және  моральтың шамасының шамасының  реттеп пәндері түйіспейді. Олар түрінде ауқымдардың ұсыныс, сол олар пересекаться болады. Ана болуда олардың реттеуші ортақ пәні болады және ғана оң немесе ғана моральпен ретте- әлеуметтік шеңберлер болады. моралдіқ реттеп төл пәнінедостықтың, көңілдің, өзара көмектің және п. т. шеңберлер, қайда құқық сияқты, сұра- сыртқы тексерістің соң өзінің ресми өкімінің және болжамды жүзеге асудың мүмкіндігін, реттеуіш емес білу және емес өтіп кету керек. алайда болады және, к нешіншіге мораль в күшті ана, не олар принципті емес подключается құқықтықтың реттеу шеңберлері, ша өзіне табиғатқа тыртыс- моралдіқ сарапшылық : ол этикалық ара. Мынадай шеңберлерге қарайды, дербес жағдайда, технико-юрстік шаманың пәні.

6. Бер көзқарас  ішкі ұйымның сол немесе өзге  моралдіқ жүйе, біргелкі біртұтас  нормативтік біліммен бола, мынадай  логикалық пішінді және біраз қатал құрылыммен(элементтің байланысының заңымен) сияқты құқықтың жүйесінің ие болмайды.

7. Құқық және  мораль ақы пұл және өзінің шамасының жүзеге асуының қамсыздандыруының әдістеріне ажыратылады. егер құқық, сияқты белгілі, мемлекетті мәжбүрі жүзеге асудың мүмкіндігімен қамсызданады, сол моральтың шамалары қоғамдық пікірдің күшімен, теріс реакция қоғам на шама бұзушылық мораль кепілдендірілу. Моральдың табиғаты немесе нағыз моралдіқ тәртіпте жер арада ана уақиғада, қашан иеленеді ол күш адам дербес сенушілік жүзеге асады арада әділдік, қашан адам тәртіп ол бет басқару және этикалық талап зар. Моральдың "алтынның ережесі": олай, сияқты өмір сүреді ша қатынас к сырттарға "түс- сен қаладың, чтобы олар ша қатынас к саған" түсті.

Құқық және мораль әрекеттеседі. Құқық үстем моральтың жаса- пішінімен болып табылады. Мораль құқық бұзушылық тәртіпті адамгершіліксіз мойындайды. Моральтың шамаларында маңызды мағына как қарама-қарсы қызмет үшін, олай және құқықтың жүзеге асуы үшін: алдын ала барлық құқықтықтың шамасының қолданысының үдерісі үшін көрсетіледі. Правоприменитель әділ шешімді ықпен адамдық талаптарға шығара алады. Бір мен ана қайшылықтар моральтың және құқықтың шамаларының арасында шығармаппын. Сол тоқулы, дербес жағдайда, оның дамуының үдерістерімен: "алда" калай шамалар мораль, олай және құқықтың шамаларының қалу біледі.

 Құқықтың түсініктері

Құқық  –  мемлекет орнатқан және оның күшімен  қорғалатын, жалпыға бірдей қоғамдық қатынастарды реттейтін тәртіп ережелерінің ( нормалардың ) жиынтығы. Құқықтың түсініктері бірнеше, бірақ мазмұндары біреу-ақ. Құқық мазмұнының негізгі элементтері: - қоғамның және адамдардың мүдде-мақсатын қорғау, орындау; - қарым-қатынастарды реттеп, басқару; - қоғамды дағдарысқа ұшыратпай, экономикалық, саяси, әлеуметтік, мәдениеттік т.б. бағытын дамытып, нығайту; - мемлекеттік органдардың, ұйымдардың құзіретін, ара-қатынасын реттеп басқару. Құқықтың екі түрлі түсінігі болады:

біріншісі – құқықтың обьективтік  түсінігі, қоғамның обьективтік дамуына  сәйкес жаңа қатынастардың қалыптасуы;

екіншісі – құқықтың субьективтік түсінігі обьективтік қалыптасқан  қатынастарды реттейтін, басқаратын нормативтік  актілерді уақытында қабылдап бекіту.

