Сандарды байқау методикасы,аумақты өлшеуден алынған және олардың әсері

15 тарау

Сандарды байқау методикасы,аумақты  өлшеуден алынған және олардың әсері.

Өлшем бірліктерін байқау кезінде көп уақытты бірліктерді  өлшеуге арналған практикалық жұмыстар өткізіледі. Мысалы, әр оқушыға дәптердәң, бір қағаздың, лентанын, кітаптың ұзындығын тап деп, ал шыққан нәтижені дәптерге жазу, сағат неше болғаның, жүктің массасын және т.б.  Бұл ретте бір аумақты әр түрлі бірліктермен өлшеу керек: мысалы, сантиметермен содан дециметрмен және т.б. Шыққын нәтиженің жанына яғни санның,өлшемнің атын жазу керек. Мысалы, қиылған қағаздын ұзындығы : 1дм, 10см, 100мм,. деп жазылуы мүмкін.

Егер де оқушыларды осыған көңіл бөлдіріп оқытпаса (мысалы,2м 50см, 250см, 25дм) онда, олар осы сандарды әр түрлі деп санау мүмкін.

Яғни, жаңағыдай айтып  кеткендей әр санның жанына шараның  атауларың жазу керек. Егер өлшеуді  бір шарамен жасасақ, онда санда  бір атау болады(3м, 25см, 5 дм, 12мин). Егер өлшеуді екі шарамен жасасақ, онда санда екі атау болады(1м 30см,12сағ 20мин, 14тг 50тиын, т.б.).

Тағы бір пайдалы жаттығулардың  бірі: оқушы сандармен өлшем бірліктер  тандалады, мысалы:3м 25см, 3кг 100г, содан  осы ұзындыққа және осы салмаққа сәйкес болатын заттарды көрсетеміз. Себебі, бала көзге елестете алатындай.

Ақыл есі кем балалар, сандарды жазу барысында өлшем бірліктерін  шатастыруы мүмкін. Мысалы: ысалы: 30см 5м. Сондықтан осындай тапсырмалар  өте пайдалы боп келеді: 50...35см, 100тг 25...(қалдырылып кеткен өлшем бірліктерін жаз) әр санның қалай пайда болғанын түсіндіру: 3м, 8 сумка, 52 теледидар, 25 кг, 75 пенал, 12м 60см және т.б.(өлшеуден бастап,санауға дейін). Содан бір өлшемі бар сандарды көшіру, одан кейін екі өлшемі бар сандарды көшіру.

Санның өзгерісі, ұзындығы,салмақтың, бағаны білдіретін және т.с.с

Осындай сабақты көмекші  мектептегі оқушыларға түсінуге, меңгеруге  қиын боп келеді. Ең жиі кездесетін қиындықтардығ бірі ол: бір өлшемнің басқа өлшемдерге ауысуы, мысалы: 7м,70дм,700см. Сандар әр турлі болса да бір ұзындықты  білдіреді.

Келесі кездесетін қиындықтардың  түрі: санның өзгеруі 200см=2м, 7тг=700тиын(үлкен өлшем бірлігі кіші бірлікпен тен болуы)

Сандарды өзгеру кезіндегі, тексеру бойынша оқушылардың  жиі жіберетін қателіктері. Біріншісі: үлкен өлшемнің кішіге аусуы- 4 км 85м=485м(ноль умытылып кетті), 78м 5дм=7805дм(керек емес ноль бар),35тг 7т=3570(ноль орынында емес),4тг 70т=470(өлшем жазылғаан жок). Екіншісі: кіші өлшемді үлкенге аустыру кезінде: 28746т=28тг, 746т; 8050гр=80кг, 50гр немесе 805 кг 0гр; 2308кг=2тг308т(өлшемнің қате жазылуы), 785ц=7кг85ц(рет дурыс емес)

Сондықтан осындай тапсырмалар  өте пайдалы: он см-қ сызық сызу, оны сызғышпен өлшеу, содан сол сызықты дм-қ сызғышпен өлшейміз. Осы сәтте оқушының көретіні, екі сызықтың ұзындығы тең екенің.

Қарандаштың ұзындығын тауып, см-мен (он төрт) содан дм-мен мен  см-ге аустырамыз(1дм 4см). Тағы да ьір  салыстыру түрі мм–ді см-ге ауыстыру немесе керісінше. Мысалы: шегенің ұзындығысм тап, см-ден мм-ге ауыстыр. Екі сан  шығады 1см 5мм,15мм. Осындай тапсырмалар да пайдалы: Ұзындықты табу:  1. Бір санмен көрсету

                                2. екі санмен

                                3. салыстыру

Осындай тапсырмаларды орындау  үшін, оқушылар көбейту және бөлуді, қалдықпен қалдықсыз білу керек.

Санның өзгеруі, үлкен  өлшемнің кіші өлшемге аусудан басталады.(5 сынып). Мысалы: оқушыға сызықты 1дм өлше дит, содан 4см қию керек. Келесі тапсырмалар сұрақтарға жауап беру. Сызықтың ұзындығы қанша болды? Қанша см қиылды? 1дм-4см. 1дм=10см-ге тен. Содан арнаый тапсырмалар өткізіледі, мысалға:

2дм= ____см                                                       5тг=____т

1дм=10см                                                            1тг=100т  

10см*2=20см                                                       100т*5=500т        

2дм=20см                                                             5тг=500т

Берілген мысалдарда үлкен  өлшемдер кішіге ауысты. Осыған байланысты мұғалім кіші өлшемді үлкенге  ауыстыруды қатар үйретеді.

 

Мысалы:

10мм=1см            бір ондық мм 1 см құрайды. Қанша ондық 20 санында?

