Жүк тасымалдау денгейі және серпіні

Нұрлыхан Жадра Сергей қызы 3 курс студенті.

Тақырыбы: Жүк тасымалдау деңгейі мен серпіні

 Теміржол арқылы жүктасымалдау  – тәжірибелі кез-келген қашықтыққа тасымалдаудың ең қарапайым, әрі  сенімді тәсілдеріне жатады. Жүкті тасымалдау бойынша сапалы қызметтерді ұсына отырып, тасымалдау кезіндегі жүктің қауіпсіздігіне баса назар аударылады.  Кез-келген шартта теміржол арқылы экспедициялау тек ең жоғары сапаға ие болып келеді.

Жалпы жүк жіберу қызметі бойынша қызмет саласын жақсарту үшін:

• халықаралық стандарттарға сай технологиялық процесстерді енгізу және қызмет көрсету сапасын жақсарту;
• жүк тасымалдаудың технологиялық және экономикалық жоғарылауының басты ынталандыруы ретінде жүк тасымалдау қызметін көрсететін тасымалдаушылар арасында бәсекелестікті қамту қажет. Бұл ең алдымен, тасымалдаудың жылдамдығын арттырады, жүк өңдеу орындарында жүк вагондарының еш, ақтаусыз тұрып қалуын болдырмайды;
• көлік қызметінің нарығын дамыту;
• бақылаушы органдарға ортақ бекеттер ұйымдастыру есебінде кедендік, көліктік және басқа да бақылау түрлерін жүргізу уақытын қысқарту  және процедураларды жеңілдету қажет; жүк арту ресурстарын босату және кәсіпорынның кіру жолдарында  жүк операцияларында қозғалушы құрамның тұрып қалуын   төмендету  мақсатында   жүк жөнелтуші – кәсіпорындар  теміржол инфрақұрылымдық модернизациясы мен дамуы қажет.

Қазақстандағы жүк тасымалының  жалпы көлеміндегі Темір жол  көлігінің үлесі 1991 жылда 36%-ды құраған  болса, 2000 жылда ол 50%-дан асты. 1991 жылдан бастап Темір жол көлігімен  тасымалданатын жүктің құрылымы өзгеріске  ұшырады. Темір жол көлігімен  тасымалданатын негізгі тауар өнімі  – көмір, түрлі кентас, астық, мұнай, тағы басқа отын-энергетикалық жүктердің  үлес салмағы артып келеді. Сыртқы сауда қатынастарының серпінді дамуына байланысты Еуропа мен Азия арасындағы жүк тасқыны ұлғайды, сондай-ақ көлік дәліздерінің қалыптасуына алғышарттар пайда болды. Қазіргі кезде Темір жол көлігі қатынасының бағыттары Трансазия темір жолының Солтүстік дәлізі мен Оңтүстік дәлізі (Теджен – Серахс – Мешхед темір жол) арқылы өтеді. Орталық көлік дәлізі – Еуропа – Кавказ – Азия (ТРАСЕКА) қалыптасты, ол Ұлы Жібек жолының қазіргі жаңғыртылған үлгісі болып табылады.

Қазіргі таңда жүктерді Қазақстанның темір жолдары бойымен тасымалдау артықшылықтары:

1. Вагондардың жүк көтерімділігінің жоғары деңгейі – ол арқылы теміржол құрамының бірлігіне жүктің үлкен санын тасымалдауға болады. Салыстыру үшін: 1 вагон жүк көтерімділігі бойнша 3 автокөлікке теңеседі! 

2. Алыс қашықтықтар үшін, салмағы бойынша шағын, бірақ ірі көлемді жүктерді жіберу қажет болғанда, нақ теміржол тасымалдаулары бәрінен де жарамды – Қазақстанда осы қызмет түрі ең қажет етілетін болып табылады. 

3. Жүкті автокөлікпен тасымалдау қызметімен салыстырғанда, үлкен көлемді жүкті тасымалдаудың төменірек құны. Одан басқа, автокөлік үшін өлшемнен тыс жүктері теміржол тасымалдаулары үшін қалыпты болып есептеледі. 

4. Теміржол көлігімен тасымалдау өнімді партиялар үшін өте тиімді болып табылады, себебі, жылжымалы құрамның жұмысы ауа-райы шарттарына тәуелсіз.

Осы артықшылықтар негізінде «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ-ның І жартыжылдықтағы жүк тасымалының көлемі 143,5 млн тоннаны құрап отыр. Атап айтқанда, 2012 жылдың І-жартыжылдығы қорытындысы бойынша тарифтік жүк айналымы шақырымына 116 187 млн. тоннаны құрап, былтырғы жылмен салыстырғанда 12 пайызға өскен. Сонымен қатар, есепті кезеңде 143,5 млн. тонна жүк тасымалданған. Бұл көрсеткіш былтырғы жылдың дәл осы кезеңіне қарағанда 6,8 пайызға жоғары. Ал жолаушылар тасымалының айналымы 2011 жылдың деңгейінен 13,1 пайызға өсіп, шақырымына 7 418 млн. жолаушыны құрап отыр. «Жалпы бірінші жартыжылдық қорытындысы тораптағы жүк тиеудің тұрақты өсімін көрсетеді. Компания бойынша жалпы жүк тиеу 1,4  пайызға асыра орындалып, 127 млн. тоннаға жетті. Былтырғы жылдың осы кезеңіне қарағанда жүк тиеу 7,5 млн. тонна немесе 6,2 пайызға өскен. Ал жүк түсіру 6,7 пайызға артып, тәулігіне орташа есеппен 7 587 вагонды құрады.