Менеджментке өзіңіздің түсінігіңізді беріңіз

1. Менеджментке өзіңіздің түсінігіңізді беріңіз

        Менеджмент сөзін қазақшаға дәл аударатын болсақ, онда «басқа біреу арқылы өз мақсатына жету» болып шығады екен. Алайда сөзбе сөз аудару сөздің түпкі төркінін әрқашанда дәл бере бермейді. 
«Менеджмент» (басқару) ағылшын сөзі, оның түп төркіні гректің «монус», яғни «қол», «күш» деген сөзінен шыққан. Бұл атау адам қызметінің саласына ауысып, адамдарды басқарудың және ұйымдастырудың ғылыми, практикалық мәнін білдіретін болды. 
Ағылшын тіліндегі Оксфорд сөздігінде бұл ұғымға мынадай түсінік беріледі: 
1. Адамдармен қарым-қатынас жасау әдісі, үлгісі; 
2. билік және басқару өнері; 
3. шеберліктің ерекше түрі және әкімшілік дағды; 
4. басқару органы, бөлігі. 
Күнделікті тұрмыста менеджмент сөзі белгілі бір ұйымдағы барлық адамдардың қызметіне басшылық етумен шүғылданып, өз мақсатына жетуді білдіреді. Тіпті білікті басқару саласының өзінде де менеджмент ұғымы түрліше түсіндіріледі. 

2. Басқару мен менеджмент арасындағы ерекшеліктер

      Менеджмент- бұл кәсіп орынды ұйымдастыру туралы, оны дамытудың стратегиясы ретінде қызметтерді іріктеу туралы және олардың жұмысын оңтайландыру туралы тиімді басқару.

      Басқару – бұл ұжымдағы адамдарға және жекелеген адамдарға, олардың бірлескен жұмыс процесінде мақсатты жүйелі ықпал ету

3. Басқарудың мәні мен қағидалары  бойынша сұрау

     Басқару дегеніміз – қоғамдық  ұдайы өндірісті нысаналы түрде  үйлестіріп отыру. Басқарудың  екі жағы бар. Бірінші жағы, еңбек бөлісінің қажеттілігіне байланысты. Екінші жағы – басқару қашанда билігі бар өкілеттікпен (әлеуметтік – экономикалық аспект), белгілі бір мақсатты іске асырумен байланысты.

 Басқарудың  қағидалары      

 Басқару жүйесінің құрылысы екі  қағидаға: иeрархиялық және кері  байланыс қағидаларына негізделеді.    

   Басқарудың ирархиялық принципінің мәні басқару жүйесінің көп сатылы болып құрылатындығында, онда бастауыш өндіріс жүйелерін басқару келесі деңгейдегі органдар бақылап отыратын төменгі деңгейдегі органдар арқылы жүзеге асырылады. Басқарудың екінші деңгейінің қызметін үшінші деңгейдегі органдар бақылап отырады. Учаскеден бастап, халық шаруашылығына дейінгі әртүрлі сатыдағы басқару жүйелері басқару органдарының біртұтас ирархиялық жүйесін құрайды.       

 Басқару органдарынгың ирархия  жайындағы өзара іс – қимылы мынадай: олардың жоғарыдағысы төменгісіне белгілі бір нұсқау береді, алайда, бұл орайда мақсатқа жетудің нақты құралдарына регламент белгілемейді. Басқарудың әрбір деңгейін нақ соған тән міндеттерге мамандандыру жалпы жүйені оңтайлы етудің басты шарты болып табылады.      

 Басқару жүйесінің ирархиялық  құрылысы төменгі басқару органдарыгның  жоғарыдағы органдар жарлығын  орындауы жайында ғана сөз  болады дегенді білдірмейді. Біріншіден, доғарыдағы орган басқарылатын  объектіге тек мақсат қана  береді, бірақ оған жетудің әдістерін белгілемейді; екіншіден, төменгі басқару буыны жеке өз мүдделерін де көздейді. Мемлекеттің, кәсіпорынның, әрбір қызметкердің мүдделері сәйкес келгенде ғана өндірістің және оны басқарудың, мейлінше, жоғары тиімділігі қамтамасыз етілуі мүмкін.   