Құқықтың функциясы

Құқықтың реттеу функциясы – нормативтік актілер  арқылы қоғамдық қатынастардың байланысын, орындалу жолдарын, бағыттарын анықтап отыру. Құқықтың қорғау функциясы – нормативтік актілердің қоғамдағы қарым-қатынасқа ықпалын, әсерін күшейту, жаман қатынастарға тыйым салу. Жоғарыда айтылғандай, құқық – жалпыға бірдей міндетті, мемлекет қамтамасыз ететін, қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы. Құқықтық норма – құқықтың бір клеткасы, қоғамдық қатынастардың жақсы дамуының үлгісі деуге болады. Ол адам істерінің, жұмысының, тәртібінің шеңберін анықтап, олардың бостандығын және қарым-қатынасын реттеп, басқарып отырады.

1 Вето құқығы

2 Мемлекеттік меншік құқығы

3 Жерді пайдалану құқығы

4 Айрықша құқық

5 Қолайлы қоршаган ортаға  құқық

6 Өмір сүру құқығы

7 Жеке бастың құпиясын  сақтау құқығы

8 Некеге тұрған азаматтардың  құқықтары

9 Азаматтардың азаматтық қорғаныс жөніндегі құқықтары мен міндеттері

Вето құқығы

Вето құқығы (ағылш. right of veto) - Мемлекет басшысының (монарх немесе президенттің), парламент қабылдаған заңға қол қоюдан немесе әрекетке ендіруден бас тaртатын субъективті  құқығы.

Мемлекеттік меншік құқығы

Мемлекеттік меншік құқығы (ағылш. right of state ownership) - Мемлекеттік  меншік республикалық және коммуналдық  меншік түрінде көрінеді.

Республикалық меншік мемлекеттік  қазынадан және заңнамалық актілерге  сәйкес мемлекеттік республикалық заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мүліктен тұрады.

Коммуналдық меншік жергілікті қазынадан және заң құжаттарына  сәйкес коммуналдық заңды тұлғаларға бекітіліп берілген мүліктен тұрады.

Жерді пайдалану құқығы

Жерді пайдалану құқығы (ағылш. land right) - тұлғаның мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін өтеулі және (немесе) өтеусіз негізде шектеусіз мерзімге (тұрақты жер пайдалану) немесе белгілі бір мерзім ішінде (уақытша жер пайдалану) иелену және пайдалану құқығы.

Айрықша құқық

Айрықша құқық (ағылш. exclusive right; prerogative) - Автордың немесе сабақтас құқықтар иеленушінің туындыны, орындаушылықты, қойылымды, фонограмманы, эфирлік немесе кәбілдік хабар тарату ұйымдарының хабарын заңмен белгіленген мерзім ішінде өз қалауы бойынша кез келген әдіспен пайдалану жөніндегі мүліктік құқығы.

Қолайлы қоршаган ортаға құқық

Қолайлы қоршаган ортаға құқық - экологиялық құқық  тобына жататын, адамның негізгі  конституциялық құқықтарының біреуі. Бұл құқық ен жас «ұрпақ буынына» қатысты болып саналады. Ол басқа экологиялық құқықтармен: коршаған ортаның жағдайы туралы шынайы ақпарат алу құқығы және экологиялық құқық бұзушылықпен адамның денсаулығы және мүлкіне келтірілген залалды өтеу құқығымен бекітіліп, толықтырылады.

Өмір сүру құқығы

Өмір сүру құқығы (ағылш. right for life) - халықаралық құқық  пен көптеген демократиялық елдердің конституциясымен қорғалатын адамның  жеке негізгі құқықтарының бірі. Өмір сүру құқығының мазмұны көп қырлы және әр түрлі елдерде (елім жазасының түрліше режимдері сақталуы себепті) өзара айырмашылығы болады. Қазіргі заманғы конституциялардың бірқатарында, өмір сүру құқығы, заңмен өлім жазасы тағайындалуы мүмкін қылмыс шеңберін белгілеу, сондай-ақ өлім жазасы түрінде жазалау қолданылмайтын адамдар тобын көрсету арқылы нақтыланады.