20мм=2см            2 ондық. Яғни 20мм=2см

Белгілі бір санда қанша  тг бар екенің білу ушін, тиын саның  100т бөлу керек. Келесі тапсырмалар қиындай түседі. Масалы: 5см 6мм миллиметрге ауыстыру керек. Яғни 56мм немесе керісінше.

Осындай тапсырмалар пайдалы:

27245 санында қанша ондық бар.

Бос орынды толтыр: 45см=….дм…см

Кішіні өлшемді үлкенге  ауыстыр:

3745т=……тг

3074гр=….кг

Сандарды салыстар: (<,>,=) 4500м…4км 500м, 7т 5ц…7т 500кг, 3800т…380тг

Сандардың өзгеруі. Аумықты  өлшемдерден алынған.

Мысалы:

 30см+5мм=35см (немесе 35мм)

25см-5мм=20см (немесе 20мм)

1м 5см*3=45см

45тг/6=7(3 қалдық)

Оқушулар тек санға  көңіл бөледі де, өлшемге назар  аудармайды. Сондықтан умытып кетеді немесе автоматты түрде ойына  келген өлшемді жаза салады. Осыдан ақыл есі кем оқушылар өлшемнің ауысуын түсінбейді. Көп қателер жібереді.

 

 

 

6тг 8т+5тг 7т=12тг 5т (10т 1тг-ге ауыстырдық)

2км 6м-1км 8м=1км 8м

Азайту мен қосу

1. Ең бастапқы қосу мен азайтуды ұзыңдықты, массаны, бағаны, өлшемді ауыстыру қажет етпейтіндер.

8м+7м                                           15м-7м

65см+27см                                    92см-27см

2. Содан  әр түрлі өлшемдері  бар сандар. Әр түрлі әдістер бар.

А. Үлкен өлшемдерді кішіге ауыстыру, мысалы:

5дм+4см=?    5дм=50см    50см+4см=54см=5дм4см

Яғни, 5дм+4см=5дм 4см

5м+75дм=5м 75см

50т+2тг=2тг 50т

5дм 4см-4см

7тг 50т-7тг

5дм 4см-5дм

7тг50т-50т

8м 67см-5м

8тг 67т-38т

Ауызша есептеуге болады. Мысалы: 7тг 50т-нан 7тг алса=50т болады.

Үлкен өлшемді кішіге ауыстыру

7тг 50т=750т

7тг=700т    750т-700т=50т

Жазбаша есептеу

 

3. 5дм 3см+1дм 4см

5тг 70т+3тг 25т

7дм4см-3дм 2см

8тг 90т-5тг 48т

18км 750м+36км 185м

27км 386м-15км 190м

Есептелу жолы екі түрлі  болады.

А.ауызша

Ә.жазбаша

Жалпы есептерді бір әдіспен  үйренген дұрыс және ыңғайлы боп  келеді. Себебі, бірнеше әдістен  ақыл-есі кем баланы шатастырып жіберуі  мүмкін. Нәтижесінде ешқандай әдісті меңгере алмай қалады.

Қосу мен азайтудың  тағы бір түрі, ол кіші өлшемді үлкенге  ауыстыру боп келеді.

1. 8см+2см=1см=1дм

1дм-3см=7см

2. 75т+25т=100т=1тг

1тг-85т=15т

3. 560м+440м=1000м=1км

1км-350м=650м

Келесі есепті ауызша қатарға  жазу немесе жазбаша

 

 

 

5см 8мм+2мм       8тг 57т+43т       6км 380м+620м

1-ші әдіс:  

2-ші әдіс: 

 
 
осындай тасырмаларды тексерумен орындау керек:

Тексеру:

9тг 43т+57т=9тг 100т=10тг

 

5дм 8см+6см=5дм 14см=6дм 6см

6дм 4см-8см=?

 

4м 75см+96см                                                         3м 40см-85см

14км 350м+180м                                                     10км 350м-780м

 

Қосу мен азайтудын  ерекше жағдайлары. Сандарда ноль болса, айтып кеткендей ақыл-еі кем балалар  нольмен шатасады(артық ноль жазу, ноль умыту,орынымен ауыстыру).

Көбейту мен бөлу

Көмекші мектептерде көбейту  мен бөлуді уақыттан басқа өлшемдерге үйретеді.

Қалай есептейді.

1. Көбейту/бөлу бір ғана өлшем бірлікпен

15т*5                                           90т/6

375кг*2                                       456км/3

2. Көбейту/бөлу бір өлшем бірлікпен, бірақ аусумен

25т*4=100к=1тг

45т*5=225т=2тг25т

425гр*3=1275гр=1кг275гр

3. Үлкен өлшемді кішіге ауыстыру

1тг/2=100т/2=50т

3дм/5=30см/5=6см

4. Көбейту/бөлуде екі өлшем бірлік болған жағдайда

3дм 7см*9                        3тг 87т*5                         8кг 25гр*7

8кг 125гр*7

1кг=1000гр

1000гр*8=8000гр        8000гр+125гр=8125гр

8125гр*7=56875гр=56кг 875гр

4тг 74т/3              7м 5дм/5                     32км 875м/5

4тг 74т/3   тенгені=тиынға ауыстырамыз, яғни 474т

474/3=158т=1тг58т

Мысалы:

1-ші әдіс

2м15см*3=6м45см

1м=100см                                                    215см*3=645см=6м45см

100см*2=200см

200см+15см=215см

2-ші әдіс

2м15см*3=6м45см

30тг75т/5=6тг15т

С.АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС  ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

РЕФЕРАТ

 

ТАҚЫРЫБЫ:

 

 

 

 

 

                                                              ОРЫНДАҒАН:

                                                              ТЕКСЕРГЕН:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                            Өскемен қаласы,2013 ж