 Кері байланыс қағидасының мәні       

 Жүйелік тұрғысынан алғанда басқару  процесі басқару әмірі мен  кері байланыс ақпараттар (деректі,  материалдық) тасқындары арқылы  берілетін, өздігінен реттелетін  нобайда болуы мүмкін. Егер жүйеде байланыс болмаса, онда бұл жүйе басқарылудан қалады. Экономикалық жүйелерде кері байланыстың формалары алуан түрлісипатта болады. Бұлар - өндірістік қуаттар туралы, өндіріс ішінде резервтер жіне т.б. туралы есеп деректері, қосымша мәліметтер.        

 Басқару сатысы неғұрлым жоғары  болса, басқарылатын жүйенің басқару  жүйесімен кері байланысын жүзеге  асыруда соғұрлым қиын. Бұл іс – қимыл халық шаруашылығы ауқымында, мейлінше күрделі болады. Мұның себебі: ел көлемінде алғанда, қоғамдық өндіріс – табиғат пен қоғам ең күрделі жүйелердің бірі.       

 Шындығында, еліміздің өндіріс саласында  мыңдаған шаруашылық ұялары бар,  байланыстардың санына сан жетпейді, оның үстіне, қоғамдық өндірістің, мейлінше құбылмалылығы мен серпінділігін  де ескеру қажет.      

 Егер ирархиялық қағидасының  негізінде басқару жүйесінің  тұрақтылығына қол жеткізілетін  болса, онда кері байланыс қағидасының  арқасында оның жұмыс істеу  нәтижелеріне үнемі бақылау жасап  отыру мүмкіндігі қамтамасыз  етіледі.      

 Басқарушы кіші жүйе кері байланыс арналары арқылы басқарылатын кіші жүйелерге басқару ықпалының әсерін берілетін әмірді түзетіп отыру мақсатымен үздіксіз тексеріп отыруға мүмкіндік алады. Бұл өз кезегінде басқарылатын кіші жүйе кері байланыс арқылы басқарушы кіші жүйені басқару объектісінің оңтайлы жұмыс істеу талаптарына сай келетін тереңдік пен күш қолдану арқылы ықпал жасауға итермелейді. 

4. Басқару субъектісіне кімдер/нелерді  жатады

Басқару  субъектісі – бұл  басқарушылардың  барлығы,  яғни  саланың, кәсіпорынның, бөлімшелердің  басқару  аппараты. 

5. Басқару объектісін қалай түсінесіз? Мысал келтіріңіз.

Басқару объектісі - жұмыс істеуі басқару жүйесінің әрекеттері арқылы жүзеге асатын техника, процесс немесе адамдар ұжымы. Басқару құралдарына сигналдар, командалар немесе құжаттар, бұйрықтар, нұсқаулар жатады

6. Кәсіпкерлік пен бизнес арасындағы ерекшіліктер

Ең алдымен «кәсіпкерлік» ұғымын анықтап алайық. Ағылшын тілінен тікелей аударылғанда «бизнес» сөзі «кәсіпкерлікті» білдіреді». Іші пысқандықтан Том Сойердің дуалды бояған кездегісі «жұмыс» болған. Ол ақшаға бояй бастағанда — бұл «кәсіпкерлік» болған. Егер осы ұғымды кең мәнінде анықтап қарасақ, онда кәсіпкерлік — заңды және жеке тұлғалардың (кәсіпорындар, ұйымдардың) жүзеге асыратын қызметі, табиғи игіліктерді алу (жер қойнауларынан өнімдерді алғашқы өндіру), тауарларды өндіру, ие болу және сатып алу немесе басқа тауарларға айырбастау үшін қызмет көрсету, қызметтер немесе мүдделес адамдардың өзара пайдасына ақша болып шығады.