Жеке бастың құпиясын сақтау құқығы

Жеке бастың құпиясын сақтау құқығы (ағылш. right for private life secrecy) - Азаматтың жеке бас құпиясын, оның ішінде хат алысу, телефон арқылы сөйлесу

күнделіктер, естеліктер, жазбалар, ішкі жан сыры, бала асырап алу, туу құпиясын, дәрігерлік, адвокаттық құпияны, банктік салымдар құпиясын сақтауға құқығы.

Жеке бас  құпиясы заң құжаттарында белгіленген  реттерде ғана ашылуы мүмкін.

Күнделіктерді, жазбаларды, естеліктерді және баска құжаттарды жариялауға - олардын авторының келісімімен, ал хаттарды олардың авторы мен алысушысының келісімімен ғана жариялауға жол беріледі. Олардын қайсыбірі қайтыс болған жағдайда аталған құжаттар қайтыс болған адамнын артында қалған жұбайының және балаларының келісімімен жариялануы мүмкін.

Некеге тұрған азаматтардың құқықтары

Некеге тұрған азаматтардың құқықтары (ағылш. rights of getting married couple) - Неке және отбасы, ана, әке, бала мемлекеттің қорғауында болады.

Некеге тұруы  кезінде және отбасылық ұлттық тіл және діни белгілері бойынша азаматтардың құқықтарын шектеудің кез келген нысандарына тыйым салу.

Азаматтардың  неке-отбасы қатынастардағы құқықтары  заң негізінде және отбасы мүшелері мен өзге азаматтардың денсаулығын, адамгершілігін, құқықтарын заңды мүдделерін қорғау мақсатында қаншалықты қажет болса, сондай шамада ғана шектелуі мүмкін.

Азаматтардың  азаматтық қорғаныс жөніндегі құқықтары  мен міндеттері

Азаматтардың  азаматтық қорғаныс жөніндегі құқықтары  мен міндеттері (ағылш. rights and duties of individuals for civil defence) - Қазақстан Республикасының азаматтары, республика аумағында тұратын шетел азаматтары мен азаматтығы жоқ адамдар: осы заманғы зақымдау құралдарын қолданудың табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың зардаптарынан өзінің өмірі мен денсаулығын қорғауға құқылы; азаматтық қорғаныс міндеттерін орындау кезінде қаза тапқан жағдайда қаза тапқандардың отбасыларына Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес материалдық және өзге де төлемдер төленеді; сондай-ақ азаматтар: Азаматтық қорғаныс шараларын орындауға қатысуға, сондай-ақ азаматтық қорғаныс бойынша оқудан өтуге; «Баршаңыздың назарыңызға!» деген дабыл беру бойынша іс-қимыл жасаудың тәртібін, ұжымдық және жеке қорғану құралдарын пайдаланудың ережесін, корғанудың негізгі әдістері мен зардап шеккендерге алғашкы медициналық көмек керсету тәсілдерін білуге және орындауға міндетті.

МОРАЛЬДЫҢ ПАЙДА  БОЛУЫ МЕН ДАМУЫ

Мораль (латын moralіs – әдет-ғұрып) – адамдар мен  әлеуметтік бірлестіктер арасындағы қарым-қатынастарды реттейтін қағида; адамның мінез-құлқын реттеу қызметтерін атқаратын әлеуметтік институт. Мораль әлеуметтік шындықтың этикалық сапаларын (ізеттілік, мейірбандық, әділеттілік, мінез-құлық, әдет-ғұрып, т.б.) бейнелейтін қоғамдық сананың ерекше нысанына жатады. Моральдың бірқатар ерекшеліктері бар: